________________ * છઠ્ઠ અષ્ટક * શમાષ્ટક શમ=સમતા. સમતા જ્ઞાનીને હોય.'જ્ઞાન કળશભરી આત્મા સમતા રસ ભરપૂર.' જ્ઞાનથી ક્રોધાદિના પરિણામો શમી જાય છે. તેથી જ્ઞાનના ફળ રૂપ સમતા આત્માને પ્રાપ્ત થાય છે. આત્મામાં પ્રગટ થયેલી વીર્યશક્તિ સ્વભાવ પ્રમાણે પરિણામ પામે તેને શમ કહેવાય. આત્માનું જ્ઞાન મોહના કારણે અશુદ્ધ છે. મોહ નીકળે તો જ્ઞાન આત્માના સ્વભાવ રૂપ બને નહિતર વિભાવરૂપ બને. આત્મશક્તિ પ્રગટ થયા પછી તેમાં મોહ ભળે તો આત્માની વિરુદ્ધ દિશામાં જાય. આત્મામાંથી મોહ ન જાય ત્યાં સુધી એ શક્તિ નકામી. * દ્રવ્યશમ કોને કહેવાય? ચિત્તમાં ક્રોધાદિ કષાયો હોય એટલે કે અસમાધિભાવ હોય અને બહારથી મન-વચન-કાયાનો સંકોચ કરવો તે દ્રવ્યશમ છે. જેમ અગ્નિશર્મા ત્રણ માસના ઉપરાઉપરી ઉપવાસ થયા પછી ગુણસેન રાજા ઉપર ગુસ્સે ભરાયો છતાં આહાર. પાણીનો ત્યાગ કરીને તપમાં લીન થયો. પ્રસન ચંદ્ર રાજર્ષિનું પુત્ર સ્નેહથી મનદ્વારા કરાયેલું જે યુદ્ધ તે દ્રવ્ય શમ. * દ્રવ્યથી શમના પ્રકારો : દ્રવ્યથી શમના આગમથી અને નોઆગમથી બે ભેદ છે. આગમથી દ્રવ્યશમ:- શમના સ્વરૂપને જાણનારો જ્ઞાની આત્મા હોય પરંતુ જ્ઞાનસાર-૨ // 99
