________________ થાય તો તરત અસર થાય. તરત પ્રતિકાર કરીએ. આવું ભાવ પ્રાણોમાં થાય? ભાવ પ્રાણના ભોગે દ્રવ્ય પ્રાણોની રક્ષા કરીએ છીએ, એટલે વર્તમાનમાં ધર્મ પામતાં નથી. વ્યવહારથી ધર્મ ઘણો કરીએ છીએ પણ પરિણામથી ધર્મ થતો નથી. છે અનશનમાં ભાવ પ્રાણીની રક્ષા છે.' ભાવદયા ભાવપ્રાણની રક્ષા કરે. મિથ્યાત્વની હાજરીમાં દ્રવ્યપ્રાણ પર દયા આવે. સમક્તિની હાજરીમાં ભાવપ્રાણની પ્રધાનતા હોય. અનશનમાં આત્મા દ્રવ્યપ્રાણનો ઘાત નથી કરતો પણ ખાવું એ આત્માનો સ્વભાવ નથી માટે એ શરીરને પોષણ આપતો નથી. દ્રવ્યપ્રાણથી પોતે જુદો છે અને આત્માના ગુણો જ પોતાના છે તેની અનુભૂતિ કરી સમતાને વેદે છે. જ્યારે આપઘાત વખતે તો આત્માના ભાવપ્રાણોને ફટકો પડે છે. સ્વ–પરને પીડાનું કારણ બને છે. જ્યારે અનશન તો મહોત્સવરૂપ બને છે. કેમ કે અનશનમાં ભાવપ્રાણની રક્ષાનો લાભ છે. માટે તે ધર્મધ્યાન સ્વરૂપ બને છે. ભાવપ્રાણોની રક્ષા–વૃદ્ધિમાં દ્રવ્ય પ્રાણોની જેટલી સહાયની જરૂર હોય તેટલી સહાય લેવાની પણ દ્રવ્ય પ્રાણ હવે ભાવ પ્રાણમાં સહાયભૂત થાય છે તેમ નથી તેવી ખાતરી થયા પછી દ્રવ્યપ્રાણોને સ્વેચ્છાએ અને વિધિપૂર્વક છોડવામાં બાધ નથી. મૂળમાં ભાવપ્રાણોને જરાપણ નુકશાન ન થવું જોઈએ. ભાવપ્રાણોની પ્રધાનતા છે અને દ્રવ્યપ્રાણોની ગૌણતા છે માટે દરેક વ્યવહારમાં આ વાતનું લક્ષ રાખવાનું છે. * સંસાર એટલે દ્રવ્યપ્રાણોની રક્ષા અને ભાવપ્રાણોનો નાશ આખો સંસારદ્રવ્યપ્રાણની રક્ષા માટે ભાવપ્રાણોની હાનિ કરે છે. ધર્મમાં ભાવપ્રાણોની પ્રધાનતા કરી ભાવપ્રાણો દ્વારા ધ્યાન કરવાનું છે, તેમાં દ્રવ્ય પ્રાણોની સહાયતા લેવાની છે. સહાય લઈને એને પણ છોડી દેવાના છે. ત્યારે ધ્યાન સિધ્ધ થતું જાય તેમ સમતાની વૃદ્ધિ, જ્ઞાનની શુદ્ધિ અને કર્મોની અપૂર્વ નિર્જરા થાય છે. માટે દરેક ક્રિયા ધ્યાનમય કઈ રીતે બને તેનું લક્ષ રાખવાનું છે. જ્ઞાનસાર-૨ // 11
