________________ જે દૂર થયા છે. ભૂતકાળમાં જે વિષયોને ભોગવ્યાં હોય તેને સ્મૃતિપથમાં પણ ન લે. અંદરથી વિષયો એકદમ નીકળી ગયા હોય. સર્વજ્ઞના વચનો દ્વારા વિષયો વિષ જેવા છે તેનો સ્વીકાર કરીને તેને પ્રતીતિના સ્તર પર લાવ્યા છે. કિંપાક ફળનો રસ મધુર લાગે છે પણ અંદર જતાં પ્રાણોને હરનારા બને છે. તે જ રીતે વિષયો પણ તેવા જ છે. તેવો સાક્ષાત્કાર મુનિ અનુભવે છે. માટે તે વિષયોને ભૂલી શકે છે. પુદ્ગલના વિષયોના સંયોગમાં જીવ સાથે જીવ એટલો બધો જોડાઈ જાય છે કે ત્યારે તેને જિનવચન યાદ આવવા દુષ્કર હોય છે. પણ મુનિ મહાત્માને આત્માના સુખને ભોગવવાની ભૂખ લાગી છે. તેથી સ્વભાવ અને સ્વરૂપ રૂપે થવા મુનિમાં તલસાટ જાગી ગયો છે. આત્માના આનંદને માણવો છે પણ તે કેમ માણી શકતો નથી? તેમાં બાહ્ય મોહ છે તો તે વખતે મુનિ જુએ કે મોહનો પરિણામ આત્મામાં પ્રવેશ ન કરે. આનંદને હરી રહ્યો છે, માટે તે સાવધાન બની જાય અને મોહને આધીન ન થાય પણ તેને દૂર કરે. એકવારવિષયોમાં અનર્થકારિતા લાગી જાય, સૂગ ચડી જાય, બરાબર નિર્ણય થઈ જાય પછી તેને વિષયો યાદ પણ ન આવે. મુનિ અનુભૂતિના સ્તર પર જ હોય, તત્ત્વ સંવેદનાવાળો હોય, પ્રતિસમય અપૂર્વ ઝંખનાવાળો હોય તેથી તે ભૂતકાળને સ્મૃતિપટ પર ન લાવે. વર્તમાનમાં જે પ્રાપ્ત થાય તેમાં રમણતાનો અભાવ હોય અને ભવિષ્યમાં તેની ઇચ્છાનો અભાવ હોય. આમ ત્રણે કાળના વિષયોમાં રમણતાના અલ્પભાવવાળો હોય. આત્માને અરૂપીનો જ ભોગ કલ્પ, રૂપીનો ભોગ ન કલ્પે. આત્માની તૃપ્તિ કદી પણ રૂપીથી ન થાય. અરૂપીથી જ આત્મા તૃપ્ત થાય માટે જ જ્ઞાન એ મુનિ માટે અમૃત ભોજન છે. જેટલો એનો રસ પીધા કરે તેટલો એ અંદરથી તૃપ્તિ અનુભવે.જ્ઞાનનું પાલન કરી આત્મા પુષ્ટ બને પણ જ્ઞાન પરિણમન ન પામેતો અહંકારનું કારણ બને છે. જે આત્મા ગુણોનો ભોગી બની ગયો તેને બીજા ભોગોથી સર્યું. જ્ઞાનસાર-૨ // 174
