________________ (3) તત્ત્વસંવેદન - જેને તત્ત્વનિશ્ચય થઈ ગયો છે તેને અર્થાત્ આત્મામાં અનંત આનંદ છે તેનો અનુભવ કરવો છે તેને માટે ચારિત્ર છે. સાધુ જો આત્મા અનુભવ ન કરે તો વ્યવહારથી સાધુ છે, નિશ્ચયથી તે સાધુ જ નથી. અનંતા કાળમાં અનંતા ઓઘા લીધા પણ અનુભવનું લક્ષ નહોતું અને પર સંગનો રંગ લાગ્યો પણ પર સંગનો રંગ છૂટયો નહીં. માતા-પિતાના સંગને નિશ્ચયથી છોડવાનો છે... દા = દિયતે, ક્ષા - ક્ષીયતે. સાધુએ સદા દાન કરવાનું છે. દાન એ આત્માનો સ્વભાવ છે. જે પોતાનું નથી તે દાન કરવાનું છે. સમગ્ર પર પદાર્થો એ ચોરીનો જ માલ છે. આત્માનો પોતાનો માલ નથી. આથી પ્રથમ ધનાદિનું દાન કરે પછી કર્મ-કષાયનું અને પછી તેના વડે પોતાનાં ગુણ પ્રગટ થાય તેનું દાન પોતાને જ સતત જે કરવાનું છે. તે સ્વભાવ ઢપ પ્રગટે. સંવેગ રંગ શાળા ગ્રંથમાં કહ્યું છે કે - જે આત્મામાં તત્ત્વની રુચિ થાય તેને ધન્ય પુરુષ કહેવાય. શાસ્ત્રોની જાણકારી મેળવી લેવી જગતને જણાવી દેવી તે સુલભ છે પણ પોતાને જાણવું એદુર્લભ છે. પોતાના આત્માને જાણવાની ઈચ્છા થાય ત્યારથી તે ચરમાવર્તી કહેવાય. તે અપુનબંધક અવસ્થામાં આવે. આત્માને જાણવાનું મન થાય ત્યારે તે યોગદષ્ટિમાં છે. આત્મા જણાય, તેનો નિર્ણય થાય પછી આત્માની રુચિ થાય તે આત્મા ધન્ય છે. જે તત્ત્વરુચિ પ્રમાણે વર્તે તે પૂજ્ય કહેવાય. સાધુ પણ પૂજ્યતાને પાત્ર ત્યારે જ બને કે જ્યારે એ સાધુતાનો ભોગ બને અર્થાત્ સ્વગુણોનો ભોગી બને. પોતાની વસ્તુ શું છે એ વાતથી જ ઘણાં દૂર છીએ તો ભોગવવાની વાત જ ક્યાં? તત્ત્વની અનુભૂતિ ન થાય ત્યાં સુધી દીક્ષા પણ નિષ્ફળ છે. આત્મા એક વખત અનુભૂતિમાં આવે પછી તેને જગત તરફ જવું દુર્લભ છે. મનુષ્યભવ આત્માને ભોગવવા માટે જ છે. બાકી બધા ભવોમાં પુદ્ગલોને તો ભોગવ્યા જ છે. જ્યાં સુધી આત્મગુણોને નહિ ભોગવે ત્યાં સુધી પુદ્ગલના ભોગ ચાલુ રહેશે. જ્ઞાનસાર-૨ // 28
