________________ સ્વાધ્યાયાદિથી મિથ્યાત્વદશાનો ત્યાગ કરીને જેવસ્તુ જેમ છે તેમ યથાર્થ જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરવા પૂર્વક, ચારિત્ર મોહનીય કર્મના ઉદયનો અભાવ કરીને એટલે કે ચારિત્ર મોહનીય કર્મનો ક્ષયોપશમ કરીને આત્મામાં શુભ ક્ષમાદિ ગુણોની પરિણતિ પ્રાપ્ત કરવી તે નોઆગમથી ભાવશમ કહેવાય છે. આગમથી અને નોઆગમથી આ ભાવશમ જ જીવને ઉપકારી છે. નોઆગમથી ભાવશમ લૌકિક - લોકોત્તરનાં ભેદથી બે પ્રકારના છે. લૌકિક ભાવશમ :- વેદાંતવાદીઓ, બૌદ્ધ દર્શનકારો, સાંખ્યો, મીમાંસકો ઈત્યાદિ અન્ય દર્શનકારો પોતપોતાના સિદ્ધાંત મુજબ યોગી તરીકેનું જીવન જીવવામાં જે શમભાવ રાખે છે તે લૌકિક (લોક ગ્રાહ્ય) શમત્વ જાણવું. સર્વજ્ઞ વચન દ્વારા સંપૂર્ણ સત્ય તત્ત્વનો નિર્ણય નથી માટે મિથ્યાત્વ છે. લોકોત્તર ભાવશમ :- જિનેશ્વર વીતરાગ સર્વજ્ઞ પરમાત્માના વચનોને અનુસાર આત્માના શુદ્ધ સ્વરૂપની રમણતાની સાથે એકતા થવારૂપ જે ક્રોધાદિનો અભાવ તે લોકોત્તર ભાવશમ છે. કારણ કે ક્ષમાદિ ગુણો લોકગ્રાહ્ય નથી. મોહનો ઉપશમ થાય તોજ ક્રોધાદિ કષાયો ઘટે છે તો જ સાચી સમતા ગણાય. જેમ અગ્નિના કણિયાનો વિશ્વાસ ન કરાય એમ આત્મામાં ખૂણે ખાંચે પડેલો મોહકષાય સંપૂર્ણ નાશ ન પામે તો તે ગમે ત્યારે ઉદયમાં આવે.નિમિત્તને પામીને સત્તામાં રહેલા કષાયો ઉદયમાં આવે છે. સમક્તિ આવ્યા પછી રાગ-દ્વેષ તીવ્ર ન બંધાય. આગમથી સૌ પ્રથમ મિથ્યાત્વના પરિણામનો ત્યાગ કરવો પડે. મિથ્યાત્વી જીવને કોઈબાળી નાખે તો પણ સમતા ન ગુમાવે. એક અક્ષર પણ ન બોલે છતાં તેની સમતા ગણાતી નથી. મિથ્યાત્વ છે માટે શરીરને હેય નથી માનતો, આત્માનો સ્વભાવ સમતા છે એવું જ્ઞાન પણ નથી. 4 થા ગુણઠાણે સમતા બીજભૂત છે. પાંચમાથી સમતાની શરૂઆત થાય. અપુનબંધકદશાવાળાને મંદમિથ્યાત્વ છે તેથી તેને જેટલા અંશે મુકિતનો રાગ છે તેટલા અંશે સમતા છે. જ્ઞાનસાર-૨ // 101
