________________ અને સ્વરૂપ દ્વારા સમદષ્ટિ લાવવાની છે. પદાર્થનો સૂક્ષ્મરૂપે બોધ થાય તો તેનું ધ્યાન વિશેષથી થાય. જીવ-અજીવનું સ્વરૂપ વિચારવું. તેના પર્યાયોનું ચિંતન કરવું. દરેક પદાર્થને ચાર નિક્ષેપ 7 નય અને દ્રવ્ય–ગુણપર્યાયથી વિચારીએ તો તે પદાર્થનો સૂક્ષ્મતાથી બોધ થાય છે. શ્રદ્ધાપૂર્વકનો નિશ્ચય જેટલો દઢ- તેટલું ધ્યાન વધુ દઢ થાય. પ્રથમ દ્રવ્ય કેવું છે? તેનું જ્ઞાન થાય પછી તેમાં કયા ગુણો રહેલાં છે અને તેના પર્યાયો કયા કયા છે તેનું જ્ઞાન થાય. આમ ઉત્પત્તિથી માંડી તેના અંતિમ પર્યાયને પકડે ત્યારે વસ્તુનો પૂર્ણ બોધ થાય છે અને રાગાદિ ભાવો થતાં નથી. સ્થૂલ બોધ હોય તો ઉપર ઉપરની અવસ્થામાં દેખાશે, તેનાથી રાગાદિ ભાવો થાય છે. જ્ઞાન સમતાનું કારણ ત્યારે જ બને કે તે જ્યારે સર્વજ્ઞ તત્ત્વથી ભાવિત બન્યું હોય. સર્વજ્ઞ પ્રણીત ફોર્મ્યુલા વિના ધ્યાનની પ્રક્રિયા જીવને ઘટી જ નથી શકતી, પછી તે પ્રતિમા હોય કે બીજી વસ્તુ હોય. મિથ્યા–મોહજ્યારે ચિત્તમાં પ્રવેશે છે ત્યારે ચિત્ત અસ્થિર બને છે. તેના ગયા પહેલા ગમે તેવા ધ્યાનમાં જવા જાય તો પણ તેને ધ્યાન લાગતું જ નથી. ધારો કે પ્રતિમા પકડી જો તેમા મોહની પ્રવૃત્તિ હશે તો પ્રતિમા સારી છે, આંગી સારી છે. તે રૂપ અને આકારને જ પકડશે. જ્યારે મોહ નહિ હોય તો પ્રભુના મુખારવિંદમાં ઝળહળતી વીતરાગતા દેખાશે. આંખો કેવી નિર્વિકારી છે. આંતર ગુણોમાં જ આપણું મન સ્થિર થશે. વીતરાગતા દેખાશે તો વીતરાગદશામાં જવા માટે મનસ્થિર થશે, તો મોહનીય જાય નહિંતર મોહની વૃદ્ધિ થાય. વીતરાગતાથી વીતરાગતાની વૃદ્ધિ થાય. સત્તાગત વીતરાગતા ખીલતી જશે. મોહવૃત્તિ જશે તો ચંચળતા ઘટતી જશે. મિથ્યાત્વના બળે વસ્તુની બે પ્રકારની કલ્પના થશે ઈષ્ટ અથવા અનિષ્ટ, વસ્તુ તો વસ્તુ જ છે, પણ દષ્ટિમાં ભેદ પડ્યો. જો વસ્તુની અંદર ઈષ્ટ–અનિષ્ટ કાંઈન લાગે–વસ્તુ–વસ્તુ સ્વરૂપે જ લાગે તો તેને સમતા આવી જ્ઞાનસાર-૨ // ૧રર
