________________ જેમ આત્માનો ઉપયોગ શુદ્ધ બનતો જાય તેમ આત્મા સમતામાં આવતો જાય. જ્ઞાનમાંથી મોહનો પરિણામ નીકળતો જાય તેમ સમતા પ્રાપ્ત થાય. આથી મોહ કઈ રીતે ઓછો થાય તેની સતત વિચારણા કરવી જરૂરી છે. જ્ઞાનીઓને ઊંઘ ઓછી, આહાર ઓછો. જ્ઞાનની રમણતા હોય તો જ્ઞાનાવરણીય અને દર્શનાવરણીય બંને કર્મ ઓછાં થાય. તપ સહિતનું જ્ઞાન આનંદ માટે. આનંદ એ તપનું ભોજન તપનું અજીર્ણ ક્રોધ છે. જ્ઞાની આનંદમાં હોય અને તેમાં તપનો પરિણામ ભળે તો વધારે વૃદ્ધિ થાય. * પ.પૂ. હરિભદ્રસૂરિ મ. એ યોગ બિંદુમાં યોગના પાંચ પગથિયા બતાવ્યાં છે. (1) અધ્યાત્મ (2) ભાવના (3) ધ્યાન (4) સમતા (5) વૃત્તિ ક્ષય. (1) અધ્યાત્મ યોગ - અનાદિથી મિથ્યાત્વનો પરિણામ આત્મામાં છે. તેથી આત્મા અનાદિથી પરભાવથી પરિણત છે. તેથી તે ઔદયિક ભાવને સારરૂપ માને છે. કર્મના ઉદયથી પ્રાપ્ત થતું બધું ઔદયિક ભાવનું છે. ધર્મ વડે ધર્મના ફળરૂપે જે મળે તેને ધર્મનું ફળ માને છે. કર્મના ઉદયમાં ધર્મનથી. કર્મના ક્ષય ઉપશમ અને ક્ષયોપશમમાં ધર્મ છે. મિથ્યાત્વના ઉદયમાં આ ન સમજાય. પુષ્ય પણ ધર્મ છે. પુણ્ય જે પોતાનું નથી તે આપશે અને કર્મો આપેલી આત્મા સિવાયની વસ્તુને પોતાની માનશે. લોક તો આનો જ અર્થી છે માટે લોકોને રાજી કરવા જે કહેવાનું હોય ત્યારે અમારે પણ પુણ્યની જ વાત કરવી પડે. ધર્મનું સાચું ફળ ધર્મની વૃધ્ધિ થવી એ જ છે. * કોઈપણ પ્રકારનો ધર્મ દાન-શીલ–તપ વગેરે કરીને આકાંક્ષા-(ફળ) કઈ? ધર્મના ફળરૂપે ધર્મની વૃધ્ધિ કરવાનું મન છે? કે ધર્મના કારણને ધર્મ માની લીધો છે. ધર્મ કરતાં પ્રતિકૂળતા આવે તો ચિત્ત આનંદિત ન થાય કેમ કે જીવ પ્રતિકૂળતાને ઈચ્છતો નથી. અનુકૂળતાની ઇચ્છા એ જ પુગલના સંયોગની ઇચ્છા. જીવ ધર્મ કરી અધર્મને ઇચ્છે છે. આથી ધર્મનિષ્ફળ ગયો. સર્વજ્ઞએ કહ્યા મુજબ ધર્મ કરવાથી ફળ કેમ ન મળે? જ્યાં જ્ઞાનસાર-૨ // 111
