________________ " 17 છે. આત્મા જ્યારે પોતાના ગુણોમાં તૃપ્ત થઈ જાય, હવે તેને કોઈપણ વિષયોની સ્પૃહા નથી. પુદ્ગલ દ્રવ્ય અભાવમાં પણ એ પરમ આનંદ અને તૃપ્તિને માણતો હોય ત્યારે જ તે શુદ્ધ તપ થાય છે. સ્વ ગુણોમાં રુચિનો અને પુદ્ગલ રૂપી પરમાં હેયનો પરિણામ થાય * તો તે સમ્યગું દર્શન કહેવાય અને આત્મવીર્યને તે માટે જ પ્રવર્તાવે. પુદ્ગલ સંયોગથી છૂટવાનો આરંભ કરે અને પોતાના ગુણોમાં પ્રવર્તમાન થઈ જાય તે ચારિત્ર અને ગુણોને ભોગવવામાં જ જે સ્થિરતા થઈ જાય તે તપ. મુનિની સમતા આગળ આગળ વધતી જાય છે. તે તે ગુણસ્થાનક પર વિકાસ કરતો જાય છે. આવા મુનિને અન્ય કોઈ સાથે ઉપમા આપી શકાતી નથી. સ્વયંભૂ રમણ સમુદ્ર પણ ત્યાં નાનો પડે છે. * પુદ્ગલનું સુખ દુઃખરૂપ શા માટે? જે પુદ્ગલથી ઉત્પન્ન થયેલું, અચેતન અને સુખ છે તેને અરૂપી સમતારસ સાથે કઈ રીતે ઘટાડી શકાય? રૂપી, પુદ્ગલ કારણ તો આત્મા માટે પીડારૂપ જ છે. જે સહજ ઉત્પન થનારું છે તે જ સુખ છે. પુગલનું સુખ ક્ષણિક, મર્યાદાવાળું અને સંયોગવાળું અને પરાધીન છે. આત્માનું સુખ ક્ષાયિક છે, એકવાર પ્રગટ થયા પછી નાશ પામવાનું નથી. સદા આત્મા સાથે જ રહેનારું સ્વાધીન છે માટે તે જગતમાં દુર્લભમાં દુર્લભ છે. પુદ્ગલજન્યસુખ કર્મના ઉદયથી મળે છે. આત્માનું સુખ કર્મના ક્ષયથી મળે છે. બને ભિન્ન છે. એક બહાર છે, બીજું આત્મામાં છે. આત્મવીર્યને ગુણોને ભોગવવામાં જોડી દેવાય તો કષ્ટો મજેથી સહન થાય, અને શરીર સાથે જોડી દેવાય તો સહન નહીં કરી શકે. જીવ મોટે ભાગે હર્ષ-શોક, રતિ–અરતિ, શાતા–અશાતાના કંદોમાં ચાલ્યો જાય છે. આ કંકોમાં સમતા નાશ પામે છે, માટે સમતાને અનુભવી શકતો નથી. મોહને આધીન થવાની વૃત્તિ ફેરવવી પડે અને તેને પકડવાનો પ્રયત્ન કરવો પડે. આત્મા પોતાના ગુણને કયારે અનુભવે? ત્રણ વસ્તુ યમાં આવે તો આસ્તિકાના પ્રથમ પરિણામમાં આત્મા જ્ઞાનસાર–૨ // 175
