________________ જ્ઞાન યથાર્થ બને ત્યારે જ તેમાં રુચિ પ્રગટે છે. રુચિ પ્રમાણે વર્તતા જો આત્મામાં મોહની હાજરી હોય તો તેને ખટકે છે. તેને દૂર કરવાનો પુરુષાર્થ પ્રગટે છે. શ્રદ્ધા થવી અને રુચિ થવી બંને જુદી વાત છે. ભગવાને કહ્યું એમાં શ્રધ્ધા થાય. દા.ત.દીક્ષા લેવી જોઈએ એ શ્રધ્ધા. ઉપદેશ પણ આપે. બીજા દીક્ષા લે પણ પોતાને રુચિ નહિ. જો રુચિ થાય તો પુરુષાર્થ કર્યા વગર ન રહે. શ્રધ્ધા સહેલી એમાં છોડવાનું નથી. રુચિ થવી દુષ્કર છે. જ્યારથી રુચિ શરૂ થાય ત્યારથી પશ્ચાતાપ શરૂ થાય એનાથી અંતરાય કર્મ, ઓગળવા માંડે. સાચી રુચિ પ્રગટ થાય તો આત્મા પોતાને છેતરી જ ન શકે. ભવદેવે ચારિત્રમાં રહી 12 વર્ષ સુધી નાગિલાનું ધ્યાન ધર્યું. 12 વર્ષ અંતરાય કર્મબંધાયું. શિવભૂતિના ભવમાં તેનો ઉદય આવ્યો.ચારિત્રની ભાવના થઈ, ચારિત્રનો પુરુષાર્થ શરૂ. ચારિત્રમોહ અને અંતરાયકર્મ તોડવા પહેલા જ આહારનો ત્યાગ પછી છઠ્ઠના પારણે તીવ્ર સાધનાથી ચારિત્રના અનુબંધ અંતરાય તોડ્યા. તીવ્ર સંવેગ ભાવના કારણે તીવ્ર અનુબંધ પડ્યા, તેથી જંબુસ્વામીના ભવમાં ચારિત્ર ઉદયમાં આવ્યું અને નિરતિચાર ચારિત્ર પાળી મોક્ષ પામ્યા. આ પુદ્ગલ દ્રવ્ય છે અને આ આત્મદ્રવ્ય છે એમ ભેદજ્ઞાન થયા પછી પુદ્ગલની રુચિહટે નેચિત્ત સમ્યકત્વના પરિણામવાળું થાય. પુદ્ગલના અને આત્માના ગુણને જાણ્યા પછી પુદ્ગલમાં હેય પરિણામ ઉદાસીન ભાવ આવે છે. અને આત્મગુણમાં રુચિ રૂપ ઉપાદેયભાવ પ્રગટે ત્યારે રતિ–અરતિના મોહના પરિણામને નિષ્ફળ કરે છે. પ્રથમ આજ્ઞાવિચયમાં આવવું પડે અર્થાત્ સર્વવસ્તુઓનો સર્વજ્ઞકથિત તત્ત્વ વડે નિર્ણય કરવો જોઈએ. તો જ અપાય વિચય નામના બીજા પાયા પર જઈ શકાય. અપાય વિચય એટલે જીવો અજ્ઞાનવશ–મોહવશ બની પુદ્ગલ વસ્તુના સંયોગમાં રાગાદિ ભાવો કરે છે. રાગાદિ ભાવો આત્મા માટે અપાય અનર્થ રૂપ છે. જ્ઞાનસાર-૨ // 158
