________________ પ્રતિદિન અધ્યાત્મની વૃદ્ધિ થાય તેમ તેમ ચિત્તસમાધિની વૃદ્ધિ થતી જાય છે. * મનની અસમાવિશું? આત્મા અનિત્યમાં નિત્યની બુદ્ધિ કરી એની પાછળ વ્યવહાર કરે છે તે અસમાધિ. ભાવના વિના ધ્યાન ઘટે નહિ, આનો અભ્યાસ કરવો પડે. રોજ એની વૃદ્ધિ થવી જોઈએ. તો મનને સમાધિમાં લાવી શકાય. વ્યક્તિનો સંયોગ થાય પછી પોતાનો સંબંધ બાંધ્યો પછી નિત્ય રહેવાના ભાવ પ્રયાસ કરશે. પોતાની રાગદશા એના ઉપર ઢોળી દેશે. જ્યારે એ તૂટે ત્યારે રાગની આગ આત્માને બાળીને ખાખ કરે છે. એની ચિંતામાં પોતે ઢળી પડે છે. જેવો વિયોગ થાય કે ત્યાં આઘાત લાગે છે. વિયોગની આગ સહન કરવી દુષ્કર છે. ગાઢ રાગ પરિણામ, અતિ ભય વગેરે મૃત્યુનું કારણ છે. આપણે સંબંધોને ન છોડીએ તો સંબંધો આપણે નહીં છોડે. જીવ સાથે મૈત્રી, જડ સાથે ઉદાસીનતા અને જીવને નિત્ય, અજીવને અનિત્ય માને તો તેનામાં વૈરાગ્ય આવે. અધ્યાત્મ ભાવ આવે. પહેલા અધ્યાત્મભાવ આવે પછી વૈરાગ્યભાવ આવે પછી સ્વભાવમાં આવે માટે જડમાં રાગ કરવાનો નથી. અનિત્યાદિ 12 ભાવના ગાઢ થાય ત્યારે અનિત્ય વસ્તુ અનિત્ય લાગે, નિત્ય વસ્તુ નિત્ય લાગે. આમ બાર ભાવનાને ઘૂંટવાની છે. વિષયોથી મુક્ત બની સ્વભાવમાં રહેવું. આત્મા પરના સંયોગો સાથે રહીને પોતાના સ્વભાવને ભૂલી ગયો છે. પ્રવૃત્તિ હેય છે, એ સ્વીકાર કરવાનું. જે પ્રવૃત્તિની જરૂર નથી તે પ્રવૃત્તિ બંધ કરવી અને જે પ્રવૃત્તિ કરવી પડે તે ઉચિત રીતે કરવી. કોઈ જીવને પીડા ન આપતા હો પણ વ્રત સ્વીકાર્યું ન હોય તો પણ પીડા આપો જ છો. ઉચિત પ્રવૃત્તિ કરતી વખતે પણ રાગદ્વેષ ન કરવાં તો સંસાર છૂટતો જાય. મારા અને બીજાના આત્માને શું હિતકારી શું અહિતકારી છે? આત્માની વિચારણા વગર અધ્યાત્મ ઘટે નહિ. જડ પ્રત્યે જેટલો રાગ વધે એટલો જીવ પ્રત્યેનો દ્વેષ વધતો જાય. નિત્યતાની સાથે સંબંધ બાંધવાનો જ્ઞાનસાર-૨ // 119
