________________ પરવસ્તુ મેળવવાનો વ્યાપ વધતો જ જાય છે. મોહના પરિણામ મનમાં ભળે એટલે ભ્રમ પેદા થાય. જ્ઞાનના વિષયમાંભ્રમ ઊભો કરે... ઈદ્રિયો જ્ઞાન કરવાનું સાધન છે. મન પણ જ્ઞાનનું સાધન છે. મનમાં જ્ઞાનનો પરિણામ થાય એટલે ઈદ્રિયો દ્વારા પ્રગટ થાય. જ્ઞાન અને મોહ બંનેની શક્તિ વધારે છે. ક્યારેક આત્મા બળવાન બને, ક્યારેક કર્મ બળવાન બને. * કર્મબંધનો આધાર માન્યતા પર હિંસકવૃત્તિ નિરંતર ચાલતી હોય અને પશ્ચાતાપનો ભાવ ન હોય તે રૌદ્રધ્યાનનું લક્ષણ છે. જીવ કેટલું કરે છે તે મહત્ત્વનું નથી પણ માન્યતા કેવી છે? તેના પર કર્મબંધનો આધાર છે. મિથ્યાત્વના કારણે ઉત્પન્ન થયેલા વિકલ્પો અને તેને સુખરૂપે માની લેવાનો જે ભાવ હતો તે મિથ્યાત્વ જતાં પોતાના ગુણોના આસ્વાદનો-સ્વભાવના સુખની રુચિ પ્રગટે તેની માન્યતા હવે ફરી ગઈ. પહેલા પુગલમાં સુખ માનતો હતો પણ હવે તે સમજે છે કે જીવ આત્મગુણોમાં જ તૃપ્તિ પામે છે. તેથી હવે તે સ્વનું જ આલંબન લે છે. મિથ્યાત્વ અને અનંતાનુબંધી જ ગયા આથી ચિત્તવૃત્તિ સ્થિર થઈ. એક સરખા જે મેળવવાના ભાવ હતા તે પણ ચારિત્રમોહ જતાં લાવ–લાવના પરિણામના બદલે ચિત્તવૃત્તિ મંદ પડવાથી સંતોષ ગુણને પામે છે. જે જે વસ્તુ હેય માની તેનો ત્યાગ કરતો ગયો, તેમ તેમ મોહ જતાં સમતાનો પરિણામ પ્રગટ થયો. મિથ્યાત્વ મોહનીયથી વિપર્યાસ મિથ્યાત્વ મોહનીય જેમાં સુખ નથી એમાં સુખ દેખાડે છે. સુખનો અનુભવ ચારિત્રમોહનીય કરાવે. આ ભ્રમ ભાંગે નહિ ત્યાં સુધી આત્મા પરથી છૂટો ન પડે. મમ્મણ શેઠનો આત્મા રાત દિવસ લક્ષ્મીને ગ્રહણ કરવા માટે દોડે, રાતદિવસ અટક્યા વિના ધન પ્રાપ્તિના વિકલ્પમાં રમ્યા કરે આમ હિંસા થાય. અનીતિ નથી કરતો તો પણ ૭મી નરકનું આયુષ્ય બાંધે છે. મિથ્યાત્વ મોહ વધારે બળવાન, એની હાજરીમાં અનુબંધવાળું કર્મ બંધાય. પ્રવૃત્તિ કરે જ્ઞાનસાર-૨ // 105
