________________ પૂછવાનાં છે. ન સમજાય ત્યાં સુધી ઉત્તર પણ આપવા જોઈએ. જો અમે કંટાળીએ તો અમને પરમાત્માના તત્ત્વ પર બહુમાન જ નથી. જે સમજવા માટે પ્રશ્નો પૂછવા આવે છે તે લઘુકર્મી આત્મા છે. તો તેને સમજાવવું જોઈએ. તેની આશાતના અમારાથી ન કરાય. સમજાવવું એ અમારી ફરજ છે. જેનામાં અર્થીપણું નથી તે સાંભળીને ચાલ્યો જશે. પ્રશ્નો નહીં પૂછે તે નિર્ણય પણ નહીં કરી શકે. જેને તત્ત્વનો નિર્ણય નથી તે માત્ર વાદ–પ્રતિવાદ કરીને સમયનો બગાડ જ કરે છે. વસ્તુના ધર્મસ્વરૂપ જે સાર છે તેને તેઓ પામતા નથી. કેમકે ધર્મના રહસ્યને પામવાનો નિર્ધાર જ નથી, રુચિ જ નથી પણ માત્ર એકબીજાને જય-પરાજય કરવાનો જ હેતુ રહેલો છે. જ્ઞાન આત્માને ત્યારે જ લાભ કરે કે તેના પરિણામનું આત્મામાં લક્ષ હોય, નહિતર નહિ. જ્ઞાનાવરણીય સાથે જો દર્શન મોહનીયનો ક્ષયોપશમ ન હોય તો તે મોહથી દુઃખી થાય છે. જ્ઞાન દ્વારા હું જ્ઞાની છું એવો ભાસ થાય છે અને તેમાન કષાય અને મિથ્યાત્વનો પરિણામ છે. સર્વજ્ઞ કથિત જ્ઞાન જે આત્માને સ્પર્શે તેને જ જ્ઞાની કહેવાય. એક ગાથા ગોખી - કલાક—બે કલાક મહેનત કરી ન ચઢે - યાદના રહે તો જીવ દુઃખી થાય છે - ખેદ પામે છે પરંતુ તે યાદ નથી આવતું કે - आज्ञाराद्धा विराद्धा च शिवाय च भवाय च / ભગવાનની આજ્ઞા છે કે યાદ રહે કે ન રહે તો પણ ભણવાનું. તેથી જ્ઞાનનો ક્ષયોપશમ થાય જ છે. જ્ઞાનાવરણીય તૂટે જ છે. પછી ગાઢ કર્મ હોય તો તૂટતાં વાર લાગે માટે નિરાશ થવાનું ન હોય. પરમાત્માની આજ્ઞાની આરાધનાથી જ મોક્ષ મળે છે અને વિરાધનાથી ભવોનું જ સર્જન થાય છે. માટે હે જીવ! તુંનિરાશ ન થા પણ આજ્ઞાનું પાલન કર અને તેનો આનંદ માણ. જે જ્ઞાન આવડે તેમાં દિવ્ય કૃપા ગુરુ ભગવંતની છે એમ માને તો પછી ત્યાં માનકષાય ક્યાં રહી શકે? પોતાનામાં વિનયગુણ કેટલો આવ્યો? તે જોશે અને બીજામાં રહેલા ગુણો તેને ઉપાદેય લાગશે. આંબાનું વૃક્ષ જેમ જ્ઞાનસાર-૨ // 56
