________________ ઉદયમાં આવે તો મિશ્ર મોહનીય, અને શુદ્ધ પૂંજ ઉદયમાં આવે તો સમ્યત્વ મોહનીય અર્થાત્ ક્ષયોપશમ સમકિતની પ્રાપ્તિ થાય. પ્રથમ પ્રાયઃ ઉપશમ સમક્તિની પ્રાપ્તિ થાય. ક્ષયોપશમ સમક્તિમાં પ્રદેશોદયમાંમિથ્યાત્વનો ક્ષય થતો જાય અને સત્તામાં રહેલાનો ઉપશમ થાય. જેને એકવાર પણ સમક્તિની પ્રાપ્તિ થઈ જાય તે વળી પાછો જો મિથ્યાત્વી બની જાય તો પણ હવે તે કદી કર્મોની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ નહીં બાંધે. ઉપશમ માત્ર દર્શન મોહ અને ચારિત્ર મોહનો જ થાય. બાકીના કર્મોનો ક્ષયોપશમ કે ઉદય થાય, પણ ઉપશમ ન થાય. જ્ઞાન દષ્ટિને નિર્મળ ન કરે તો જ્ઞાનની કંઈ વિશેષતા નથી. કરણ = જીવના અધ્યવસાય, વિચાર. મોહ જેમ જેમ નિવૃત્ત થતો જાય તેમ તેમ અધ્યવસાય નિર્મળ થતાં જાય. આત્મવીર્ય જ્ઞાન સાથે જોડાય ને ધારા ચાલે. અધ્યવસાયનિર્મળ થતાં જાય ને આત્માભિમુખ બનતાં જાય. તેથી તે ચેતનાને જાગૃત કરે. મિથ્યાત્વનાં અધ્યવસાય જગત તરફ પ્રેરે છે. ૩કરણો ઉત્તરોતર વૃદ્ધિને પામતા જાય છે. યથાપ્રવૃત્ત કરણ કરતાં અપૂર્વકરણના અધ્યવસાય અનંતગુણ પ્રમાણ વિશુદ્ધ થાય છે. તીવ્ર વિશુદ્ધ થતાં ગ્રંથિ ભેદાય છે. જ્ઞાનમાંથી પ્રથમ મિથ્યાત્વ મોહના પરિણામ હટતાં જાય પછી ચારિત્ર મોહના પરિણામ હટતાં જાય અને અધ્યવસાયો વિશેષ નિર્મળ થતાં જાય. મિથ્યાત્વનો સંપૂર્ણ ઉપશમ થઈ જાય ત્યારે આત્મા અંતમુહૂર્ત માટે સમ્યક દર્શન ગુણને વેદે છે. કોઈ આત્મા શરમાવર્તામાં આવેલો છે, કોઈક અપુનબંધક દશામાં આવ્યો છે. સર્વજ્ઞનું શાસન ન મળ્યું હોય તો પણ કર્મલઘુતાના કારણે મુક્તિનું લક્ષ જાગી જાય છે. મુક્તિનો રાગ ઓઘથી છે એટલે વિષય-કષાય ઘટી જાય છે તેથી તેને ભવરાગ ન હોય. સમ્યગ્દર્શન તો આત્માનો પરિણામ છે એટલે ગમે તેલિંગમાં આવે. તાપસો જંગલમાં જઈને તપ વગેરે કરે છે. અપુનબંધક દશામાં તીવ્ર કર્મ બાંધવાની યોગ્યતા ગઈ. મિથ્યાત્વ પૂર્ણ નથી ગયું. એટલે આવ-જા ચાલ્યા કરે જ્ઞાનસાર-૨ // 92
