________________ આત્મદ્રવ્ય અરૂપી છે, અખંડ, છે. અસંખ્ય પ્રદેશ છે. 14 રાજલોકમાં ફેલાય તેટલી શક્તિ છે. અક્ષય સ્વરૂપે છે, અગુરુલઘુ છે. 14 રાજલોકમાં ફેલાય તેટલી અચિંત્ય શક્તિવાળા આત્માને કર્મ નિગોદના જીવ તરીકે અંગુલના અસંખ્યાતમાં ભાગમાં મૂકી દે છે. હું અવ્યાબાધ સ્વરૂપવાળો છું એવું જ્ઞાન આત્માને થઈ જાય તો બળતા શરીરમાં પણ તે હસતો રહી શકે. આત્માને (મુનિને) પોતાના આત્માનો અવબોધ હોય તે આત્મા જેટલો પરથી નિવૃત્ત બને તેટલું વીર્ય આત્મામાં જાય એટલે તેટલો આત્મા તગડો બને. મુનિને મૌની કહ્યાં. કારણ કે તે આત્મવીર્યને પરમાં જતા રોકે છે. મન ભટકે છે તેમાં આત્મવીર્ય વપરાય છે. અનુભવમાં લીન થવું એટલે આત્મામાં રહેલા આનંદને ભોગવવું. મુનિ નિમિત્તથી પર નથી. સિદ્ધ ભગવંતોને અનંતા નિમિત્ત છે. કારણ કે જ્ઞાનમાં સચરાચર સૃષ્ટિ દેખાય છે. છતાં તે સ્વમાં જ રમણતા કરે છે. કોઈપણ વસ્તુ જોઈને તે આપણને મનોજ્ઞ = સારી લાગે તો એ વિષય બની જાય છે. સારી લાગવી એટલે મોહની સ્પર્શના થઈ. સારી લાગે તો આત્મા તેમાં ડૂબે છે. વસ્તુ સારી પણ નથી અને ખરાબ પણ નથી. વસ્તુ એ વસ્તુ જ છે. અનુભવ લીન એટલે વસ્તુના વર્ણ - ગંધ - રસ - સ્પર્શનો માત્ર જ્ઞાતા બને, તેમાં વિકલ્પ ન કરે. વિકલ્પ આવ્યો એટલે મોહ આવ્યો. વસ્તુમાં કે વાતાવરણમાં ક્યાંય વિકલ્પ ન કરવો. સમતામાં રહેવું એટલે વિકલ્પ ન કરવા. જીવ છે તો જીવ છે અને અજીવ છે તો અજીવ છે. માત્ર એને જાણવાના છે, તાણવાના નથી. તાણીએ એટલે આપણે તણાઈ જઈએ. બજારમાં ગયા ને કોઈ વસ્તુ જોઈ. દાગીના - સાડી વગેરે ગમી ગઈ. પૈસા નથી તો તે લઈનથી શકતા પણ મનમાં તો આવી જ ગઈને? વચનમાં અને કાયામાં પણ આવી જાય. કદાચ એ વસ્તુ લઈ લો તો પણ એ મનમાં તો ન જ ઘુસવી જોઈએ. | મુનિને વિકલ્પ નથી. કારણ કે હીરાના કે વિષ્ટાના ઢગલાને જોઈને તે તેને માત્ર પુગલના ઢગલા તરીકે જ ગણે. ત્યાં હેય પરિણામ હોવાથી તેને ત્યાં આકર્ષણ ન થાય પણ હેયના નિર્ણયમાં જે મુનિ કાચા હોય તેને આકર્ષણ થાય. જ્ઞાનસાર–૨ // 23