________________ જ્ઞાન નથી તો દયાનો પરિણામ નથી, દયા નથી તો સંયમ નથી. સ્વાધ્યાયથી સંયમ-સંયમનું ફળ આત્મ રમણતા આત્મામાં જ્ઞાન પરિણમે તો દયાનો પરિણામ આવે. મોહનું ઝેર ભયંકર છે. મહર્ષિને પણ છોડતું નથી. આત્મામાં કરુણા હોય તો વેદના થાય, વેદનાથી સંવેદના થાય. પૂ. હેમચંદ્રાચાર્ય કલિકાળમાં સર્વજ્ઞ જેવા હતા. નૈષ્ઠિક બ્રહ્મચર્યના સ્વામી હતા છતાં પરમાત્મા પાસે બાળકની જેમ રડતા, અંતરમાં જાગેલી કરુણાનો પ્રભાવ હતો. ઈતથ્થાનાદિ સંસ્કાર, મચ્છિતા મૂર્છાચલમ્' રાગોરગવિષાયગો, હતાશઃ કરવણિ કિમ્ II અનાદિકાળથી મોહના સંસ્કારથી મૂછિત થયો છું. આ રાગરૂપી સૂર્યના ઝેરના આવેગથી મૂચ્છિત થયેલો હું હતાશ થયો છું શું કરું? અને બીજી બાજુ દર્શન રૂપી અમૃતપાનમાં ગરકાવ થઈ જાઉં છું. ક્ષણભર આવી છૂટી જાઉં છું. ફરી પાછો મૂચ્છિત થઈ જાઉં છું. હું તેથી હતાશ થઈ ગયો છું. આ જાગેલી કરુણાનો પ્રભાવ છે. આપણે પરમાત્મા પાસે ભીખ માંગીએ છીએ પણ રડી શકતા નથી. કારણ આપણામાં કરુણા નથી, મોહરાજા બેઠેલો છે. શાસન મળ્યું પણ મોહથી ઘેરાયેલા છીએ. મૂઉતરે નહિ તો વીતરાગતા ન મળે. જે મળ્યું છે તે છોડવાનું છે. એ માટે રડવાનું છે. જ્ઞાન પરિણામ પામે-દયા પરિણમે-વેદના થાય તો રડવાનું આવે. ક્યાં રડવાનું? પોતાના હોય ત્યાં રડે. માતા-પિતા પાસે નહિ ગુઢ ભગવંત પાસે રડાય. જે જ્ઞાન રસથી ભીંજાય, અર્થ પરિણામ પામે, અંદરથી મિથ્યાત્વનું ઝેર બહાર નીકળે પછી આત્મામાં નિર્મળતા આવે પછી અંદરના પાપો દેખાય. તારે તારા આત્મામાં પડેલા અમૃતરસનું પાન કરવાનું છે. જગતથી વિમુખ બની સ્વરૂપ ભાવનું આલંબન પકડી અને સ્વાધ્યાયમાં મસ્ત બની સ્વાત્માનું ભવ–અમૃત રસનો અનુભવ કરવાનો છે. જ્ઞાનસાર-૨ // 184
