________________ આમ પ્રથમ પાઠ ભણવાનો ઉદ્દેશ) પછી એને સ્થિર કરવાનો (સમુદ્દેશ) અને પછી જિત-મિત અર્થાત્ વાચન - પૃચ્છના - પરાવર્તના અનુપ્રેક્ષા દ્વારા આત્મામાં પરિણમાવી દેવાનો તો તે ભાવકૃતનું કારણ બને છે. ગાથા - 4: વાદાશ્ચ પ્રતિવાદાંચ્ચ, વદત્તોડનિશ્ચિતાંસ્તથા તત્ત્વાન્ત નવ ગચ્છત્તિ, તિલપીલકવદ્ ગતી II ગાથાર્થઃ અનિર્ધારિત અર્થવાળા પૂર્વ પક્ષ અને ઉત્તર પક્ષને કહેતાં કહેતાં છ માસ સુધી કંઠ શોષ કરે પણ ગતિ કરવામાં ઘાંચીના બળદની પેઠે તત્ત્વનો પાર પામતા નથી. જ્યાં આત્મા અને તેમાં પરિણમેલું જ્ઞાન એ બંને નહોય તો બંને પક્ષે વાદી (પ્રશ્ન)-પ્રતિવાદીમાં (ઉત્તર) સામેનાને હરાવવાનો જ હેતુ હોય છે. નહીં કે વાદ દ્વારા સત્ય જાણવાનો ભાવ હોય. વાદ તો ગણધરવાદ જેવો જોઈએ. જે જાણતા ન હતા એ પ્રભુ દ્વારા જાણીને સંયમ લઈ કેવળી બની ગયા. કેમ કે તેઓમાં સત્યને જાણવાનો ભાવ હતો. જો તેમ ન હોય તો તે વાદ ઘાંચીના બળદ જેવો છે. આગળ વધાતું નથી. પામી શકાતું નથી. પામેલાને પણ ગુમાવી દે છે. મિથ્યાભિમાનની વૃદ્ધિ થાય છે માટે અયોગ્ય સાથે વાદ પણ ન કરાય. માન કષાય વિનય ગુણનો નાશ કરે છે. અનુપ્રેક્ષા વગરનું બધું જ્ઞાન દ્રવ્ય જ્ઞાન કહ્યું છે. જ્ઞાનની પ્રવૃત્તિમાં ગમે તેટલો આગળ વધે પણ વૃત્તિને ન તપાસે તો તે જ્ઞાન અનર્થનું કારણ બને છે. જે મોહના પરિણામથી મૂકાય તે મુમુક્ષુ. જેમાંથી કંઈ મળવાનું નથી તેવા વાદ-પ્રતિવાદનો મતલબ નથી. કારણ કે તેમાં આત્મા ઠેરની ઠેર જ રહે છે. વાદવિવાદ કરવાનો હેતુ સામાનો પરાજય કરવાનો અને પોતાનો જય થવાનો છે. માટે તે પામી શકતો નથી.જેમ ઘાંચીનો બળદ આખો દિવસ ફરે છતાં ત્યાંનો ત્યાં જ રહે છે તેમ. જેને આત્મહિત કરવું છે તે જાણતો હોય છતાં પ્રશ્નો પૂછે. કારણ પોતે વધારે જાણે અને બીજાને પણ તેનાથી લાભ થાય. જેમ ગૌતમસ્વામી જ્ઞાનસાર-૨ // પર
