________________ સ્વભાવ છે. જો આત્મા સાવધાન ન રહે તો પુદ્ગલમાં પૂરાઈ જાય અને ગળ થઈ જાય પણ જો પોતે સ્વભાવમાં સ્થિર થઈ જાય તો તે પુદ્ગલને ઓગાળી નાખે. વિવેકી આત્મા પ્રતિકૂળતાને શક્તિ પ્રમાણે સહન કરે. જીવને જ્યારે પોતાની શક્તિનો ખ્યાલ આવે છે. ત્યારે તે પુદ્ગલની તાકાત પોતાના પર ચલાવવા ન દે. માટે તે પામર નહીં બને પણ શક્તિને જાગૃત કરે. એક મરણિયો ૧૦૦૦ને ભારે પડે છે તેમ જેની કાયાની મમતા તૂટે તે જ અણસણ પણ કરી શકે. મોહ નબળો પડે તો આત્મા સબળો થાય. જગતના જે નિમિત્તો છે કે જે તેને ચલાયમાન, ક્ષોભાયમાન કરવા તત્પર થાય ત્યારે તે માત્ર પોતાના આત્મ ગુણોને પકડે તો, દેવો પશુઓ વગેરેના ભયંકર ઉપસર્ગોને પણ સહન કરી શકે. આત્માને આત્માના ગુણોનો પ્રેમ જો જાગી જાય તો આત્મા ગમે તેવા મોહને પણ જીતી શકશે. ગુણો ગમી જશે પછી આત્મા શરીરમાં કદી રહી નહી શકે. શરીર પર એ કઠોર બની જશે. શરીર પર જો તે કઠોર ન બને તો તે આત્મા પર કઠોર બને છે. શરીરનો રાગ જાય પછી એ શરીરને ટકાવવા માટે વિવેકપૂર્વક જ વ્યવહાર કરે. જરૂર પડે ઘી-દૂધ પણ આપેને જરૂર પડે લખ્યું પણ આપે ને જરૂર પડે ઉપવાસ પણ કરાવે. જેને હવે આ દ્રવ્ય જીવન પર રાગ નથી તે જ નીડર–નિર્ભય બની જાય છે. તેને મરણનો ભય જ ન હોય. આપણી બધી જ ક્રિયામાં દેહનો ત્યાગ કરવાનો છે. ગુણના સ્વરૂપમાં જવાનું છે. ગુણી સાથે ગુણનો અભેદ કરવાનો છે પણ આપણે તે કરી શકતા નથી. રૂપમાં રહીને અરૂપી થવાની, યોગમાં રહીને અયોગી બનવાની અને અજીવમાં રહીને જીવમય બનવાની જ સાધના કરવાની છે. જે આત્માઓને યથાર્થ–પ્રત્યક્ષ બોધ થયો છે તે ગમે તેવા પરિષહો કે ઉપસર્ગો આવે તો તેને વ્યવહારથી સહન કરે છે પણ નિશ્ચયથી તો જ્ઞાનસાર-૨ // 33
