________________ આત્મ ધનની પરિપૂર્ણતા સિદ્ધત્વ છે. એ અવિનાશી છે. સંસારની સમગ્ર સંપત્તિ વિનાશી છે. આપણો વિનાશી સાથે પનારો પડ્યો છે. સંયોગ સાથેની સંપત્તિ બહારથી સુખ, અંદરથી દુઃખ આપે. સંયોગી સંપત્તિનો વિયોગ થાય ત્યારે સંતાપ થાય. આજ સુધી આનાથી સુખ માની પોતે દુઃખી થઈ દીન-હીન બન્યો. બહારથી સુખનો દરિયો અંદરથી ભયંકર દુઃખનો દરિયો સભ્ય જ્ઞાન હોય તો જગતનાં જીવોથી પોતે મોટો છે, એવું ન લાગે. બધા સમાન લાગે તેથી આત્મા દુઃખી બનતો નથી. આંકડાની સંપત્તિ આત્મામાં આંકડાનો અસંતોષ ઊભો કરે છે. આત્મધનની સંપતિ આંકડા વગરની છે. અર્થાત્ અમાપ છે અને અક્ષય છે. આપણું જ્ઞાન મિથ્યાત્વથી મિશ્રિત થયેલું છે. ચામડાની આંખથી દુનિયા જુદી દેખાય - જ્ઞાનચક્ષુથી દુનિયા જુદી દેખાય. આત્મા પર કર્મોનું બંધન આત્મા પર મૂળ 8 કર્મ - 158 ની સત્તા, 120 નો બંધ, ૧રર - ઉદયમાં. સંસારમાં દુઃખનું સૌથી છેલ્લું સ્થાન નિગોદ અને નરક. આત્માનાં સુખનું છેલ્લું સ્થાન સિદ્ધગતિ. કર્મ ઉદયમાં આવે અને બંધાય ત્યારે દુઃખ અનુભવાય. અનુભવ ન કરે તો બંધાય જ નહિ. ભોગવતાં દુઃખને બાંધવાનું છે. કર્મ બંધાય તો ઉદય આવે. આ જગતમાં કર્મસતા જ ન્યાય કરી શકે. જેવું કર્યું એવું જ આપે. કર્મ બાંધતી વખતે આત્મા દુઃખી થાય તો ભવિષ્યમાં દુઃખ મળે. કર્મ બાંધતી વખતે આત્મા પાપનાં પશ્ચાતાપવાળો બને તો દુઃખ ન મળે. જીવોની જ્ઞાન દશા અને અજ્ઞાન દશા બને સુખ-દુઃખનાં કારણે છે. અજ્ઞાનતાનાં કારણે જગતની અંદર-બહાર સારું સારું લાગે તે મોહનો પરિણામ છે. જ્ઞાનસાર-૨ // ર૩ર
