________________ થાય તે જ્ઞાન આત્મ પરિણિતિવાળું બને તે મતિ આદિ પાંચ પ્રકારે છે. મિથ્યાત્વ મજબૂત હોય તો સત્યનો પક્ષપાત ન હોય. મિથ્યાત્વ મંદ થયું હોય તો તે પ્રશ્નો પૂછે આમ કેમ? એમનામાં શંકા ઉભી રહે. ખોટાને સ્વીકારી ન લે. વ્યવહારને ન છોડો. કર્મલઘુતા એનાથી જ થવાની છે. ભમતાં ભમતાં અકામ * નિર્જરાથી અને દ્રવ્યક્રિયાથી પણ કર્મલઘુતા થાય છે. * નયના 7 પ્રકાર વડે જ્ઞાનની સમજ :1) નૈગમનય નગમનય ઉપચાર ગ્રાહી છે. તે કારણમાં કાર્યનો ઉપચાર કરે છે. આથી વક્તાનાં મુખવડે ઉચ્ચારરૂપ મૂકાતા ભાષાવર્ગણાનાં સ્કંધોને નૈગમનય જ્ઞાન કહે છે. વક્તાની ભાષા જ્ઞાનનું કાર્ય કરે છે. તેથી જ્ઞાનનાં કારણભૂત ભાષાવર્ગણાનાં સ્કંધોને પણ જ્ઞાન તરીકે માને છે. 2) સંગ્રહનય - સમૂહમાં સ્વીકારે છે. આથી જ્ઞાન સર્વ જીવોમાં રહેલું છે. વિપરીત જ્ઞાન પણ જ્ઞાનાત્મક છે. તેથી જ્ઞાન કે અજ્ઞાનચેતનાત્મક . તેથી સંગ્રહનયમતે મિથ્યાદષ્ટિનાં જ્ઞાનને પણ ચેતનાત્મક જ્ઞાન તરીકે સ્વીકારે છે. 3. વ્યવહારનય - પુસ્તક–પાટી, પ્રત તાડપત્રાદિમાં લખેલું તેને વ્યવહારથી જ્ઞાન માને. આત્મામાં જ્ઞાન પ્રગટાવવામાં તે નિમિત કારણ છે. 4. હજુ સૂત્રનય - જે વિષય જાણવામાં આવ્યો તે વિષયનાં જાણવાપણાની પરિણાત્મક જે વિચાર ધારાને જ્ઞાન કહે છે. વસ્તુત્વને જાણવાનાં પરિણામ સ્વરૂપ જ્ઞાન અહીં જ્ઞાન કાર્યરૂપ છે માટે રજુ સૂત્રનય. જ્ઞાનસાર-૨ // 15
