Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
अन्तारता ताथ माहात्म्यम्
A200
-
IS
लेश्वक---- श्री. विजय भुवनलिलक सूरि AN
occomrironmp450000
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી ભુવનતિલકસુરીશ્વર જૈન ગ્રંથમાલા-૧૧
શ્રી આત્મ-કમલ-લબ્ધિસૂરિ ગુરભે નમઃ શ્રી અંતરિક્ષજી તીર્થ–માહાભ્ય
: લેખક : પૂ૦ પાઠ આચાર્ય દેવ શ્રીમદ્વિજયભુવનતિલકસૂરીશ્વરજી
મહારાજ,
: સંપાદક : પૂ પન્યાસજી મહારાજ શ્રી ભદ્રંકરવિજયજી ગણિવર
|ઃ સહાયક : બાલાપુરવાસ્તવ્ય આઠ શ્રી હરખચંદ હંશીલાલના સુપુત્રો શ્રી રવીન્દ્રભાઈ તથા શ્રી ગજેન્દ્રલાલ.
-
-
-
--
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
: પ્રકાશક : શ્રી લબ્ધિભુવન જૈન સાહિત્ય સદન C/o. નટવરલાલ ચુનીલાલ કાપડિયા
છાણી (ગુજરાત) જિ. વડોદરા.
પ્રકાશકના સિરનામે ૭૫ ન.પ.ની ટિકિટ બીડવાથી ભેટ મળશે.
વિ. સં. ૨૦૨૧ ]
: લબ્ધિ સં. 8
: [ વિ. સં. ૨૪૯૧
મહેતા અમરચંદ બહેચરદાસ. શ્રી બહાદુરસિંહજી પ્રિ. પ્રેસ. પાલી તાણા : (સૌરાષ્ટ્ર)
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
* પ્રકાશકીય નિવેદન
આ સંસારસાગરને તરવામાં ભવ્ય જહાજ સમાન કલિકાલમાં કાઈ હોય તેા જગમ-તીથ અને સ્થાવર-તીથ છે. એ સ્થાવર-તીર્થીમાંનું આ એક ચમત્કાર ભરપૂર શ્રી અંતક્ષિતી માહાત્મ્ય ? ના સસ્કૃત ગ્રંથ આપ સૌ સમક્ષ મૂકતાં અતીવાન અનુભવીયે છીએ.
આ ગ્રંથાલેખન વિદર્ભ દેશનાવિજયવતવિહારી પૂ આચાય દેવ શ્રી વિજયભુવનતિલકસૂરીશ્વરજી મહારાજે ખૂબ કાળજીપૂર્વક કરેલ છે, અને તેનું વિશિષ્ટ સપાદનકાર્ય તેઓશ્રીના જ શિષ્યરત્ન પૂર્વ પન્યાસજી મ॰ શ્રી ભદ્રકવિજયજી ગણિવરે અત્યંત શ્રમ લઇને કર્યુ” છે. જેથી પૂ॰ આચાર્ય ભગવંત તથા પૂર્વ પન્યાસજી મ૦ ના અમે ઋણી છીએ.
ગ્રંથને જન-સમક્ષ મૂકવાના મહાન લાભ બાલાપુરનિવાસી શેઠ શ્રી હરખચંદ હૌશીલાલના વિનીત સુષુત્રા શ્રી રવીન્દ્રભાઇ, શ્રી ગજેન્દ્રભાઇએ લીધેા છે. જે માટે તેઓને ધન્યવાદ આપવા સાથે ચંચલ લક્ષ્મીને આવી રીતે સુકૃતના કામાં સદૈવ સર્વ્યય કરતા રહે એવી આશા સેવીયે છીએ.
વાંચકગણુ પહેલાં પુરાવચન વાંચીને પછી ગ્રંથનુ વાંચન કરે એવી વિનંતિ કરીયે છીએ. અને વાંચમ-મહાશય તેનું મનન કરી તીથ –ભક્તિમાં ઉજમાળ ખવશે તા અમારે, પૂ૦ લેખકશ્રી આદિના શ્રમ કૃતાર્થ થશે. એજ....
—પ્રકાશક.
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
તૈયાર થાય છે શ્રી ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર, ભા. ૧ લો (અધ્યયન ૧ થી ૧૭, મૂલ, સં, છાયા, ભાવાર્થ સાથે)
શ્રી શ્રમણ ભગવાન મહાવીરસ્વામીએ પાવાપુરી નગરીમાં અંતિમ વિદ્રાયે સેળ પહાર આપેલ દેશનાના સારરૂપ શ્રી ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર (મૂલ ગાથા, સંસ્કૃત છાયા, ગુજરાતી ભાવાર્થ સાથે) પૂ આ શ્રી વિજયભુવનતિલકસૂરીશ્વરજી મ.ના શિષ્યરત્ન પૂરુ પંન્યાસજી મ. શ્રી ભદ્રંકરવિજયજી ગણુંવર ખૂબ પરિશ્રમ લઈ સંપાદન કાર્ય કરી રહેલા છે. જે ટુંક સમયમાં બહાર પડશે.
સાધુ, સાવીને વિહારમાં ઉપગી નીવડે એવી રીતે બુકાકારે-સેળ પેજ સાઇઝમાં આ ગ્રંથ તાર થશે.
ગ્રંથની મહત્તા સચવાય એ ઉદ્દેશથી થનું મૂલ્ય અવું રાખવામાં આવ્યું છે.
સત્વર આપની નકલે નીચેના શિરનામે સેંધાવવા વિનંતિ છે.
લબ્ધિ-ભુવન જૈન સાહિત્ય સદન C/o. શા. નટવરલાલ ચુનીલાલ છાણી (ગુવાત) જિ. વડોદરા.
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
કલિકાલમાં અભુત પ્રભાવસંપન્ન,
ભૂમિથી અદ્ધર રહેલ પ્રતિમા
R
બબિન કેન : ૨ની “નજ, નફાન
શ્રી અંતરિક્ષ પાર્શ્વનાથ ભગવાન (શિરપુર-આકેલા)
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
।
शुद्धिपत्रकम्
।
श्लोकः पादः
अशुद्धम् मनोहर:
शुद्धम् मनोहरैः
६९ ७२
शुणुत
२ २
ه
नंगरं ज्ञाततत्व सम्पूर्ण भवन्तः पार्श्वदेवस्य
ه
१५१
१
مه
प्रत्यक्षी
श्रुण्वन्तु नगरं ज्ञातव सम्पूर्ण ते पाजिनदेवस्य प्रत्यक्षा. दृष्ये स्त्र स्वान्ते विश्रत. रारव्ये सन्मा मव्या
१५४
سه
दृष्ट्वे
३०४
له
م
مه سه
३९५ ४०४ ४९० ५७७
स स्वान्ते विश्रुत राख्ये सम्मा भव्या पाव मात्रकम्
سه
ه
ه
नन्तरम्
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
७१९
७२०
७२५
७६०
८४७
८८७
९२३
९४८
९८६
१००८
१०१०
१०१७
१०३६
११४६
११६०
११७३
तदत
निष्ठुरा !
मुमूर्च्छ
शन
श्राद्ध
श्रद्धानाः
निर्माणप
हर्पिता
सुजीतयः
रुपतः
विद्धा
धर्षिण:
रता
निपुणाः
रूका
नेव
तदत:
निष्ठुर !
मुमृच्छुः
शनैः
श्राद्धा
श्रव्दधानाः
निर्माणं
हर्षिता
सुनीतयः
रूपतः
विद्धाः
धर्मिण:
रताः
निपुणा
रुका
नैव
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
વિવિધગ્રંથાનાશુભાભિપ્રાચા
૧ જિનેન્દ્રસ્તવનચાવીશી—રચિયતા—પૂ॰ વિજયભુવનતિલસૂરિજી મ૦
આ શ્રી
શાસ્ત્રીય રાગ-રાગિણીપૂર્વક તથા નેાટેશન સહિત ૨૪ તીર્થંકરાના ભાવવાહી તથા સુગેય સ્તવનાની રચના પૂ આચાર્ય દેવશ્રીએ કરેલ છે. જે સ્તવના અત્રે સગૃહીત થયેલ છે. શાસ્ત્રીય સંગીતના રસીકવને માટે પૂ॰ મહારાજશ્રીની રચના ઉપકારક છે. પૂ॰ આચાય દેવશ્રીની શાસ્ત્રીય સગીત પ્રત્યેની અભિરૂચિ, કાવ્યત્વની નૈસર્ગિક શક્તિ તથા પ્રતિભાના આકૃતિ દ્વારા સમાજને પરિચય થાય છે. તેઓશ્રીના પરિશ્રમ સ્તુત્ય છે.
વર્ષ ૧૯ : અ. ૧૧ : કલ્યાણુપ્રકાશન મંદિર— વઢવાણુશહેર :
૨ ભુવનેશભક્તિવહેણુ—રચયિતા પૂ॰ આ॰ શ્રી વિજયભુવનતિલકસૂરિજી મ॰
છેલ્લામાં છેલ્રી ઢખના નૂતન રાગ-રાગિણિ યુક્ત સ્તવનાના સંગ્રહ અહીં પ્રસિદ્ધ થયેલ છે. માલ જીવાને પ્રભુ ભક્તિના માર્ગે જોડાવા માટે આ પદ્ધતિના સ્તવના તથા ભક્તિગીતા જરૂર ઉપકારક અને આજ એક હેતુથી પૂ
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
આચાર્યદેવશ્રીએ જેમ શાસ્ત્રીય સંગીતમાં સ્તવનની રચના વિગ્ય શૈલીયે કરી છે તે રીતે આ સ્તવનની રચના બાલ ભાગ્ય શૈલીયે કરી છે. પ્રયત્ન આવકાર્ય છે.
વર્ષ : ૧૯ : અં. ૧૧ : કલ્યાણપ્રકાશન મંદિર– વઢવાણ શહેર.
૩ શ્રી દશવૈકાલિક સૂત્ર–સં. પૂ પન્યાસજી મ. શ્રી ભદ્રકવિજયજી ગણિ.
પૂ. શ્રુતકેવલી આચાર્ય ભગવાન શ્રી શય્યભવસૂરિજી મહારાજ પ્રણીત શ્રી દશવૈકાલિક સૂત્ર, શબ્દાર્થ, ભાવાર્થ, સંસ્કૃત છાયા સહિત આ પ્રકાશનમાં પ્રસિદ્ધ થયેલ છે. સળંગ છીંટનું પાકું બાઈન્ડીંગ અને છાઈકામ સ્વસ્થ છે. સંપાદકશ્રીને પરિશ્રમ સારે છે. અભ્યાસક તથા ખપી આત્માઓને પ્રસ્તુત પ્રકાશન ઉપયોગી છે.
વર્ષ ૧૬ : સં. ૧૨ : કલ્યાણપ્રકાશન મંદિર વઢવાણ શહેર,
૪ ડગલે પગલેનિધાન–લેપૂ આ શ્રી વિજયભુવનતિલકસૂરિજી મ.
અક્ષયનિધિ ઉપર બેધક વાર્તા સરલ શિલીયે રમ્ય ભાષામાં અહીં પ્રસિદ્ધ થઈ છે. અક્ષયનિધિ તપની વિધિ સાથે મૂકી છે. અક્ષયનિધિ તપ કરનારાઓને આ પ્રકાશન ઉપગી છે..
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
વર્ષ : ૧૭ : અ. ૭ઃ વઢવાણુશહેર.
કલ્યાણુપ્રકાશન મદિર—
૫ વાક્ય-વાટિકાભા.૧-૨—à૦ પૂ॰ આ૦ શ્રી વિજયભુવન તિલકસૂરિજી મ૦ સ॰ પૂ॰ ૫૦ શ્રી ભદ્રંકરવિજયજી ગણિ,
પૂજ્યપાદ આચાર્ય દેવશ્રી સુંદર શૈલીધે પેાતાના વિચારેશને રજૂ કરવાની શક્તિ ધરાવતા સમ લેખકશ્રી :છે. તેઓશ્રીએ શાસ્ત્રાભ્યાસ તથા અનુભવના પિરપાક રૂપ મનનીય ચિંતન કડિકાએ સરલ સ્વસ્થશૈલીમાં આત્માર્થી આત્માઓના સ્વાધ્યાયને માટે શબ્દસ્થ કરી છે. સ્વસ્થપણે વાંચનાર વાચકવર્ગને હેય, જ્ઞેય તથા ઉપાદેયનું ભાન કરાવવા પૂર્વક આ ચિંતન નિષધીકાએ અનેક રીતે ઉપકારક છે, ભાષા સરલ છે, શૈલી સ્વચ્છ છે અને વિચારાની પરિપવતા ષ્ટિ ગેાચર થાય છે. પૂ॰ પાદ લેખક શ્રી આચાય દેવશ્રીને તથા સંપાદક પૂ॰ પન્યાસજી મહારાજશ્રીના પરિશ્રમ સ્તુત્ય છે. પ્રકાશકના શિરનામે ૨૫ ન. પૈ. ના સ્ટાંપ બીડવાથી પુસ્તિકા ભેટ મલી શકશે.
: ૧-૬-૬૨ : કલ્યાણુપ્રકાશન મ`દિર-વઢવાણશહેર. ૬ શ્રી લલિતવિસ્તરા ભા. ૧ લેા.—ગુજરાતી અનુવાદક પૂ॰ ૫૦ મ૦ શ્રી ભદ્રંકરવિજયજી ગણિ.
જૈનશાસનના પરમપ્રભાવક ધર્મધુરધર ૧૪૪૪ ગ્રંથરત્નાના રચયિતા યાકિની ધર્મસૂનુ આચાર્ય દેવશ્રી હરિભદ્રસૂરીશ્વરજી મહારાજે ચૈત્યવંદનના મૂળ સૂત્રો પર લલિત
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
વિસ્તરાવૃત્તિપ્ર'થ કરી છે. આ વૃત્તિ'થ ગૂઢ ગ′ભીર સંસ્કૃત ભાષામાં છે. પૂ॰ પાદ આ॰ મ॰ શ્રી હરિભદ્ર– સૂરિજી મહારાજની ભાષા અગભીર અને ગૂઢ ગહન હાય છે. જે લલિતવિસ્તરા ગ્રંથને વાંચીને ઉમિતિ ભવ પ્રપંચાકાર પૂ॰ પ્રખર પ'ડિત શ્રી સિદ્ધષિણિવર જૈન શાસન પ્રત્યે પરમ શ્રદ્ધાલુ બન્યા. તે લલિતવિસ્તરા ગ્રંથ પર સરલ તથા સચાટ શૈલીધે અનુવાદ અને વિવેચન અહીં પૂર્વ પન્યાસજી મહારાજે સુંદર રીતે સુમેાધક પદ્ધતિએ કરેલું છે. પૂર્વ પન્યાસજી મ૦ શ્રી ભદ્રંકરવિજયજીણવર (પૂર્વ આ॰ મ॰ શ્રી વિજય રામચ`દ્રસૂરીશ્વરજી મ૦ ના શિષ્યરત્નશ્રીએ ભૂમિકા લખીને ગ્રંથરત્ન-લલિતવિસ્તરા વૃત્તિનું મહત્ત્વ અને તેના વિષયેાને મહિમા ગાવે છે. ચૈત્યવંદન સૂત્ર જે શ્રી ગણધરભગવ`તાની રચના છે. તેને તથા તે પરના વૃત્તિગ્રંથને સમજવા-મનન ચિંતન કરવા કાજે પ્રસ્તુત પ્રકાશન સુંદર આલંબન રૂપ છે. વિવેચક પૂ॰ મહારાજશ્રીના પરિશ્રમ જ્ઞાન સાધના માટેના કાળજીપૂર્વકના પ્રયત્ન તેમજ સિદ્ધાંતગ્રંથરત્ન સમાન પ્રસ્તુતગ્રંથરત્નના ઉંડા અભ્યાસ અવશ્ય પ્રશંસનીય છે. સર્વ કોઇ અભ્યાસી વર્ગને આ પ્રકાશન ઉપયેાગી બનશે તે નિઃશ’ક છે. સળંગ પાકું કલેાથ માઇન્ડીંગ, દ્વિર’ગી જેકેટ તથા આકષ ક છાપકામથી પ્રસ્તુત પ્રકાશન સુંદર દીપી ઉઠયું છે.
૩ ૫-૪-૬૨ : કલ્યાણુપ્રકાશન મંદિર–વઢવાણુશહેર :
Y
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
જ પુરો વ ચ ન જ
ઐતિહાસિક સંશોધન દષ્ટિથી શ્રી અંતરિક્ષ પાર્શ્વનાથ ભગવાનનું તીર્થ પ્રાચીન અને માહિતીથી ભરપુર છે.
આ પુસ્તકમાં શ્રી અંતરિક્ષપાર્શ્વનાથ ભગવાનને ચમત્કાર પૂણેઅતિશયથી ભરપુર સળંગ ઈતિહાસ આલેખવામાં આવ્યું છે.
વિબુધવરેણ્ય, તત્વાર્થચિંતક સાહિત્યરત્ન મુનિ શ્રી જંબુવિજયજીએ શ્રમ લઈને અનેક પ્રમાણેથી ભરચક શ્રી અંતરિક્ષ પાર્શ્વનાથ ભગવાનને ઈતિહાસ બહાર પાડેલ છે, જેમાં વયેવૃદ્ધ શ્રી બાલચંદ્ર માલેગામવાળાએ (સાહિત્યચંદ્ર) પણ અનેક ગ્રંથના પ્રમાણે મેળવી આપવા સ્તુત્ય પ્રયાસ કર્યો છે એને ઉપકાર સમાજ કદી ય નહીં ભૂલે. એ પુસ્તક જનાદરણીય અને અતીવેપગી થઈ ચૂકેલું છે.
મને એ પ્રકાશિત ઈતિહાસે જ આ સંસ્કૃત-કૃતિ ગુંથવામાં વિસ્તૃત માર્ગદર્શન આપ્યું છે. વાંચકે ને સહેલાઈથી આ તીર્થ–મહિમા ખ્યાલમાં આવે એ ઉદેશથી આ પ્રયાસ થયે છે. બે વર્ષના ગાળામાં તીર્થદર્શનને પાંચ-સાત વાર સહજ લાભ મ. જેથી સ્વાનુભૂત અનેક ચમત્કારથી પ્રેરાઈ અનેકેના ઉપકારાર્થ આ પુસ્તક લખવાની કામના જાગી.
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
હાલમાં જે તી-રક્ષક કમિટે છે તેઓની પણ પ્રેરણા આ ગ્ર'થાલેખનમાં નિમિત્ત તેા છે જ. બાલાપુરમાં શાંતતાભયું” વાતાવરણુ તેમાંય સમીપમાં તી ની છાયા એટલે શાસનદેવની પ્રેરણા પણુ અદૃશ્ય અવશ્ય મલી જ.
સંસ્કૃત ભાષામાં પદ્યખંધ આ ગ્રંથ લખવાના હેતુ એવા છે કે લાંબા કાળે ભાવી સ`શેાકેાને સગવડ પણ મલી રહે
.
જ. આ ગ્રંથના પાંચ ખ`ડ પાડવામાં આવ્યા છે. જેને સક્ષિપ્ત પરિચય નીચે મુજબ અપાય છે. જેથી વાંચકાને સરળતા રહે.
પહેલા ખ'ડમાં શ્રી અ'તરિક્ષ પાર્શ્વનાથ ભગવાનની પ્રતિમાની ઉત્પત્તિ, આ પ્રતિમાપીજલના પ્રભાવથી શ્રી શ્રીપાલ રાજાએ મેળવેલ આરેાગ્ય, જલાશયમાંથી આ પ્રતિમાનું પ્રાથ્ય, અભયદેવસૂરિજીએ નવીન જિનમંદિરમાં કરેલી પ્રતિષ્ઠા, જમીન અને પ્રતિમાનું અંતર ઇત્યાદિ સવિશેષ વર્ણન છે.
બીજા ખંડમાં શ્રી અંતરિક્ષ પાર્શ્વનાથ પ્રભુના પ્રાસાદથી પન્યાસ શ્રી ભાવવિજયજી ગણિની અને આંખામાંથી અંધત્વ દૂર થયું અને દિવ્ય નયનની પ્રાપ્તિ થઈ, શ્રી પદ્માવતીદેવીના વચનથી નવ્ય પ્રાસાદનું નિર્માપણું, પાર્શ્વનાથસ્વામિની શુભ મુહૂતૅ પ્રતિષ્ઠા, વિ. વિશિષ્ટ વર્ણન છે.
ત્રીજા ખ`ડમાં શ્રી અંતરિક્ષ પાર્શ્વનાથના દર્શનના હેતુ, ખાનદેશમાં આગમન, નંદુરબાર-માલેગામનું અજનશલાકા આદિ ધર્મકા ભરપૂર ચાતુર્માસ, તીર્થં કિમિટનું આગમન, તીર્થાંની વાત માનિક પરિસ્થિતિ, કમિટિ દ્વારા આલેાચન, લેપનું મહાન કાર્ય નિર્વિજ્ઞ પૂર્ણ સાથ અઢાર અભિષેક મહાત્સવ, સભ્યાની
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
સંમતિપૂર્વક નવીન જિનમંદિરનું નિર્માણ, નવીન ચિત્યને બાલાપુરવાસી સમરતબેન શેઠાણને લાભ, અને વીશ દેવકુલીકાઓને બાલાપુરનિવાસી સરસ્વતીબેન શેઠાણીને લાભ આપવામાં આવ્યું. બે આકેલા, બાલાપુરનું ભવ્ય ચાતુર્માસ આદિ ખૂબીભર્યું વર્ણન કરેલ છે.
ચોથા ખંડમાં તીર્થ-મહાભ્યમાં વૃદ્ધિકારક અને અત્યંત આવશ્યક નવીન ચિત્યનિર્માણને ઉપદેશ, બાલાપુરનિવાસી સમરતબેન, સરસ્વતીબેન શેઠાણીએ લીધેલ લાભ, નવીન ચિત્યના નિર્માણ બાદ વિશિષ્ટ યોજનાપૂર્વક અંજનશલાકા, પ્રતિષ્ઠા, દીક્ષા વિ. નું આકર્ષક વર્ણન આપેલ છે.
પાંચમાં ખંડમાં ગુરુ-પ્રશસિત વર્ણવેલ છે. અંતે પરિ. શિષ્ટમાં શ્રી અંતરિક્ષતીર્થ માહાસ્યનું વિશિષ્ટ શિલિમાં ગુજરાતી ચરિત્ર આપવામાં આવ્યું છે. જે વાંચકોને રસપ્રદ બનશે.
આ ઈતિહાસ જણાવતાં સકલતીર્થની ગાથા સૌને યાદ કરાવવી જ રહી “અંતરિક વાકાણે પાસ” જ્યારથી આ તેત્રને તીર્થવંદનામાં ઉપયોગ થયો ત્યારથી અંતરિક્ષતીર્થ પ્રખ્યાત છે.
આ તીર્થની માહિતિ આપનાર અનેક કે, દે, રાસાઓ વિ. પ્રાચીનતમ મલી આવે છે. એથી નિશ્ચિત થાય એ છે કે, આ તીર્થ હજારો વર્ષોથી પ્રસિદ્ધ છે. અનેક યાત્રાળુએનું યાત્રાધામ બની રહેલું છે. આ સઘળા ય પૂરાવાથી આ તીર્થ વેતામ્બરાય છે એમ સાબીત થાય છે.
તપાગચ્છીય-ખરતરગચછીય-અંચલગચ્છીય આચાર્યો આ
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૦
તીર્થં યાત્રાર્થે અનેકશઃ આવેલા છે અને એકવીશ્વરાના રચેલા કાવ્ય, સ્તવને આદિથી પણ સાખીત થાય છે.
નાસ્તિકાને આસ્તિકતા પ્રાપ્ત કરાવનાર, અધ પદ્માસનસ્થિત, જમીનથી અદ્ધર રહેલી પ્રતિમાવાળું આ તીર્થ આજે પણ આગવા ચમત્કારથી વિશ્વશ્રેષ્ઠ મનાઈ રહ્યું છે.
નૂતન વિાહર પાર્શ્વનાથ પ્રભુના જિનાલયનું નિર્માણ થતાં કિમિટ પ ́રેક વાર મારી પાસે મલી. અને એવા નક્કર અનુભવ થયા કે, સર્વ સભ્ય ઉત્સાહી અને તીર્થ ભક્ત છે. તો ભક્તિ અર્થે સદૈવ તન-મન-ધનથી સત્ર સજ્જ ધજ્જ છે.
એ સભ્યાને હું સૂચના પણ કરૂં છું કે, મૂલ તીર્થાધિપતિ અંતરિક્ષ પાર્શ્વનાથ ભગવાનના જિનાલયના પણ ઉદ્ધાર અંતઃ કરણથી કરવા ઉજમાળ થાય; કાર્ય ગહન છે–કપરૂં છે; પણ સત્યનિષ્ઠા, હાર્દિક ભક્તિર'ગ, કૃતનિશ્ચય પ્રકૃતિ અવશ્ય ઉદ્ધારના કાર્યને અવિલએ કરવામાં પ્રેરક-પેાષક બનશે જ.
પ્રાંતે આ કૃતિને વાંચક મહાશયે, વાંચી, વિચારી, મનન કરી આ વિદર્ભ-મહારાષ્ટ્રના તીની ભક્તિમાં આતપ્રાત બનશે. અનેકાને યાત્રા કરવાનું પ્રેરણા-પાન કરાવશે.
શ્રી અંતરિક્ષ પાર્શ્વનાથ ભગવાન, કલિયુગમાં ય કલ્પવૃક્ષ જેવા સર્વનાય મનેરથાને પૂરણ કરેા એ જ મંગલાભિલાષાથી વિરમું છુ
શ્રી મહાવીરનિર્વાણકલ્યાણકદિન
વિ. સ. ૨૦૨૦ નાશિક (મહારાષ્ટ્ર)
વિજયભુવનતિલકસૂર
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________
અંતરિક્ષતીર્થના સર્વાગીણ વિકાસ માટે તન-મન-ધન સાથે સમયનો પૂર્ણ ભોગ આપનાર, આજીવન ભેખધારી
શ્રીમાન શેઠશ્રી હરખચંદ હોંશીલાલ, બાલાપુર
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રીમાન શેઠશ્રી હરખચંદ હોંશીલાલ શાહને
જ જીવન પરિચય : પરિચયકર્તા : કાન્તિલાલ વી. શાહ LL. B. : માલેગામ જીવન જીવવાની કળા :
ઘણા માણસે જીવન જીવે છે પણ જીવન જીવવાની કળા જેને અવગત છે એવા પુરૂષ ઘણા જ ઓછા નજરે પડે છે. તેમાંના પણ ઘણું થડા પ્રસિદ્ધિને પામેલા હોય છે અને ઘણાકને તે આપણે જાણતા પણ નથી પ્રસંગવશાત્ આપણને જ્યારે આવા પુરૂષોનો પરિચય થાય ત્યારે ખબર પડે છે કે આ ધરતીના છુપા રને છે અને આવા માણસેનું જીવન સામાન્ય કેટીનું નહી પણ અસામાન્ય કેટીનું જ છે. તેઓનું જીવન પિતાને માટેનું જ નહી પણ પર માટેનું હોય છે. આવા જીવનને લાભ સર્વને મળે છે. જેમ ચંદનની સુવાસ ! અગરબત્તી જેમ પિતે બળીને બીજાને સુગંધ આપે છે તેવું જ જાણેને! શ્રીમાન્ હરખચંદભાઈના જીવનમાંથી આપણને પણ તેવી જ સુગંધ મળી આવે છે. જીવનની શરૂઆત :
સંવત ૧૬૬ ના ભાદરવા સુદી ૧૨ તા. ૬-૯-૧૯૦૦ ના શુભ દિવસે તેઓને જન્મ બાલાપુરમાં થયો. બાલાપુર આકેલા જીલ્લામાં એક નાનું ગામડું ગામ છે. જ્યાં જૈનોની ખુબ સારી વસ્તી છે. દરેક બાળક જેમ ઉછરે છે તેમ તેઓ ઉછરતા હતા. આ ગામમાં રહી મેટ્રીક સુધીને તેઓએ અભ્યાસ કર્યો. બાળવયમાં અને કિશોર અવસ્થામાં પણ તેઓ ખુબ
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________
મહેનતુ હતા. કસરત કરવી, શરીરબલ કમાવવા માટે મૈદાની રમત રમવી, ઘે ડ કરવી એ એમને બહુ જ ગમતું તેથી જે તંદુરસ્તી મેળવી છે તે આજે તેમની ઉમરના ૬૪ મે વર્ષે પણ તેમને કામ આવે છે. આજે પણ તેઓ રેજ ૩-૪ માઈ લની પગપાળી રપેટ કરી શકે છે અને જવાન ઉંમરના છોકરાએને લજવાવે એ શારીરિક પરિશ્રમ તેઓ કરી શકે છે. તેઓ કદી જ થાકેલા કે મલુલ દેખાતા નથી, માંદા પડતા નથી. સાદે પણ અલ્પ આહાર તેઓ નિયમિત રીતે લે છે. અને એકદમ સાદગીવાળું સંતેષી જીવન તેઓ જીવે છે તેથી શારીરિક અને માનસિક તંદુરસ્તિ તેઓ ભોગવી રહ્યા છે. સંગીત અને હારમોનિયમને તેમને શેખ છે, તેમજ ખેતીવાડી ઉદ્યોગમાં તેમને ખૂબ રસ હઈ તેમાં ફુલ ઝાડ વાવી સુંદર પુખે કુલાવવા એ એમને મનગમતે છંદ છે. ભણતર થયા પછી હરખચંદભાઈ ઉપર સાંસારિક જવાબદારી આવી પડી. કુટુંબમાં તેઓ ત્રણ ભાઈ. સહુથી મેટા શ્રીમાન સુખલાલ શેઠ, વચલા હરખચંદભાઈ અને નાના શ્રીમાન્ જયચંદભાઈ. ત્રણે વચ્ચે ગાઢપ્રેમ અને દરેકમાં ખુબ જ કુશલતા! તેમના કુટુંબની બાલાપુરમાં અને ખામગામમાં શરાફી તથા શાહુકારી પેઢીઓ છે. ચોખા અને સાચાઈના વેપારમાં તેઓ માનતા હોવાથી ઘરાકે તેમના પ્રત્યે ઘણું જ ખુશ રહે છે અને ભારે પણ ખુબ રાખે છે.
શ્રીમાન સુખલાલ શેઠ મેટા હતા, ગામમાં અને આખા વરાડ પ્રાંતમાં તેમનું ખુબ ઉંચુ માન હતું. તેમની ઉદારતા અને દીર્ધદષ્ટિ ઘણી જ વખણાતી હતી, તેઓ ઓનરરી મેજી
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્ટ્રેટ હતા અને સમાજમાં, સરકારમાં તેમની લાગવગ પણ ખુબ હતી. શ્રી અંતરિક્ષ પાર્શ્વનાથ તીર્થને વહીવટ સન ૧૯૦૫ થી ૧૯૧૬ સુધી શ્રીમાન્ ડૅાશિલાલ પાનાચંદ શેઠે સંભાળ્યો. ત્યારબાદ શ્રીમાન્ સુખલાલ શેઠે તે કાર્યને ખુમ ખ`તથી આગળ ચલાવ્યું. તે વખતે હરખચંદભાઇ બાલાપુરની પેઢીને વહીવટ કરતા હતા અને શ્રી જયચંદભાઇ કુટુંબના માલિકીના જીન અને કપાસના વેપારમાં પેાતાની કતવ્યગીરીને પરિચય આપતા હતા.
દુર્ભાગ્યવશાત્ શ્રી સુખલાલ શેઠ અકાળે કાળધર્મ પામ્યા તેથી કુટુંબની સહુ જવાબદારી હરખચંદભાઇને શીરે આવી પડી. ત્યારથી આજ દીવસ સુધી તેઓ અનેકવિધ રીતીએ પેાતાની જવાબદારી પાર પાડી રહ્યા છે.
અનેક સંસ્થાઓના પ્રાણુ બન્યા :
બાલાપુરની નાની મેાટી અનેક સસ્થાઓના તેઓ પ્રાણ બન્યા છે. માલાપુરના શ્રી ગેાડીજી પાર્શ્વનાથ સંસ્થાનના વહિવટ તેમના હસ્તક જ છે. શ્રી ગેારક્ષણ સંસ્થા, શ્રી જૈન શિક્ષણ ક્રૂડ ટ્રસ્ટ, જેવી સમાજોપયાગી સંસ્થાના કાર્યનું સર્વ સૂત્રસંચાલન તેના હસ્તક જ છે. તેમનું જીવન કાર્ય કહી શકાય તેવું માટુ કાય એટલે તેઓ શ્રી અંતરિક્ષ પાર્શ્વનાથ સ્થાન શિરપુરના ( એટલે અંતરિક્ષ પાર્શ્વનાથ તી ) તેઓ મેનેજીંગ ટ્રસ્ટી અને સર્વાધિકારી છે. આ તીર્થની સેવા એ એમનું જીવનધ્યેય છે. તે માટે તે અથાગ પરિશ્રમ કરે છે. તન, મન અને ધનથી તેએ આ તીથની સેવાને અણુ થએલા છે. તે તેમની અપૂર્વ તીર્થં ભક્તિ જોતાં
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________
તેમના માટે ખરેખર જ બહુમાન ઉત્પન્ન થયા વગર રહેતું નથી. સતત પરિશ્રમથી સેવાસિદ્ધિ :
શ્રી અંતરિક્ષજી તીર્થ એ શ્વેતાંબર દીગંબરના ઝગડા માટે પ્રસિદ્ધ છે. આવા ઝગડાઓ જ્યાં સદંતર ચાલતા હોય ત્યાં શું નથી કરવું પડતું? રોજ બરોજ સજાગ રહેવાનું, જે સામે આવે તેને સામને કરવાને, વાદી અગર પ્રતિવાદી બનીને વરસે સુધી કેર્ટમાં લડવાનું, એ જ વિષયની ચિંતા સેવવાની, આ કાર્ય સામાન્ય નથી. તીર્થ રક્ષણની લગની અને અપૂર્વ ભક્તિભાવપૂર્વક આ આત્મસમર્પણ કેવળ હરખચંદભાઈ અને તેમના કુટુંબીઓ જ કરી જાણે છે. તે માટે તેઓ અનંતા ધન્યવાદને પાત્ર છે. શ્રી અંતરિક્ષ પાર્શ્વનાથ તીર્થ અંગે સન ૧૯૦૫ થી ૧૯૬૪ સુધીના જુદી જુદી વખતે થએલા ઝગડાઓના કેસપેપર્સ અને તેના જજમેંટના સંપાદનનું કામ તેઓએ કર્યું છે, અને તે સર્વે લગભગ ૧૦૦૦૧૫૦૦ પાના પિતાના હાથે ટાઈપ કરી તેની ૫-૬ નકલો. બનાવી છે. જ્યારે તેમાંની એક તેઓએ મને અને શ્રીમાનું શેઠ રમણલાલ દલસુખભાઈ શેઠ ખંભાતવાળાને વાંચવા આપી ત્યારે હું આશ્ચર્યમાં ગરકાવ થઈ ગયે. મેં શેઠને પૂછ્યું કે આ કેની પાસે બનાવડાવી, તે તેઓશ્રીએ હસતા મોઢે જે જવાબ આપે તે હું જીદગીભર ભૂલું તેમ નથી. રેજ સવારે ૪ વાગે ઉઠી તેઓ ૨-૩ કલાક ટાઈપીંગનું કામ કરે છે. અને આવું કેટલુંક શ્રમદાન તેઓ આ તીર્થના ચરણે અર્પણ કરે છે. ધગશપૂર્વકનું કાર્ય :
શ્રી અંતરિક્ષમાં નૂતન મંદિર બંધાયું છે. જેની પ્રતિષ્ઠા
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________
પણ મહત્સવપૂર્વક થઈ ચૂકી છે. એ મંદીર કેટલું વિશાલ અને ભવ્ય છે એ જોશે એટલે ખ્યાલ આવશે. શિરપુર જેવા ગામડા ગામમાં, જ્યાં આપણને એક પણ ચીજ વસ્તુ મળે નહી, કઈ પણ વસ્તુ લાવવી હોય તે, આકેલા અગર બાલાપુર ૫૦ માઈલ સુધી તે જવું જ પડે ! આવા એક ખૂણામાં આવું સુંદર કલામય મંદિર ઠેઠ પાયાથી માંડીને શિખર સુધી બે વર્ષના અત્યંત ટૂંકા ગાળામાં બંધાવવું એ મારા માનવા મુજબ મહાપુરૂષાર્થનું કાર્ય છે. આ પુરૂષાર્થ શ્રી હરખચંદભાઈ જ કરી શકે છે. તેઓએ આ કાર્ય પૂર્ણ થાય ત્યાં સુધી ઘરના કામકાજની તમા રાખી નથી, તડકે કે ટાઢ કેઈ જોયા નથી; જરૂર પડે ત્યારે તરત જ દોડી જાય; નાની કે મેટી દરેક બાબતમાં ખ્યાલ રાખે અને જાગૃત રહે, એક સાથે અનેક કાર્યોને કુશલતાપૂર્વક ચલાવી શકે એવી આવડતવાળી સતત હસમુખ એવી વ્યક્તિ શ્રી હરખચંદભાઈ શું ખરેખર ખુશબુદાર જીવન નથી જીવતા? તેમના જીવનમાંથી શું આપણને પ્રેરણું નથી મળી શકતી ? એવા તે કેટલાક પ્રસંગે છે કે જ્યારે જ્યારે હરખચંદભાઈની સેવાવૃત્તિની કટી થઈ છે, ત્યારે ત્યારે તેઓએ અપૂર્વ ધીરજ દાખવી છે. ખૂબ ગંભીરતાથી તેઓ તે પ્રસંગમાંથી સહીસલામત પસાર થયા છે. એવા એક એક પ્રસંગને આપણે યાદ કરીશું અને અહીંયાં ટાંકવા ધારીશું તે મને ભય છે કે આ પરિચય ઘણે જ લંબાશે અને તેમના જીવનના બીજા પાસાઓને આપણને જેવાને અવસર રહેશે નહિ.
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________
તીર્થસેવા :
૩૫ વરસ સુધી એકાગ્ર સેવા શ્રી અંતરિક્ષ પાર્શ્વનાથના ચરણે રજુ કરી હરખચંદભાઈ કૃતાર્થ બન્યા છે. તેઓ પિતાને ધન્ય માને છે. નિસ્વાર્થ બુદ્ધિથી સેવા કરવા નીકળેલાઓને પિતાને વિચાર છેડ પડે છે, અને ઉદાર તથા વિશાલ મન રાખી તેને જીવન જીવવું પડે છે. એ અનુભવ દરેક સેવકને આવે છે. અંતરિક્ષજીમાં રસેડાખાતું ચાલે છે, તેની તિથીએ નોંધાવવી છે, ત્યાં જ ગુરુકુલ કાઢી જૈન બચ્ચાઓને મફત શિક્ષણ મળે એવી ગોઠવણ કરવી છે, અંતરિક્ષમાં આવનાર યાત્રીઓ માટે ધર્મશાળા બંધાવી છે, તીર્થનો જીર્ણોદ્ધાર કરાવે છે, પરકેટમાં રહેલી જમીને લઈ તીર્થનું આંગણું રળીઆમણું બનાવવું છે, આવી એક પછી એક વિચારણુએ એમના મનમાં રમતી જ હોય છે, અને તે માટે તેઓ પિતે સતત્ પ્રયત્નશીલ અને કાર્યરત રહે છે, અને બીજાઓને પણ કાર્યાન્વિત બનાવે છે. એવી અતૂટ શક્તિ હરખચંદભાઈમાં છે. તેને પરિચય થાય છે ત્યારે તેમના પ્રત્યેના બહુમાનમાં વધારે થયા વગર રહેતું નથી. મહારાષ્ટ્રીય જૈન સભા :
મહારાષ્ટ્રીય જૈન સભાના વર્ષોથી તેઓ પ્રમુખ છે. સામાજિક સેવા કરવામાં તેમને તેટલો જ રસ છે. મહારાષ્ટ્રમાં વસતા જૈન ભાઈઓનું દઢ સંગઠ્ઠન થાય અને તે સંગઠ્ઠન દ્વારા મહારાષ્ટ્રીય જૈન બંધુઓના અનેક સામાજિક પ્રશ્ન અને અનેકવિધ મુશ્કેલીઓને ઉકેલ થાય એવી તમન્ના તેમના મનમાં સતત જાગૃત રહે છે. મહારાષ્ટ્રીય જૈન સમાજનું
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________
ધાર્મિક, સામાજિક જીવન ઉન્નત બને, તેમના આર્થિક જીવન સમૃદ્ધ થાય, અને શિક્ષણિક જીવન ઉંચે જાય તે માટેના પ્રયાસ સતત તેમના વિચારમાં હેય છે. તેમના અનુભવી માર્ગદર્શ નને લાભ સતત મેળવવામાં સમાજ ભાગ્યશાલી નિવડ્યો છે. હરખચંદભાઈ બધું કરે પણ પ્રસિદ્ધિ મેળવવાની તેમને જરાએ હોંશ નથી, બધું મૂંગા મ્હોંએ કરવાનું તેમને ગમે છે. મૂક અને અબાલ સેવામાં જે તેઓ મશગૂલ છે. શૈક્ષણિક કાર્ય :
બાલાપુર એક નાનું શહેર છે. પણ ત્યાં છોકરાઓને ભણવાની અગવડ હતી, હાઈસ્કૂલમાં ભણવાનું હોય તે ગામ છેડી છોકરા-છોકરીઓને, આકેલા અથવા ખામગામ દેડી જવું પડે. પણ શિક્ષણના રસીઓ એવા હરખચંદભાઈ આ આવું કેમ ચલાવી લે? તેઓએ ઉદારતા દાખવી અને પિતાના મેટા ભાભીશ્રી શ્રીમતી ધનાબાઈના નામથી બોલાપુરમાં વિદ્યાલય રૂ ૨૧૦૦૦) નો ઉદાર ફાળે આપી બંધાવી આપ્યું. અને સંસ્થા ઉભી કરી. આજે તે સંસ્થાને પસારે ખૂબ વધે છે, અને બાલાપુર શહેરની શાનમાં તે સંસ્થાથી ઘણે જ વધારે થયે છે. તેમાં શેઠશ્રીની અંગત મહેનત અને પરિશ્રમને પણ ખૂબ મેટે ભાગ છે. તેમજ બાલાપુરનું મહાવીર વાંચનાલય, શાહ ટેનિસ કલબ વિગેરે સંસ્થાના તેઓ ઉત્પાદક છે.’ સાદાઈનો આદર્શ :
શેઠશ્રી અને તેમના કુટુંબીઓ ગર્ભશ્રીમંત છે, તેવા જ
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________
ર
દીલથી પશુ તેઓ શ્રીમંત છે. પાતાની શ્રીમતાઇના તેમને જરા પણ ગવ નથી. તેમની રહેણી કરણી એકદમ સાદી અને નમ્ર છે. એકદમ ગરીમથી ગરીમ માણસ સાથે પણ તેએ નમ્રતાથી વર્તે છે અને તેથી જ લક્ષ્મીના પણ તેમના ઉપર વરદ્ હસ્ત છે, એ જ એમના યશસ્વી જીવનના મમ છે. સમાજ પ્રતિનિધિત્વ :
શ્રી હરખચંદભાઈ આજે વરસેાથી જૈન શ્વેતાંબર કેન્સ્કરન્સના સભ્ય હાઇ વરાડ પ્રાંતનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે. તેમજ શ્રી આણુંદજી કલ્યાણજી પેઢીના પણ તે વરાડ પ્રાંતના પ્રતિનિધિ છે. અને વખતાવખત તેએ આ અ ંગેની જવાખદારી ખૂબ જ ઉત્તમ રીતીએ પાર પાડી રહ્યા છે.
શ્રી હરખચંદભાઇના જીવન ઉપર આ રીતે ખૂબ ખૂબ લખી શકાય પણ એક જ ટૂંકાં શબ્દમાં કહેવું હોય તે એટલું જ કહેવું પડશે કે જીવન જીવવાની કળા શ્રી હરખચંદભાઇએ જાણી લીધી છે અને તેથી તે એવું જીવન જીવતા આવ્યા છે કે જે ખીજાઓને દાખલારૂપ થાય.
આવા પુરૂષોના પુરૂષાથી જ સંસારનું આ ચક્ર ચાલે છે. ઉદાસિનતા નાસી જાય છે. ધન્ય છે એવા આત્માઓને !
હરખચદ્રભાઈની ઉંમર હવે ૬૪ વર્ષની છે. તેઓ ૧૦૦ વર્ષ સુધી જીવે અને સમાજને દેશ અને ધર્મને તેમની સેવાઓના સદતર લાભ મળતા રહે, એવી હૃદયની પ્રાથના સાથે વિરમું છું.
· જૈન જયતિ શાસનમ ’
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________
અંતરિક્ષ-તીર્થમાહાત્મ્યના લેખકશ્રી
આચાર્યદેવ શ્રી વિજયભુવનતિલકસૂરીશ્વરજી મ.
SXSXSXSXSX
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________
પૂ. પ૦ ગુણરત્નમહોદધિ વ્યા. વા.
જિલી
કon,
TET
, TAT,
જ
. .
.
.
કે એ રાત છે કે
વિકાસ કરી શકો
આચાર્યદેવ શ્રી વિજયલબ્ધિસૂરીશ્વરજી મહારાજ
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________
® श्रद्धाञ्जलिश्लोकाष्टकम् । कर्ताः पू० श्री विजयभुवनतिलकसरि शिष्य भद्रंकरविजयजी गणी लब्धिलब्धिधरो नृणां सुखकरो लब्धि भजे भावतः, संसद्धं किळ लब्धिना जिनमतं नित्यं नमो लब्धये । लब्धेलोकहितं प्रभृतमभवत् , लब्धेयशः सर्वगम् , लब्धौ सरिवरातिशेषकगुणा लब्धे ! विधेहि प्रियम् ॥१॥ मेरुधैर्यधनेन सौम्यगुणतश्चन्द्रः प्रतापाद्रविः, सिंहः शूरतया च निर्भयतया पृथ्वी तितिक्षांशतः । दीपः सत्पथदीपनात्स्वरसतोनिलेपतापङ्कजम् , व्याख्यावापतिलब्धिसरिभगवान्, पायादपायादि माम् ॥२॥ विद्वन्मण्डलमण्डितोऽथ विदुषां मध्येसमें देशकः, व्याख्यानं विदधत्सुरम्यगिरया भव्याङ्गिनां तारकः । वादे लब्धजयोऽपि वादिविषये वात्सल्यसंवाहकः, सरिलब्धिमुनीश्वरो विजयतां वादीन्द्रचूडामणिः ॥३॥ कुन्देन्दुज्ज्वलकीर्तिमान् सुमतिमान् सत्कर्मसंस्फूर्तिमान् , श्रीमान् नैष्ठिकशीलशालितिलको दिव्यप्रमाभास्वरः । स्फूर्जकाव्यविनिर्मिते. कविकुले ख्यातः किरीटात्मना, सर्वेषां वितनोतु मङ्गलवरं श्रीलब्धिसूरीश्वरः ॥४॥
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________
तत्वन्यायविभाकरप्रभृतिसद्ग्रन्थैकगुम्फे प्रभुम् , अर्हच्छासनसम्पचारकरणे नित्योद्यतं संय्यतम् । भावाध्यात्ममयं जिनस्मृतिमयं श्रद्धाक्रियाचिन्मयम् , वन्दे पण्डितवन्दिताङ्घियुगलं श्रीलब्धिसूरीश्वरम् ॥५॥ गम्भोरं गुणलक्ष्मणं गणिपति काम जयन्तं सदा, सत्कीति भुवने नवीनकवितागुम्फे प्रवीणं मुदा । श्रीपूज्यं महिमाञ्चितं जिनपतेः श्रीपादपद्मार्चकम् , श्रीभद्रङ्करविक्रमेण ललितं श्रीलब्धिसूरिं स्तुवे ॥६॥
चरमचतुर्मासान्तः,
मुंबइनगरे लालबागमध्ये । मुनिविधुगगनाक्षियुते,
विक्रमवर्षे समाधिस्थः ॥७॥ श्रावणसितपञ्चम्यां, . स्वर्गतोऽरिहंतेति स्मरन् यश्च । तं विजयलब्धिमूरि, प्रणमामि प्राञ्जलिः प्रयतः ॥
आर्यागाथायुग्मम
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________
अतुल प्रभाव संपन्न - अंतरिक्षपार्श्वनाथाय नमः आत्म- कमल - लब्धिसूरिगुरुभ्यो नमः पू० पा० आ० श्री विजयभुवनतिलकसूरीश्वरविरचितम्
श्री
अंतरिक्ष- तीर्थ-माहात्म्यम्
प्रथमः खण्डः
०
श्री मांगल्याक्षयारामं, दिव्यज्योतिर्मयं परं । नवेंद्रः स्तुतपादाब्जं श्रीनाभिनन्दनं स्तुवे विहाय प्राज्यराज्यर्द्धि, रामां राजीमती सतीं । धर्मतीर्थस्य नेतारं, नेमिनाथं नमाम्यहम् शान्तिधाम - प्रदातारं, शान्ताशिवं जिनेश्वरं । मृगाङ्कितं जगन्नाथं, शान्तिनार्थं स्मराम्यहम् भक्तकामितकल्पाभं, विश्वाम्भोज - नभोमणि । देवाय देवदेवाय, पार्श्वदेवं भजाम्यहम् कम्र नवेंद्र - संस्तुत्यः, शासनव्योमभास्करः । महादेवो महावीरो, तीर्थनाथोऽवताद्भवात्
॥१॥
॥२॥
॥३॥
11811
11411
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________
संसार - सागरात्पोतं, दवा चारित्ररूपकं । ममोद्धारस्य कर्त्तारं, सूरिं लब्धगुरुं स्तुवे. सरस्वतीं महादेव, ज्ञानपाथोनिधीश्वरीं । भक्तानां वरदां वन्द्यां सद्ग्रंथादावभिष्टुवे. यस्य च्छायां समासाद्य, गोडीपार्श्वजिने शितुः । बालापुरे पुरे श्रेष्ठे, रम्यं ग्रंथं तनोम्यहम् . अंतरिक्षस्थपार्श्वस्य तीर्थस्य धर्मवेश्मनः । विदर्भातर्गतस्यास्य माहात्म्यमुत्तमं ब्रुवे. तच्चमत्कारिमूर्त्तस्तु, दर्शनात् पूजनाच वे । भव्याश्चित्तेप्सितं सर्वं लभन्ते फलमात्मन: अंतरिक्षस्थित बिम्बं देवाधिएँ जिनोपमं । दृष्ट्वा भक्तिभराकान्ता, मोदन्ते भक्तशेखराः कलौ कुत्रापि नैवास्ति, चमत्कारकरं महत् । प्रत्यक्षं रूपमीदृक्षं, वदन्ति नास्तिका अपि दूरदेशांतराद् भक्ताः तीर्थयात्रा - कृते सदा । नैके भव्याः समायान्ति, तीर्थेऽस्मिन् पूर्णभक्तितः ॥ १३ ॥ तीर्थ भक्तिरता भद्रा, इभ्याः सभ्या गुणान्विताः । द्रव्यमनर्गलं नित्यं, व्ययन्ति भक्ति - पूरिताः । ॥१४॥ भवदावानलाद्दग्धा, दीना दुःखौघपीडिताः । उपयान्ति जनास्तेऽपि, शान्ति पार्श्वप्रसादतः
॥६॥
॥७॥
Tiell
॥९॥
॥१०॥
॥११॥
॥१२॥
॥१५॥
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________
निधनाश्च धनव्यूह, निराश्रयाः सुसंश्रयं । भाग्यहीनाश्च सौभाग्यं, लभन्ते पाश्वयोगतः ॥१६॥ ऐहिकं लौकिकं सर्व, पासङ्गिकं फलं जनाः । सत् पारमार्थिकं मोक्षं, प्राप्नुवन्ति जिनेश्वरात् ॥१७॥ ये जना येन भावेन, सेवन्ते तीर्थपान् जिनान् । ते लभन्ते जनाः सर्वे, फलमीप्सितमात्मनः ॥१८॥ अगम्यमद्भुतं शुद्धं, चिन्त्यं ध्येयं परंपदं । अक्षयमभयं स्थानं, धाम विश्वकसंपदाम् ॥१९॥ मिथ्यातमोदिवानाथः, पापपंक-विनाशकं । दर्शनं पार्श्वनाथस्य, कस्य न स्याद् वरश्रिये ॥२०॥ युग्मम् तवं तत्चविदां पूर्ण, सत्वं सत्चविदां वरं । विज्ञानं ज्ञानिनां श्रेष्ठं, योगिनां ध्यानमुत्तमम् ॥२१॥ स्तवं स्तुतिपराणां च, निधानं स्वात्मवर्मणां । अंतरिक्षमहातीर्थ, भक्तामराः स्तुवन्त्यपि ॥२२॥ युग्मम्. उक्तं तीर्थस्य माहात्म्य, प्रागात्मशुद्धिहेतवे । सांपतं सांप्रतं वच्मि, तस्योत्पत्तेः कथानकम् ॥२३॥ दिव्यतेजोमयी मूर्तिः, स्फुटभावविभास्वरी । कदा केनोदपादीति, प्रशान्तपुद्गलवरैः । ॥२४॥ श्यामवर्णा घनश्यामा, भवाम्भोनिधिनौनिभा । श्रयस्करी सुधास्थानं, प्रचुरभावबोधिनी ॥२५॥ युग्मम्.
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________
: & :
किंचिदनगतं लोकात् किंचिदैतिह्यतोप्यहं । किंचित् स्वानुभवाज्ज्ञातं वृत्तं वच्मि यथातथम् ॥२६॥ सत्यः पूज्यैश्च पूर्वोक्तो, नानारसो जलाशयः । संप्रति तीर्थयात्राये, मया गत्वाऽवलोकितः. 112911 पुण्यप्राग्भारलभ्यं च तीर्थं मूर्ति च शोमनां । आगत्य प्रेक्ष्य सद्भक्त्या, कृतकृत्योऽभवं न किम १ ||२८|| जंबूद्वीपे पुराऽस्मिंथ, दक्षिणे भारते वरे । लंकायामवसद् वीरो, रावणाख्यो नरेश्वरः. विद्यासिद्धो बली रक्षो - मान्यो मानी च राक्षसः । . स्वर्णवां पुरीं श्रेष्ठां, लंकामलंचकार च
॥२९॥
॥३०॥
मुनिसुव्रतनाथस्प, तदासीद् वरशासनम् । मोक्षाध्ववाहनं श्रेष्ठ, तारकं भविनां भवाद् भव्याः शासनमाश्रित्य जिनधर्मपरायणाः । केsपि संयममादाय, मोक्षस्थानमुपागताः. स्वामिनो धर्मसाम्राज्याद्, बहवो व्रतपालका: । श्रावकत्रत संरूढाः, जिनमूर्तिपूजकाः
यावज्जीवं गृहस्थास्ते, जिनपूजा विधायिनः । पूजां विधाय कार्येषु वर्तन्तेस्म सदोज्ज्वलाः धर्मच्छत्रेषु दीव्यत्सु धनाढ्या रम्यहम्र्येषु राजन्ते देवसन्निभाः
सर्वमर्थसाधकाः ।
M३१॥
॥३२॥
॥३३॥
॥३४॥
॥३५॥
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ५ :
लंकायामविकम्पायां, दशास्यो धर्मविद्वरः । राज्यं चकार सर्वद्वर्या, जैनधर्मी वरो व्रती. तस्य च भगिनीभर्ता, खरदूषणसंज्ञकः । नरेश जैनधर्मात्मा, सविधि धर्मसंरतः • सद्गुरुवचने भक्तः, पूजासंधां व्यधादिति । अर्ची विना जिनेशस्य, भोजनं नैव कल्पते. प्रतिमां पार्श्वनाथस्य, जिनचैत्येऽर्चति प्रगे | विविधैर्भाविनोल्लासैः शुद्धैर्द्रव्ये मनोहरः अनेकै राजपुत्रैश्च, परिवारैः परिश्रितः । जिनपूजां कृतानंदां, चकारोल्लासवर्धिनीं. पाताले चावसद्राजा खर-दूषणखेचरः । लंकाय राज्यमाधाय, न्यायनिष्ठो जनप्रियः
॥३६॥
112011
•
॥३८॥
॥३९॥
118011
॥४१॥
स दशास्याज्ञया किंचित्, - कार्यकृते व्रजन् खगः । विमानेन विशालेन, खरदूषणखेचरः
॥४२॥
॥४३॥
"
दृश्यान् नानाविधान् देशान्, सागरान् पर्वतान् वरान् । उल्लंघ्य प्राप रम्यं वै देशं च दक्षिणापथम् निःसृतोऽधः सुलंकाया, आप्रातःकालतो व्रजन् । मध्याह्नसमये प्राप्ते, उत्ततार विमानतः पृथुपृथ्वीं विमानेन, समुल्लंघ्य श्रमश्रितः । स्नानभोजनकार्याय, सज्जीभूतो यदा प्रभुः,
॥४४॥
॥४५॥
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________
::
॥४६॥
पूजां विना न भोज्यं स्थात्, विचारयति सूदकः । पत्युश्च मे प्रतिज्ञास्ति, खरदूषण भूपतेः विस्मृता प्रतिमा नूनं तत्र लंकापुरे वरे । किं कार्यं ? हि कथं प्राप्या, प्रतिमा सा जिनेशितुः ॥४७॥ कार्यकृञ्चितयत्येवं शोकाब्धिमनवच्च सः । स्वामिनो भक्तिकार्येषु, विघ्नो न स्यात् कदाचन ॥४८॥ एवं चिन्तयतस्तस्य बुद्धिः प्रादुर्भूता वरा । तदा सर्व विनिश्चित्य, प्रयोगं वितनोत्ययम् - सिकता पिण्डतस्तेन, विहिता प्रतिमा नवा । प्रमाणोपेतमानेन धीमता किंकरेण वै. पार्श्वभमहाकुत्या पार्श्वविम्बं मनोहरं । निर्ममे बुद्धिकौशल्यात्, चमत्कारकरं वरम्. नमस्काराख्यमंत्रेण, सहर्ष सा प्रतिष्ठिता । धारेता चेतसि श्रीदा, प्रतिमेयं जिने शितुः. स्नानं कृत्वा पवित्रेण, जलेन स विशाम्पतिः अष्टधाऽर्चनसामग्रीं, करे धृत्वा समागतः खरदूषणभूपेन पूजिताऽत्यंत भावतः । स्तुता त्रिविधयोगेन, चित्तचित्रकरैः स्तवैः अमूल्यस्तो कसुद्रव्यै, र्भावैः शुद्धेवैर्नवैः । हृष्टस्तुष्टो जिनाधीशं पूजयामास भूपतिः
।
॥४९॥
॥५०॥
॥५१॥
॥५२॥
॥५३॥
॥५४॥
॥५५॥
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________
दयासिन्धो ! शरण्योऽसि, भवाम्भोनिधितारकः । भवाग्निनीरदोऽसि त्वं, देहि मां शरणं प्रभो ? ॥५६॥ जिन! त्वयि शरण्ये मे, भयं नास्ति कदाचन । भीतानां ह्यभयं स्थानं, जिनेन्द्रचरणाम्बुजम्.
॥५७॥ अरण्येऽस्मिन् मया दृष्टाः, प्रभो! दिष्टया निरंजन! । नव्यनिर्मितबिम्बेऽस्मिन् , दिव्यकोटिविकतनाः ॥५८॥ फुल्लाननोऽर्चनां कृत्वा, द्रव्यभावैद्विधा मुदा । नमस्करोति सद्भक्त्या, स्तुत्वा नृपः पुनः पुनः ॥५९॥ सिकतागोमयैर्जातं, बिम्बं जगन्मनोहरं । . एतस्याशातनां कुर्यानवाज्ञः कोऽपि पापक: ॥६॥ वज्रसहोदरं बिम्ब, कृत्वा दृढतरं ततः ।। संमुदितो नृपस्तुष्टो, ददर्शाऽथ पुनः पुनः ॥६॥ विधायाची कृतार्थः स, भोजनार्थी नृपः कृती। पटांतरे कृताहार:, प्रसन्नः पुण्यमूर्तिमान्. ॥२॥ संविचार्य शुभोदक, मानसे भक्तिभावभृत् । सा प्रतिमा मनोरुच्या, वेलुगोमयसंकुला. ॥६॥ आशातनां निराकर्तु, क्यापि स्थाप्या मयेति वै । विचित्य तां समादाय, पागतः कूपसंनिधौ. ॥६॥ भूयो भूयोऽपि तां दृष्ट्वा, स्मृत्वा स्मृत्वा पुनः पुन । स्क्षायै तीर्थनाथस्य, बिम्बं चिक्षेप कूपके.. ॥६५॥
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________
प्रतिमाया बहुःकालो, जलेऽस्मिन् विगतः शुमः । प्रतिमा स्वप्रभावेण, देवैश्च पूजिता मुदा. ॥६६॥ एकादशसु लक्षेषु, वर्षेषु वै गतेषु च । अधिकेषु च कूपेऽस्मिन् , प्रतिमा निःसृताऽन्धुतः ॥६॥ विक्रमाख्यस्य राज्ञश्च, द्वादशशतवर्षके । गते काले समुत्पन्नो, नृपः श्रीपालनामकः ॥६८॥ तस्य वृत्तं शुभं सत्यं, श्रुण्वन्तु समवृत्तयः । । विदर्भनामके देशे, नगरमेलचाभिधम् धनान्यरिलोकेश्च, धनधान्ये विराजितम । गगनस्पर्धिभिश्चैत्यर्पोमयान-सहोदरैः ॥७॥ भक्तिमद्भिः कृतैर्नादः, पूतैर्गजेत्समन्ततः । राजते भूमिभामिन्या, भाले पुण्ड्वदुत्तमम् ॥७१॥ त्रिभि
विशेषकम् ॥ सतां संगानुरागाक्तनगरं नागरयुतं । न्यायनैपुण्यसंपन्नो, धर्मकर्मैककर्मठः
॥७२॥ श्रीश्रीपालाभिधस्तत्र, राजा राज्येश्वरो महान् । पुण्यश्लोकः सदानंदी, परोपकार-संवनी ॥७३॥ युग्मम् ॥ राज्यं चकार सवृत्त्या, प्रजाप्रियो विशांवरः । एकदा कर्मयोगेन, कुष्ठरोगेण पीडितः ॥७॥ निद्रामपि तु नो लेभे, कर्मणां हि विचित्रता । रम्ये कायेऽपि तद्रराज्ञः, व्याप्ताः कीटाश्च कृमयः ॥७५॥
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________
दृश्यंते भूरिशोऽतः स सहते नरकव्यथाम् । राज्ञस्तां वेदनां दृष्ट्वा कम्पन्ते राज्य मानवाः ॥७६॥ युग्मम् कीदृक् कर्म कृतं - राज्ञाऽनेन प्राक्तनजन्मनि । इति सर्वेऽपि लोकाश्च प्रवदन्ति परस्परम् बहुभिरौषधैरस्य, प्रतिकारो न वर्तते । सुशीला च सदाचार- प्रिया प्रिया च भूपतेः ॥७८॥ पतिव्रता सदाभक्ता, सपर्यो नैव मुंचति । रोमकूपेषु सर्वेषु, दृश्यमानं कृमित्रजम् प्रेम्णा सर्व स्वहस्तेन राज्ञी दूरीकरोति सा । अजुगुप्सा युता भक्त्या, राज्ञश्च भक्तिवाहिनी 112011 जागरुका सदैवासीत्, राज्ञी स्तुत्या न कस्यचित् । आर्य संस्कृतिपुष्टात्मा, स्त्रकर्त्तव्यपरायणा ॥८१॥ चतुर्भिः कलापकम् ॥
॥७९॥
॥७७॥
जीवो जीवति सौख्येन, पूर्वपुण्यप्रभावतः । तीव्रपापानुबन्धेन, सर्वतो दुःखभागू भवेत् राजेति ज्ञातवत्वाच्चातंकेनापि संकुल: । क्षमावत् क्षमया युक्तो, न जातो व्यग्रताकुलः ॥८३॥ अन्वभूच्च चिरं दुःखं, राजा प्रसन्नमानसः । प्रभूतं वेदनाभूतं, विवेकदीपकान्वितः
क्रीडायै स्वेच्छया राजा, गजाश्वैः सैनिकैर्वृतः । प्रकृतिदर्शनाक्षिप्तो नगरान्निःसृतो बहिः
॥८२॥
॥ ८४ ॥
॥८५॥
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________
नानास्तडागैश्च, राजिते काम्यकानने । परिवारः परीतश्च, दूरभूमौ प्रमोदभाक् .. ॥८६॥ आगतो दिव्यरूपोऽयं, भूघनशैत्यहेतवे । गच्छन् मध्यस्थसूर्येण, तापितोऽतीवदुःखभृत् ॥८७॥ अटव्यामतिदीर्घायां, वटवृक्ष समाश्रयत् ।। वटवृक्षं समाश्रित्य, तुष्टः शीतेन वायुना ॥८॥ तृष्णापीडितचित्तोऽथ, प्रेषयितुं च किंकरम् । चादिशत् सत्वरं नेयं, मत्कृते शीतलं जळम् ॥९॥ विशदं जल-संपूर्ण, निर्मलादर्शसंनिभम् । सरोवरं वरं दृष्ट्वा , नृपफर्मपरायणः
॥९ ॥ सर्वभाण्डानि संभृत्या,-जगाम शीतवारिणा । रम्यगत्या शुभध्यानात् , कार्यकन्नृपसंनिधौ ॥९१॥ युग्मम् प्रक्षाल्य हस्तपादौ च, पीत्वा शीतजलं तथा । सौहित्यं प्राप्य राजाऽयं, जगादेवं धियां वरः ॥१२॥ अहो रम्यमिदं स्थानं, रोगिनां रुचिरं वरम् । जलं शीततरं शुद्ध, मधुरं शान्तिदायकम्
॥९ ॥ न दृष्टं न श्रुतं कापि, नास्वादितं कदाचन । उष्णे निदाघकालेऽस्मिन् , लब्धं भाग्यनियोगतः ॥१४॥ विश्रम्य च चिरं तावत् , प्रतिनिवृत्य भूपतिः । सानुगश्च स संध्याया,-मेलचपुरमासदत् . . ॥१५॥
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ११:
स्वपुरं च समासाय, हर्षान्वितो विशांपतिः । राइया हि प्रेक्षितः प्रेम्णा, स्वहर्ये सोऽविशत्पुनः ॥१६॥ स्वैरं भुत्तवा स्वकैौंकः सार्ध वार्तामचीकरत् । निवृत्तः कार्यतः श्रान्तः पल्यंके शयितो मुदा ॥१७॥ निद्रां प्राप्तो सुशय्यायां, सुखसुप्तोऽवनीश्वरः । .. विशिष्ट प्रेक्ष्य राजानं, राज्ञीमिश्चिन्तितं शुभम् ॥९॥ दीर्घकालाचतो लब्धा, निद्रा राज्ञा सुखावहा । आश्चर्यचकिता राज्ञी, विचारयति चेतसि ॥१९॥ सुवर्णसदृशौ दृष्ट्वा, हस्तपादौ नरेशितुः । आननमपि तादृक्षं, चमत्कारकरं नृणाम् ॥१०॥ युग्मम् मुखनिद्रावतो राज्ञो, नष्टा किं कुष्ठवेदना । हर्षला मुदिता राज्ञी, भयहीना विकस्वरी ॥१०१॥ संकल्पा उपजायन्तेऽनेके राड्या मनोगृहे । किं जातः केन हेतुना, राज्ञो देह: शुभो वरः ॥१०२॥ अनुमानेन तर्केण, राज्ञी चित्ते व्यचिंतयत् । केन दिव्यप्रभावेण, नृपो नीरोगतां गतः ? ॥१०॥ प्रातःकाले समुत्थाय, प्रसन्नवदनो नृपः । संस्मृत्येष्टं निजं देवं, स्वस्थचित्तस्ततः स्थितः ॥१०४॥ किंचिदवगतं लोकात् , किंचिदैतिगतस्तथा । किंचित् स्वानुभवाज्जातं, वृत्तं वच्मि यथातथम् ॥१०५॥
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________
राझ्या पृष्टं सुधावाचा, ब्रूहि सत्यं नरेश्वर! । ... अधुना दृश्यमानं तत् , स्वास्थ्य प्राप्तं कथं त्वया ? ॥१०६॥ गतेऽहनि च त्वया कस्मिन् , स्थाने पर्यटनं कृतम् । किं किं तत्र कृतं कार्य, सर्वमाख्याहि मां प्रभो ! ॥१०७॥ जलाशयस्य चान्धोर्वा, पीतं शीतं जलं किम् । करचरणवक्त्राचं, किं धौतं तज्जलात् त्वया ? ॥१०८॥ सर्व विचिंत्य भो नाथ! सत्यमारोग्यकारणम् । सत्यं ज्ञातुमनाश्चाई, वदाधुना ममेश ! माम् ॥१०९॥ स्वस्थांगोऽथावदद् राजा, श्रीपाळोऽपि श्रियांनिधिः । भृणु प्रियेऽनघे! सत्यं, कथयामि यथातथम् ॥११०॥ इतः सुदूरमार्गे च, विकटेऽश्वस्थितो द्रुतम् । क्रीडायै निःसृतोऽहं वे, स्वानुगैरल्पसंख्यकैः ॥१११॥ निदाघकालतोऽत्यंत, तृषितः श्रमितश्च तु । न्यग्रोधवृक्षमाश्रित्य, स्थितोऽहं शौचहेतवे ॥११२॥ आसनाच्च तडागातु, जलं शीतं समागतम् । पापीतं तेन धौतं च, हस्तपादाननादिकम् ॥११॥ मया निश्चीयते चाध, तज्जलस्पर्शनान्मम । स्वल्परोगोपशान्तिश्च, जाता निद्रापि चागता ॥११४॥ कश्चिद् दिव्यमभावोऽस्मिन् , जले शीते प्रवर्तते । कथं नु स्यादरं शान्तिः, कुष्ठरोगापहारिणी? ॥११५॥
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________
: १३ : राज्ञी चोवाच भो स्वामिनचैव तत्र गम्यते । तज्जलस्नानमात्रेण, नश्येत् सर्वांगतो रुजा सहानुगैश्च राज्ञीभिः सज्जीभूय नरेश्वरः । चचाल रथमारुह्य वटवृक्षस्य संनिधौ
॥११९॥
महिष्या प्रेरितो राजा, श्रद्धया शुद्धभावतः । जलाशयजलेनैव, करोति स्नानमुत्तमम् तज्जलस्नानतो राज्ञो बभूव सुंदरं वपुः । सुवर्णसदृशं दिव्यं, क्षणमात्रेण भास्वरम विस्मिताः स्वजनाः सर्वे निरीक्ष्य भूपतेर्वपुः । रोगहीनं' जलस्यैव, स्पर्शमात्रेण सर्वतः चिंतयन्तिस्म सर्वेऽपि, प्रातिविस्मितचेतसा । जलस्य न प्रभावोऽयं, किंतु देवस्य संनिधेः ॥१२१॥ जलेऽस्मिन् कस्य देवस्य सांनिध्यं विद्यते वरम् । सुज्ञातव्यं प्रयत्नेन स्वरूपं सत्यसंभवम्
॥१२०॥
॥१२२॥
॥११६॥
आश्चर्यसंभृतं वृत्तं मनसि धारयन् मुदा ।
,
राशीभिव समं राजा, परिवारै: प्रवेष्टित:
॥११७॥
॥११८॥
नृपोऽपि विस्मयाद्विज्ञश्चमत्कारच मत्कृतः । एवं तु चिंतयामास किं जातमवितर्कितम् अनेकैश्वौषधैनैव, मंत्रतंत्रादिवस्तुभिः । वारिणः स्पर्शयोगेन, रोगः शान्तः कथं मम १ ॥ १२४ ॥
॥ १२३॥
॥१२५॥
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________
अध्वनि वार्तया वृत्ता, विविधैश्च कुतूहलै: । आजगाम ततो राजा, चैलचपुरमद्भुतम् ॥१२६॥ दृष्ट्वा नृपं च नीरोगं, काश्चनदेहधारिणम् ।। हर्षितैर्मुदितैलोकैः, पुष्पौधैः स्वागतं कृतम् ॥१२७॥ संतुष्टः स्वागतैश्चित्ते, राजवेश्मनि चाविशत् ।' राज्ञीविविधसत्कारैः, हर्षदैः स्वान्तकर्षकैः ॥२८॥ एलचनगरे राज्ञः, शासनेन महोत्सवः । विविधैश्च कृतो लौकः, सुमंगलैः पुरस्सरः ॥१२९॥ अहो पुण्यमहोभाग्य,-महो सौभाग्यमुत्तमम् । जागधंद्यापि राज्ञश्च, वदन्ति च परस्परम् ॥१३०॥ अतर्कितं जलं लब्धं, सर्वरोगोपशामकम् । तज्जलाद्भुतमाहात्म्यं, जिह्वया नैव वर्ण्यते ॥११॥ नृपश्च नृपभार्याचा, हर्षावेशवशंवदाः । पीनास्तुष्ट्या च संभ्रान्ता, राजन्ते राजवेश्मनि ॥१३२॥ प्रासादसप्तमीभूमी, विभावयाँ तदेकदा । पल्यंके पुष्पशय्यायां, सुखसुप्तो नरेश्वरः ॥१३॥ ददर्श गाढ निद्रांतः, स्वप्नमेकं महत्तरम् । अदृष्टश्रुतपूर्व तं, स्वान्तानंदनिदानकम् ॥१३४॥ समागत्यामरो वक्ति, दिव्यालंकारभूषितः । शृणु राजन् ! समाधिस्थो, जलमाहात्म्यमुल्बणम् ॥१५॥
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________
॥१३७॥
सरोवरे जलं लब्धं, सर्वरोगापहारकम् । तज्जलस्य प्रभावोऽयं, जातोऽस्ति केन हेतुना ? ॥१३६॥ aक्ति मधुरया वाचा, नीलाश्वो नीलवनभाकू । देवोऽयं पार्श्वनाथस्य, भक्तवाञ्छितदायकः तत्र सरस्तले शुद्धा, पार्श्वनाथप्रभोवरा | प्रतिमास्ति मनोरम्या, यक्षदेवैरधिष्ठिता पार्श्वजिनप्रभावेण सन्मंत्रौषधिसंनिभम् । जलं तु वर्तते तत्र, चितेप्सितप्रदायकमं. राज्ञा श्रुतं हि तत् स्वप्ने, वृत्तं पार्श्वप्रभोस्ततः । प्रतिमादर्शनोत्कण्ठो, जज्ञे भावोर्मि- पूरित:
"
॥१३९॥
।। १४० ।।
॥ १३८॥
"
॥१४२॥
प्रातरुत्थाय राज्ञा स, स्वप्नो मंगलसूचकः । आख्यातो हर्षवेगेन राज्ञीं प्रति पतिव्रताम् ॥ १४१ ॥ राज्ञ प्रति सुधावाचा, भूपेन स्वप्नवीक्षितम् । प्रोक्तं च सत्यतचं तु. देवैर्ज्ञापितमुल्बणम् अस्माभिस्तत्र गंतव्यं यत्रास्ति सुजलाशयः । उपायैर्विविधैः कार्यं, प्रतिमायाः सुदर्शनम् प्रतिमाऽपि च सा कभ्या, चमत्कारैकदीपिका । संतोष्य शुभदेवांस्तान् प्रार्थनाभिस्तपोबलैः ॥ १४४ ॥ इति राज्ञीवचः श्रुत्वा, हर्षभाक् सोऽवनीश्वरः । सह राज्यातिसंतुष्ट, - धचाल सपरिच्छदः
॥ १४३॥
॥ १४५॥
॥ त्रिभिर्विशेषकम् ॥
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________
मनोगत्याश्ववेगेन, दीर्घभूमि ससार च ।। सकाशे वटवृक्षस्या-गतो मनोरथैः सह ॥१४६॥ स्वच्छसलिलसंव्याप्तं, मानससोदरं सरः । श्रीश्रीपाल: समीक्ष्याथ, स्वशिबिरं ततान सः ॥१४७॥
॥ युग्मम् ॥ परिवार ः परीतश्च, बली श्रद्धासमन्वितः । धैर्यमाधाय संविज्ञो, मनःस्थैर्याद्रिसनिमः ॥१४॥ प्रतिमादर्शनोत्कण्ठः, संकल्पसाध्यसाधकः । उच्चैरुद्घोषयामास, हस्ताभ्यां बलिमाददत् ॥१४९॥ शृणुत देवता! देवाः!, क्षेत्रपाला! अधीश्वराः ! दीयमानं बलिं भक्त्या, गृहणीत करुणापराः ॥१५०॥ ते पार्श्वजिनदेवस्य, प्रतिमां दर्शयन्तु माम् । दर्शनातुरचित्तोऽहं, विह्वलोस्मि वियोगतः ॥१५१॥ पाकतनी प्रतिमां द्रष्टुं, दिष्ट्या धावति मे मनः । श्रद्धावासितभक्तस्य, प्रयत्नो नैव निष्फलः ॥१५२॥ अस्मात् स्थानान्न गच्छामि, विना दर्शनमुत्तमम् । प्रत्यक्षाभूय भो देवाः ? यूयं यच्छत दर्शनम् ॥१५॥ भूयो भूयो नृपोऽवोचद्, दत्त दत्तेति दर्शनम् । श्रुत्वा दृष्येति संजात, -चिंतामग्नः परिच्छदः ॥१५॥ भोजनादि परित्यज्य, राजा निश्चितमानसः । एकासनं समादाय, देवाराधन-तत्परः ॥१५५॥
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________
संजातोऽथ तदाकारो, देवध्यान कनिष्ठितः । दृष्ट्वा यक्षः समाधिस्थं, नृपं संतुष्टमानसः ॥१५६॥ दृढं चित्तं तथाभावं, परीक्ष्य स नरेशितुः । यावद्दिनत्रयं भूपे, सर्वथा साधनापरे ॥१५७॥ अधिष्ठायकदेवोऽत्र, प्रादुर्भूयात्रीदिदम् ।। श्रीखरदूषणेनेयं, प्रतिमा कारिता पुरा ॥१५॥ स्थापिता जलकूपेऽस्मिन, चमत्कारसमुन्नता । तत्रत्यसलिलस्पर्शाद्, रोगः शान्तस्तव द्रुतम ॥१५९॥ तत् किं यदस्ति सामर्थ्य, वक्तुं कैश्चन पार्यते ? अचिंत्योऽस्य प्रभावोऽयं, ज्ञातुं शक्यो न मानवैः ॥१६०॥ राजयक्ष्मादिका रोगाः, कपित्तादिसंभवाः । असाध्या दुःखदाः सर्वे, शाम्यति तोययोगतः ॥१६१॥ प्रतिमास्पर्शितोयस्य, प्रभाषेण सुभास्वरः । कद्रूपोप्यंगहीनोऽपि, रम्यकायः प्रजायते ॥१६२॥ किं कथ्यते प्रभारोऽस्या: प्रतिमाया विशांपते! । कल्पलतेव कालेऽस्मिन् , कलौ वांछित्तदा च सा ॥१६॥ तव पुण्यस्य पुभेन, लब्धो योगो जिनेशितुः । गच्छेति स्वस्थले राजन् ! ब्रुवन् देवः तिरोदधौ ॥१६॥ स्वप्ने या प्रतिमा राज्ञा, दृष्टा सा शुभभाविता । याचिता देवपार्श्व वै, तीव्रात्यन्ताग्रहेण च . ॥१६५॥
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________
: १८ :
॥१६७॥
9
॥ १६८ ॥
॥ १६९॥
देवेनोक्तं च भो राजन् ! प्रतिमा नव दीयते । अन्यत्किमपि याचस्व, प्राज्यं राज्यं सुतोत्तमम ॥ १६६ ॥ सौभाग्यं विजयं शौर्य, जयं सिद्धिं च कांचनम् । तत्सर्वं क्षणमात्रेण, दास्यामि प्रतिमां विना राज्ञोक्तं नैव याचेऽहं मुक्तत्वा तां प्रतिमां वराम् । त्यक्ष्यामि च जलं भोज्यं, यावन्नो प्रतिमां लभे नृपेण प्रतिपन्नं च, बिम्बं यावन्न लभ्यते । तावन्मे सर्वदाहारः, प्राणांते नैव कल्पते सप्तदिनानि यावत्तं समालोक्य नृपं दृढम् । तपोभिश्च समाकृष्टोऽवोचद् देवः फणीश्वरः आग्रहं त्यज राजेन्द्र ! प्रतिमाप्रार्थनात्मकम् । प्राप्तिस्तु प्रतिमायाश्च प्राणत्यागेऽपि दुर्लभा तथापि तव भक्त्याऽस्मि, प्रसन्नोहं नरेश्वर । शृणु त्वं वचनं चैकं तव हितैकसाधनम् पूज्यायाः प्रतिमायाश्च विधिपूजा कथं भवेत् । कथं नाशातनां कुर्युरज्ञा लोका अनेकशः रक्षणीया प्रयत्नेन प्रभावेण प्रभूषिता । जीववत् प्रतिमा रक्ष्या, कथं भवेत् कलौ जनैः ॥१७४॥ तस्मान्निजाग्रहं मुंच, सिद्धं कार्यं तवाधुना ।
॥ १७० ॥
,
।
॥ १७२॥
॥१७३॥
त्वं मा प्रार्थय देवानां तां च प्राणैरपि प्रियाम् ॥१७५॥
॥ १७१ ॥
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________
राज्ञोक्तं रे सुराधीश ! धरणेन्द्र ! शृणु मे वचः । लोककल्याणकार्याय, याचेऽहं प्रतिमां वराम् ॥१७६॥ विधिवत् पूजयिष्यामि. तां रक्षिष्यामि सर्वथा । . . देहि मह्यं मुदा देव ! प्रसन्नोऽसि यदा मयि ॥१७७॥ स्वीकृतं धरणेन्द्रेण, प्रसन्नेन विचारिणा । तां दातुं प्रतिमां पूज्यामपतिमात्मशुद्धये ॥१७॥ उवाच धरणेन्द्रस्तु, पुण्यपाग्भारतस्तव । कल्पलतेव संपाप्ता, सर्वार्थसिद्धिसाधिका । ॥१७९॥ प्रतिमा प्राक्तनी दिव्या, बहुपुण्यानुषंगतः । लभ्यते भाग्यसंभाभक्तैर्यत्नैर्महत्तरैः ॥१८०॥ बिम्ब श्री पार्श्वदेवस्य, सुरक्ष्यं सर्वतोऽधिकम् । अनाधर्महीनैश्च, दुर्भव्यैश्च विशेषतः ॥१८॥ मम प्राणाधिकं बिम्ब, पार्श्वदेवस्य वल्लभम् । अवज्ञातोऽस्य देवस्य, दुःखं भावि ममाशये ॥१८२॥ युस्मद्भक्तिसमाकृष्टो, बिम्बं ददामि जीववत् । । कल्याणाय च लोकस्य, भक्तस्येप्सितदायि यत् ॥१८॥ प्रातःकाले त्वया नालै:, कृता या च मुखासिका । सा जलान्धौ समुत्तार्या, बद्धा चापासूत्रकैः ॥१८॥ तस्यां सुखासिकायां च, बिम्बं मोक्ष्यामि सत्वरम् । भासुरं धर्मसंस्कर्तु, पोतकल्पं भवाम्बुधौ ॥१८६॥
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________
: २० :
.
.
शनबहिश्च निष्काश्या, समेष्यति प्रभावतः । सूत्रबद्धं च तद् बिम्ब, दर्शनीयं मनोहरम् ॥१८६॥ राज्ञा संतुष्टचित्तेन, देवोक्तं निखिलं कृतम् । प्रातरेव सुधावर्षत, सद्वाद्यनादपूर्वकम् ॥१८७॥ देवोक्तं विधिना शीघ्रं, बिम्ब लब्धं नृपेण तत् । पूजितं निर्मलद्रव्य, धूपदीपादिभिस्तथा ॥१८॥ स्वस्तिकेन च मुक्तानां, रत्नानां च प्रभास्वताम् । जिनाग्रे पूजनं कृत्वा, तुष्टः पुष्टो नरेश्वरः ॥१८९।। देववाक्यानुसारेण, विधिवत्कृतकार्यकः । धन्यमन्यो वदान्योऽभूत् , पुण्यपूतोऽवनीश्वरः ॥१९०॥ नालैरपक्वसूत्रश्च, राजाऽयं शकटं व्यधात् । स्वतस्तत्रोपविष्टा सा, प्रतिमा गरिमान्विता ॥१९१।। चमत्कृतैर्जनःसर्व-विस्मितैर्हर्षमेदुरैः । जय जयेति नादेन, पूरितं सकलं जगत् ॥१९२॥ जन्मसप्तदिनौ वत्सौ, योजितौ शकटे वरौ । शकटं प्रतिमापूतं, चालयतः शुभाशयौ ॥१९॥ तत्पुरोगो नृपो वीरो, यातिस्म श्रद्धया मुदा । पश्चात्प्रेक्ष्यं त्वया नेति, देवाज्ञां मस्तके दधत् ॥१९४॥ अतिदूरे समागत्य, नृपतिनेति चिंतितम् । समायाति न वा पृष्ठे, सबिम्बः शकटो गुरुः ॥१९५।।
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________
: २१ :
॥१९६॥
॥ १९८ ॥
॥ १९९॥
1120011
देवाम्नायोऽमुना भग्नो नृपेण शंकयाsनया | अधिष्ठायकदेवेन, प्रतिमा स्थापिताऽम्बरे नृपोऽपि दुःखभारेण, क्षमायांचां पुनः पुनः । करोतिस्म प्रभोः पार्श्व, सोद्वेगः स्खकनां स्मरन् ॥ १९७ ॥ भूतलात्सप्तहस्तोचां देवैव्योम्नि स्थिरीकृताम् । प्रतिमां प्रेक्ष्य पृथ्वीशचिन्तयामास मानसे मयोपायो विधेयः कः समर्थः स्वार्थसाधकः ॥ प्रतिमा येन चागच्छेत्, एलवे मे पुरे वरे तदाऽऽराद्धोऽवददेवः स्थास्यति - प्रतिमाऽत्र न्यग्रोधवृक्षतो नाग्रे, पदमपि चलिष्यति अत्रैव कारय क्षिप्रं चैत्यं बुधैः सुशिल्पिभिः । प्रतिपद्यस्व हे राजन! सत्यं प्रोक्तं मया वचः ॥ २०१ ॥ आहूताः शिल्पिनो राज्ञा, निपुणाश्चैत्यनिर्मितौ । आज्ञापयन्नृपस्तांश्च क्रियतां चैत्यमुत्तमम् पाषाणैरुज्ज्वलैः शुद्धो, निष्पादितो जिनालयः । तैः शिल्पवेदिभिः शीघ्रं नृपचित्तानुकारकः ॥२०३॥ प्रभुं विज्ञपयामास नृपो भावाधिवासितः । आगच्छागच्छ मे स्वामिन् ! नव्ये भव्येऽत्र चैत्यके ॥ २०४ || नृपश्च मंत्रिणः सर्वे, व्यचिन्तयञ्चाकुलाः । स्थास्यत्यत्र कियत्कालं, व्योम्नि स्थितो जिनेशिता ॥ २०५ ॥
1120211
।
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________
:
:
अश्वमारुह्य निर्गच्छेत् , कोऽपि प्रभोरधस्तलात् । तावदुच्चैः स्थितो व्योन्नि, दृश्यते मार्गगैनरैः ॥२०६॥ आश्चर्यवशगा लोकाः, समायान्ति सुविस्मिताः ।। अहो देवस्य माहात्म्य, वर्णयन्ति विशेषतः ॥२०७॥ अन्तरिक्षे निराधार,-तिष्ठन्तं जगदीश्वरम् । श्रद्धया भक्तितो व्याप्ता., पूजयन्ति समप्रजाः ॥२०८॥ नायाति भगवांश्चैत्ये, चिन्ताया विषयेऽत्र वै। सम्यग विचार्य मंत्रीश ! मार्ग दर्शय संप्रति ॥२०९।। नृप ! त्वं शृणु मे -तथ्यं, मृा भत्त्या वदाम्यहम् । अत्र प्रमाणमाचार्या, जैनधर्मप्रभावकाः ॥२१०॥ धीसखेनोक्तमाकर्ण्य, हितं प्रोवाच भूपतिः । खमत्रानय सूरीशान् , विशिष्टान् सादरं द्रुतम् ॥२११॥ श्रूयतेऽथेति मंत्र्याह, देवगिरौ समागताः । संति संप्रति राजन्तो, राजमान्या गणीश्वराः ॥२१२॥ अभयदेवनामानः, सर्वागमविशारदाः । शास्त्रचर्याप्रसन्नेन, कर्णराजेन हर्षतः ॥२१॥ विरुदं मल्लवादीति, दत्तं पंडितसंसदि । गूर्जरदेशसाम्राज्या-धीशेन दधतो भुवि ॥२१॥
त्रिभिर्विशेषकम्
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________
कुल्पाकतीर्थयात्रायाः कृते दक्षिणदेशके । आगता भूरिसंघेन, साध स्तंभनवासिना ॥२१५॥ संधाग्रहाच्चतुर्मासी, तत्राकार्षः सशिष्यकाः । श्रुत्वेति मंत्रिणा प्रोक्तं, ततो भूपेन हर्षतः ॥२१॥ प्रेषितं सचित्रद्वारा, प्रतिपद्य निमन्त्रणम् ।। ते कालज्ञाः समाजग्मु-रत्राचार्याः सशिष्यकाः ॥२१७॥
त्रिमिविशेषकम् दृष्ट्वाऽऽचार्यान् नृपो हर्षात, स्वागतं कुरुते वरम् । आचार्या अपि संतुष्टाः सत्कारिता: शमोदयाः ॥२१८॥ व्योमस्थां प्रतिमां वीक्ष्य, साश्चर्या ज्ञानिशेखराः । चिन्तयन्ति मनस्येवं, नृपस्य स्खलनाफलम् ॥२१९॥ संचिन्त्येति निजस्वान्ते, चाष्टमतपसा स्वयम् । . आराधितश्च नागेन्द्रः, स्वप्ने सूरीनुवाच वै ॥२२०॥ राज्ञश्चित्ताभिमानाच्च, स्वामी चैत्ये न गच्छति । संघद्वारा नवं चैत्यं, भवन्तः कारयन्तु वै ॥२१॥ तथाकृते नवे चैत्ये, प्रतिमा सा प्रवेक्ष्यति । प्रसन्नीभूय नागेन्द्र,-इत्युक्त्वा स तिरोदधौ ॥२२२॥ विज्ञः सुधामुचा वाचा, सूरिभिबोधितो नृपः । . देवोक्तं निशि वृत्तान्तं, हृद्यमुक्तयां नृपाय वै ॥२२६॥
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________
आम्नायभंगदोषेण, मयाप्तं कटुकं फलम् । गुरोराज्ञा शिरोधार्या, सर्वोदयविधायिनी ॥२२४॥ निश्चित्येति निजे चित्ते, संघचैत्यप्रशंसकः । भव त्वं सरिभिः प्रोक्तं, स्त्रीचक्रेऽखिलं नृपः ॥२२५॥
युग्मम् प्रातः संघं समाहृतं, कथयन्तीति सूरयः । नृपनिर्मितचैत्येऽस्मिन् , प्रतिमा नागमिष्यति ॥२२६॥ न्यकृतोऽस्ति प्रवेशोऽस्मिन् , नृपाभिमानहेतुना । नागेन्द्रेणोदितं मेऽग्रे, निशीति भाविभावतः ॥२२७॥ कारयतु तत: संघः, संघद्रव्यैः समुज्ज्वलैः । चैत्यं नव्यं शुचिस्थाने सर्वकल्याणहेतवे ॥२२८॥ आज्ञां श्रुत्वेति सूरीणां, हर्षरोमांचिताङ्गकाः । संघस्थाः श्रावकाः सर्वे, ननृतुर्भक्तिभासुराः ॥१२९॥
युग्मम् श्रद्धया भक्तितः सर्वे, श्रावका मिलितास्तदा । तैरेव संचितं द्रव्यं, भृशं चैत्यकृते शुभम् ॥२३०॥ गुरोराज्ञा शिरोमान्या, मत्वेति च गुणाधिकाः । विज्ञताः सूरयस्तैश्च, कुत्र कार्यों जिनालयः ॥२३१॥ शुद्धभूमि ततः प्रेक्ष्य, निपुणैः शिल्पकारिभिः । .. कारितः सूरिभिनव्यो, भव्यो दिव्यो जिनालयः ॥२१२॥
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________
आचार्यैरथ सुस्तोत्रः कृता, स्तुतिर्जिनेशितुः । आगच्छाधो भुवि स्वामिन् !, पूजाय दर्शनाय च ॥२३॥ प्रतिमा सा च देवश्व, शनैरधोऽवतारिता । वरस्तोत्रैः प्रसन्नश्च, धर्माचार्यप्रगुम्फितैः ॥२४॥ अभून्नृपोऽपि सन्तुष्टः, सरिभिः कृतसुस्तुतेः । बिम्बावताररूपेण, चमत्कारेण विस्मितः ॥२३५॥ सम्भूय सकलश्राद्धैः, सरीशैश्च पुनः पुनः । पार्थिता प्रतिमा सा तु, चलिता गगनावना ॥२३६॥ स्वयमेवागता तत्र, नव्ये दिव्ये सुमदिरे । प्रतिष्ठिता सुमन्त्रैश्च, सूरिवयर्मुनीश्वरैः ॥२७॥ सप्ताङ्गुलिपमाणोचं, स्थिता तथापि भूमितः । चमत्कारको विश्वे, साऽन्तरिक्षेऽति विश्रुता ॥२३॥ वरैः श्वेताम्बराचार्यः, मंत्रः स्तोत्रैर्नर्नवैः । अभयदेवसूरीशैः, सा मूर्तिः संस्तुताऽद्भुता ॥२९॥ सप्ताङ्गुलिपमाणोध्न, स्थिता भूतलतोऽपि सा । सप्तव्यालफणच्छत्रं, राजतेस्म जिनोपरि ॥२४०॥ व्याधिबाधितजंतूनां, शिवाय श्रेयसे वरम् । खचितरत्नमाणिक्य-मणिगुच्छकराजितम् ॥२४॥ मुकुटं कारयामास, श्रीश्रीपालो घराधवः ।। शुभ्रमौक्तिकसंभारः, मालामपि सुशोभिनीम् ॥२४२॥
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________
कारयित्वा वरों रम्या, हर्षपाथोधिचन्द्रमाः ।। नानाविधानि चान्यानि, सुवर्णभूषणानि च ॥२४॥ निर्माप्य शुद्धभावेन, नृपतिविंशदाशयः । श्रीपार्श्वनाथबिम्बाऽग्रे, स्त्रात्मकल्याणहेतवे ॥२४४॥ अढोकयानृपो भावै,-भूषणानि सुवर्णभाक । बिम्ब श्रीपार्श्वनाथस्य, राजते भूषणैस्ततः ॥२४५॥ .
पञ्चभिः कुलकम् ॥ अलंकारैरलंचक्र-, रन्येऽपि भावभासुराः । भक्त्या च श्रद्धया भव्यं, बिम्बं चित्तस्य चित्रकृत् ।।२४६॥ नेत्रयुगमहीपृथ्वी,-संख्यवक्रमवर्षके । माघमासे सिते पक्षे, पंचम्यां रविवासरे ॥२४७॥ जैनधर्मनभःसः, सूरिभिर्मत्रमंत्रितः । वासक्षेपश्च बिम्ब तत् , स्थापितं श्रीजिनालये ॥२४॥ कण्ठो मौक्तिकमालाभिः, मुकुटान्मस्तकं प्रभोः ।.. राजेते च तथा कौँ, रत्नकुण्डलमण्डितौ ॥२४९॥ अभ्रान्तिकरं पृष्ठे, भामण्डलं सुभूषितम् ! छत्रत्रयं च नाथस्य, राजते मस्तकोपरि ॥२५०॥ शुभे लग्ने प्रतिष्ठां च, विधाय सरिपुगवाः ।। आनंदाब्धिनिमग्ना ये, स्तोतुमारेभिरे स्तवैः ॥२५१॥
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________
: २७ जय जयेति घोषेण, गर्जत्कुर्वन्ति सर्वतः ।श्रावकाः जैनचैत्यं तु, मत्ता हर्षातिरेकतः ॥२५२॥ नृत्यं नृत्यति गायन्ति, मंगलानि जिनालये । वादयन्ति सुवाद्यानि, प्रतिष्ठाहर्ष निर्भराः --- ॥२५३॥ केचित् पठन्ति सत्स्तोत्रैः, पार्श्वनाथगुणावलीम् । किं किं तत्र न चक्रुस्ते, हर्षोत्कर्षेण मेदुराः ॥२५४॥ भव्ये दिव्ये नवे चैत्ये, पूर्ण जातं विशेषतः । प्रतिष्ठायाः शुभं कार्य, महामहैः पुरस्तरम् ॥२५५।। श्रीपार्श्वस्य प्रभोः पार्श्व, वामे शासनरक्षकः । संस्थापितश्च सूरीशैः, देवो मूर्तिमयोऽमलः ॥२५६॥ नृपेण तत्र संस्थाने, वासितं नगरं नवम् । . स्त्रकनानातिरम्यं हि, श्रीपुरं जनताभृतम् ॥२५॥ श्रीपाल विहितं चैत्य,-मारामेऽद्यापि तिष्ठति । निर्जनं शब्दतः शून्यं, पाषाणमात्रनिर्मितम् ॥२५८॥ देवस्य विम्बतो हीनं, प्रोत्तुगं शिखरान्क्तिम् । श्रीपुराबहिरेवं तु, न्यग्रोधांघ्रिपसैनिधी
॥२५९॥ नृपेण कृतदोषस्य, गर्वपिच्छलचेतसा । तत्कलौ मूत्तमेवेदं, प्रतीकं मर्त्यबोधदम् ॥२६०॥ अभयदेवसूरीशैः, भक्तिभावेन संयुतैः ।
गयां समाश्रित्य, कृता सत्कृत्यसम्भृता ॥२६१॥
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________
: २८ :
चतुर्मासी च संघस्या, -नघस्याग्रतोऽधिकात् । श्रद्धय प्रभुभक्त्या च नानाधर्मप्रवृत्तिभिः ॥२६२॥ समाप्तायां चतुर्मास्यां सच्छास्त्रस्य प्रचिन्तनात् । अन्यदेशोपकाराय, विजहुश्व गुणोत्तमाः
॥२६३॥
त्रिभिर्विशेषकम्
इतिश्री अंतरिक्षपार्श्वनाथप्रतिमोत्पत्तिः, तत्प्रतिमा स्पर्शिजलप्रभावतः श्रीपालनृप निरामयत्वं, जलाशयतः प्रतिमाप्रादुर्भावः श्रीअभयदेव - सूरिभिर्नव्यजिनालये विहिता - प्रतिष्ठा, भूमिप्रतिमयोरन्तरं इत्यादिवर्णनमयः, तपगच्छाधिपति कविकुलकिरीटसूरि सार्वभौमव्याख्यानवाचस्पति, कटोसणा दिनृपवरप्रतिबोधक - इलादुर्गादितीर्थोद्धारक - जैनाचार्य - श्रीमद्विजयलब्धिसूरीश्वराणां पट्टप्रभावककविकुलकोटीर- धर्मदिवाकर - जैनाचार्य श्रीविजयभुवनतिलसूरिभिः संरब्धः प्रथमः खण्डः समाप्तः ॥
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________
सकलविघ्नचूरक श्रीविघ्नहरपार्श्वनाथाय नमः ॥
Odeha Dange Booooooooooooo
00000000
द्वितीयखण्डः
Looooo
०००००900chod
00000000000mges
0000000
000
0000009
000000
FOOOOM
पार्श्वदेवं नमस्कृत्य, व्योमस्थमात्मधर्मदम् । उच्यते हि मया खण्डो, द्वितीयोऽथ सुधोपमः ॥२६॥ अष्टादश्यां शताब्यां च, वीरविक्रमभूपतेः । संजातं शुभवृत्तान्तं, चमत्कारकरं नृणाम् ॥२६५।। सत्यं प्रियमहं वक्ष्यामीतिहासावलोकनात । यच्छवणाच जीवानां, कल्याणाय भविष्यति ॥२६६॥
युग्मम् ॥ अंतरिक्षस्य पावस्य, तीर्थस्योदयवादिनीम् ।। कयां व्यथां हरन्तीं तां, कथयाम्यन्यशास्त्रतः ॥२६॥
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________
:३०: तीर्थनाथाः प्रपूज्यन्ते, तीर्थेऽस्मिन् विधिवत् सदा । यात्रिकैर्बहुसद्भावः, आगंतुकैनरर्वरैः ॥२६८॥ विस्मापयन्ति विश्वस्मिन् , चमत्कारैनवनवैः । जयन्ति त्रिजगत्यां वै, पार्श्वनाथा जिनेश्वराः ॥२६९।। मधुरनिनदैर्गीतैः, स्तोत्रैः संस्तूयते प्रभुः । उपासकैः सुधासिक्तैः, कर्णसौहित्यकारिभिः ॥२७०॥ भत्त्युल्लसन्मनोभावः कैः कैर्न संस्तुतो विभुः । पार्श्वदेवोऽन्तरिक्षस्थो, रूपत्रयं दधत् सदा ॥२७१॥ मरुदेशेऽत्र सश्रीके, साचोरे नगरे तदा । राजमल्लेति सन्नामा, धनाढ्यः श्रावकोऽस्ति वै ॥२७२॥ तस्य च वतिनो जातः, पुत्रो भानूदयप्रभः । भानुनाम्ना जगत्ख्यातस्तरुणो विनयी गुणी ॥२७॥ एकदा साधुभिर्युक्ता, समायाताः शमालयाः । आचार्या विहरन्तश्च, देवाभिधा विचक्षणाः ॥२७४॥ आचार्या घनघोषेण, धर्म दिशन्ति शास्त्रतः । श्रुत्वा धर्मोपदेशं वै, केचिजाता व्रताशयाः ॥२७५।। वाण्या वैराग्यवाहिन्या, संसारोद्विग्नमानसः । भानुमल्लो विशेषेण, भवभीतेच्छुकः ॥२७६॥ संजातः सत्यसंवेदी, त्यागाभिरुचिसद्वरः । जग्राह संयम शुद्धं, देवाचार्यस्य संनिधौ ॥२७७॥
युग्मम् ॥
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________
उग्रवैराग्यभावेन, पालयता च संयमम् । वैयावृत्यादिकार्येण, प्राप्त ज्ञानमनर्गलम् ॥२७८॥ विनयेन सुनम्रण, भाव विजयसाधुना । शास्त्रज्ञानं सुसंलब्ध, चात्मनैमल्यदं वरम् ॥२७९॥
युग्मम् ॥ सरिणा तीवहर्षेण, तस्मै भावाख्यसाधवे ।। श्रीपंन्यासपदं दत्तं, विधिना शास्त्रचक्षुषे ॥२८॥ श्रीगूर्जराभिधे देशे, पत्तनाख्ये पुरेवरे । समाजग्मुस्तु ते धुर्या, आचार्य देवसूरयः ॥२८१॥ भावविजयनामा च, विश्रुतो जगतीतले । संयम पालयामास, चापमादी सदोज्ज्वलः॥ २८२॥ निदाघकालतो नित्यं, विहारैरुग्ररूपकैः । भावाख्यसन्मुनेरान्ध्य,-मागतं नेत्रयोर्द्वयोः ॥२८३॥ उष्णप्रकृतितो चक्षु-रामध्यात्दुःखी मुनीश्वरः ।। उपायान् विविधांश्चक्रुः, श्राद्धास्तद्रोगशान्तये ॥२८॥ किमपि न फलं प्राप्तं. यत्ना जाता निरर्थका। यद् भावि तद् भवत्येवं, कर्मणां हि विचित्रता ॥२८५॥ तत्र कृषा चतुर्मासों, पत्तने श्रावकाग्रहैः । विजहूरन्यदेशेषु, देवसूरीशपुंगवार
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ३२ :
पन्यासं भावनामानं मुक्त्वा तत्रैव सद्वदम् । तस्य तु परिचर्यायै, मुनियुग्मं च रक्षितम् ॥२८७||
युग्मम् ।
आन्ध्यदोषेण दुःखी सन् कर्मनिन्दां चकार च । स किंकर्तव्यतामूढो, जातो धर्माश्रयोऽपि च ॥२८८॥ स्मरन गुरूपदेशं च कर्मणां गहनां गतिम् । बलिनो निर्बला दृष्टा, इति कर्माग्रतः समे ॥ २८९ ॥ पंन्यासं दुःखितं दृष्ट्वा चैकदा देवसूरिभिः । निशि पद्मावतीदेवी, साधिता ध्यानयोगतः समागत्य सझंकारा, दिव्यज्योतिर्मयी च सा । उवाच रोगनाशाय, पंन्यासस्य विधिं मुदा रोगनाशपतीकारः, पूर्वोक्तः सद्गुरूत्तमैः । प्रारब्धः पार्श्वनाथस्य, जापरूपो मुनीश्वरैः
1128011
॥२९१ ॥
॥२९२॥
त्रिभिर्विशेषकम् ॥
स तज्जापसमारूढः, यदासीच्छुभभावनः । तस्य पार्श्वे निशि स्वप्ने, समेत्य च सुधाशना ॥२९३॥ कथयतिस्म सद्वाच्यं वृत्तं पार्श्वमभोरिति । कलियुगेऽन्तरिक्षस्य, पार्श्वस्यातिशयो महान् ॥२९४॥ वर्ततेऽध्यक्षरूपेण, सर्वव्याधि - हरोऽनघः । पचाच पार्श्वनाथस्य प्रतिमोत्पत्तिगर्भितः
॥२९५ ॥
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________
आख्यातः सर्ववृत्तांतः, देव्या पुण्यानुभावतः | आकर्ण्य सर्ववृत्तांतं मुनिईर्षातिरेकतः
ป
॥२९६॥
॥२९९॥
उभिद्रः संश्च शेषायां, निशायां धर्मतत्परः । अंतरिक्षस्य पार्श्वस्य, ध्यानमग्नः सुसदूवर: 1128911 आकर्ण्य सर्ववृत्तांतं, हर्षावेशेन सन् मुनिः । जाग्रत् सन् सोऽतिभावेन, देव्युक्तमित्यचिंतयत् ॥२९८॥ सुमुहूर्ते कृतं सौम्यं, बिम्बं पार्श्वजिने शितुः । खरदूषणपूजायै, प्राक् सेवकेन निर्मितम् तबिम्बस्य प्रभावेण श्रीपालो रोगमुक्तिभाग् । संजातः स्वर्णदेहीस, महिमाऽहो महान् प्रभोः ॥ ३०० ॥ वर्ण्यते कैश्च विज्ञेश्व, माहात्म्यं तीर्थसंभवम् । इति चित्ते स्मरंति स्म, प्राज्ञचक्षुर्गुणोत्तमाः तवांतरिक्षपार्श्वस्य प्रभावोऽयं फलिष्यति । वमन्धत्वस्य नाशाय निश्रां प्रभोः श्रयेति वै ॥ ३०२ ॥ देव्युक्तत्वाज्यांतरिक्षस्य, पार्श्वनाथ कथानकम् । तिरोदधौ ततः सोऽयं, किं मेऽई मित्यचिन्तयत् ॥ १०३ ॥ भावेन भावनारूढो, मुनिर्हर्षेण मेदुरः । धैर्यमाधाय स्वस्वान्ते, तीर्थे गंतुमना अभूत् ॥ १०४॥ दृढ संकल्परूढेन, विश्वासेन निजात्मनः । श्राद्धेभ्यो ज्ञापितं तेन चिह्नमन्धत्वहारकम्
,
॥१०१॥
॥२०५॥
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ३४ :
॥ ३०६ ॥
अंतरिक्षस्य यात्राये, देव्या वृत्तमुदाहृतम् । तत्र यात्राकृतेऽत्यन्तं त्वरते मे मनोधिकम् श्राद्धेभ्य इति भक्तेभ्यो, निजभावः प्रदर्शितः । लघुसंघेन सार्धं च यात्राये प्रस्थितो मुनिः ॥१०७॥ चलन् सार्धं च संघेन, भावविजयसंयमी । स्मरन् ध्यायन् स्तुवन्नित्यं, पार्श्वनाथं जिनेश्वरम् ॥ ३०८ ॥ पत्तनात् दुरदेशस्थं, विदर्भदेश मंडनं ।
तीर्थ श्रीपार्श्वदेवस्य चासन्नमागतं मुनेः ध्यानं श्रीपार्श्वनाथस्य, करोतिस्म मुनीश्वरः त्रिविधयोगसंशुद्धं, निदानं मुक्तिसंपदाम् शिरपुरे पुरे रम्ये, तीर्थं पवित्रमुल्बणम् । मुक्तिगेहस्य सोपानं विभाति भव्यतारकम् ग्रामस्य समीपं प्राप्तः, संघो भावेन भावितः । हर्षावेशप्रफुल्लांगो, गर्जञ् जयजयारवैः
9
॥ ३०९ ॥
।
॥३१० ॥
॥३१९॥
॥ ३१२॥
आगत्य संघसंयुक्ता - स्तीर्थेऽस्मिन् मुनयो वराः । अंतरिक्षस्य पार्श्वस्य चक्रुः सर्वेऽपि दर्शनम् ॥ ३१२॥ स्तुवंति भव्यसुस्तोत्रैः, श्रावका दर्शनोत्सुकाः । दर्शनामृत संसिक्ता, दिव्यभावा गतश्रमाः ॥ ३१४॥ व्योमस्थं तीर्थनाथं तं दर्श दर्श स्मिताननाः । नृत्यंति मधुरैनदिः, स्तुतिस्म पुनः पुनः
॥३१५॥
}
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ३५ : नमस्तुभ्यं जिनेन्द्राय, वीतरागाय तायिने ।। भवरोगार्त्तिनाशाय, भाववैद्येश्वराय ते ॥३१६॥ सर्वेऽद्य श्रावका जाता, जिनपादाब्ज-षट्पदाः । कृतपुण्याः कृतार्थास्ते, जगदीश्वरदर्शनात् ॥१७॥ भावविजयपंन्यासा, चक्षुहीनत्वहेतुना । विना हो वीतरागानां, दर्शनं व्यथिताः स्थिता: ॥१८॥ दर्शन श्रीजिनेशानां, कृतपुण्यैश्च लभ्यते । मया पुण्यद्धिहीनेन, क्रियते तत्कथं हहा ॥३१९॥ इति चिंताग्निसंदग्धा, मुग्धा जग्धाः कुकर्मणा । सद् विचाराधिमनाच, ते शोचन्ति दिवानिशम् ॥३२०॥ संकल्पेन दृढेनैव, पन्यासप्रवरैस्तदा । तत्यजेऽनं जलं चैव, जिनेन्द्रदर्शनातुरैः ॥२१॥ ध्यायन् पाव निजस्वान्ते, परित्यज्यान्यकामनाम् । एकाकारत्वमापन्नः, यथा दुग्धे तु शर्करा ॥३२२॥ स्तुवंति ते मुनिश्रेष्ठाः, व्योमस्थं पार्श्वमीश्वरम् । रहसि चैकदा तत्र, स्वीकृत्य पार्श्वसंनिधिम् ॥३२३॥ तुभ्यं देवाधिदेवाय, पार्श्वनाथाय शम्भवे । व्योमस्थाय महेशाय, जिनेशाय नमोनमः ॥२४॥ भवाम्भोनिधिपोताय, चिंतितार्थपदायिने । मिथ्यातमोपनोदाय, नव्यचन्द्रोपमाय ते ॥३२५।।
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________
ज्वलनागस्त्वया नाथ ! रक्षितो हि दयाभृता । नागेन्द्रत्वपदं दत्तं, तस्मै शरणदानतः ॥२६॥ पार्श्वदेव ! नमस्तुभ्यं, मेघोपसर्गकारिणे । कमठाय प्रदत्तं हि, सम्यक्त्वं निजवैरिणे ॥२७॥ समृद्धो व्यंतरो भत्तया, त्वत्संश्लेषकर करी । जातस्तत्र ततस्तीर्थ, प्रवृत्तं कलिकुंडकम् ॥३२८॥ अभयदेवसरीणां, कुष्ठरोगो हतः सदा । स्वत्पभावात्मजातास्ते, सूरयः स्वर्णकायकाः ॥२९॥ एलचपुरराजस्य, विश्ववत्सल ! हे प्रभो ! तवैव भक्तिमाहात्म्यात् , नष्टः कुष्ठादिरोगकः ॥३३०॥ पालनपुरराजेन, पालणाख्येन धर्मिणा । गतं राज्यं पुन: प्राप्तं, त्वत्क्रमाम्बुजसेवया ॥११॥ घृतकल्लोलपाति, प्रसिद्धो घृतवर्धनात् । श्रीफलवृद्धिपार्वेति, प्रसिद्धः फलवर्धनात् ॥३३२॥ चिरं त्वत्क्रमसेवातो, मुक्त आषाढभूतिकः । स्वमहिम्ना जलस्तंभात् , रामो लंकां गतस्ततः ॥१३॥ कृष्णसैन्यं जराग्रस्तं, जरामुक्तं बया कृतं । शंखेश्वरेति तत् तीर्थ, प्रसिद्धं जगतीतले ॥१४॥ किं किं संवर्ण्यते नाथ !, भवदीयगुणावली । जगबंधो । जगन्नाथ | विश्वेऽद्वितीयसबर ! ॥१५॥
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ३७ :
॥ ३३७॥
।
॥ ३३८ ॥
प्रत्यक्षेण चमत्कारा, गीयंते भूरिशोऽनिशम् । हे स्वामिन् धर्मनाथेश !, वामानंदनदीपक ! ॥ ३३६ ॥ जगच्चक्षुर्जगद्देव ! विश्ववंद्य ! जयिन् प्रभो ! जगत् पितर्जगन्मात - जगदीश्वर ! पार्श्व हे ! सामर्थ्यं प्रबलं स्वामिन ! श्रुतं दृष्टुं मयाऽनघ मां देहि नेत्रयोर्हीनं, नेत्रदानं न दुष्करम् गद्गदितिसुकंठेन, स्तुतिभिर्गणि सन्मुनेः । स्तुत्वा च विरतस्थापि न नेत्रपटले गते महा चिंतातुरत्वेन, चक्षुरश्रुमवाहतः । नष्टं किंचित्तदा चान्ध्यं नेत्रयोस्तन्मुनेः खलु ॥३४०॥ हर्षशोकरसाभ्यां हि, बाष्पैर्नेत्रे परिप्लुते । तपसा कृष्टदेवेन, पटले नेत्रयोर्हते
॥३३९॥
॥ ३४१ ॥
नष्टे नेत्रे पुनर्लब्धे, सुनिनोज्ज्वळ भावितः । चमत्कारं नवं दृष्ट्वा, जज्ञिरे विस्मिता जनाः ॥३४२ ॥ मुनिः प्रसन्नचित्तेन, भावेनात्मविशुद्धये । दर्शनं जिनदेवानां भूयो भूयः करोत्ययम् उपोषितैस्त्रिभिर्घसै, - मुनिभिः पारणं कृतम् । वारणं नेत्ररोगस्य, द्वारं मुक्तयैकसझन: देवी प्रोवाच तद्रात्रौ स्वप्ने मुनीश्वरं च तम् । जीर्णे लघु महद्दीर्घ, चैत्यं कारय भावतः
॥ ३४४॥
,
॥ ३४५ ।।
॥३४३॥
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ३८
॥३४६॥
?
॥ ३४८ ॥
॥३४९॥
शिल्पिभिः कारयित्वा त्वं, बिम्बं स्थापय मन्दिरे । एवमुक्त्वा गता देवी, तदुक्तं मुनिभिर्धृतम् देवमोक्तं च यद रात्रौ चैत्यनिर्माणरूपकम् । प्रगे प्राहूय संघस्थान, श्रावकान् भावभावितान् ॥३४७॥ पोचू रात्रिजवृत्तान्तं मुनयो भक्तिसंभृताः । श्रद्धा संवेगरंगैस्तै, -र्भूरिद्रव्यं च संचितम समादाय निधिद्रव्यं स्थापितं गुरुसंनिधौ । गुरुं विज्ञपयति स्म, किं कर्तव्यमतः परम् समादिशति भक्तांस्तान् गुरुदेवोऽतिमोदभृत् । युष्माभिः शिल्पिभिः कार्ये, चैत्यं दिव्यमनुत्तरम् ॥ ३५० ॥ संघस्थैः श्रावस्तत्र, मूलमन्दिरसन्निधौ । भूमिगृहमयं चैत्यं, कारितं विस्मयास्पदम् दृष्ट्वा मुमुदिरे सर्वे, प्रेक्षकाः प्रेममेदुराः । विमानसदृशं चैत्यं मुनिवर्या विशेषतः वर्षान्तरेव निष्पन्नं, चैत्यं शिल्पियशःप्रदम् । प्रतिष्ठाया मुहूर्तस्तु विज्ञैर्दृष्टः शुभावहः
,
૫
|
बाणभूमुनिभूसंख्ये, वर्षे दिव्ये तु क्रमे । चैत्रशुक्लषष्ठ्यांच, तिथौ च रविवासरे सुलग्नं निर्णीतं संधैः, प्रतिष्ठायाः प्रभावकम् । मंगळदो महस्तस्याः, प्रारब्धः कीर्तिवर्धकः
6
।।३५१।।
॥३५२॥
।।३५३॥
।। ३५४।।
॥३५५॥
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________
३१ :
1134811
उत्सवै मंगलस्तूयै, विविधैन दिशोभितैः । भावविजयपन्यासैः प्रतिष्ठा कारिता तदा एकांगुलिप्रमाणों, प्रतिमा तत्र संस्थिता । चमत्कार कृते नृणां देवाधिष्ठानभूषिता । पादुका देवसूरीणां भावविजयसाधुभिः । स्थापिता तत्र संघेन, माणिभद्रस्य मन्दिरे पूजिता वन्दिता चैत्ये, आगतैर्बहुभिर्जनैः । सुस्मितैर्भाविनोद्भावैः प्रेक्षिता प्रतिमा प्रभोः ॥३५९॥ कृतकृत्याश्च पंन्यासा, धन्यंमन्या बुधेश्वराः । नव्यनेत्रजुषो भक्त्या, भजन्ति श्रीजिनेश्वरम् || ३६०|| निवाय हृदि विश्वेशं, पार्श्वनाथ जिनेश्वरम् । व्यहार्षुरन्यदेशेषु, मुख्ये गुर्जरदेशके
॥३६१॥
विजयहोरसूरीशा, - स्तपोगच्छा भ्रमास्कराः । तेषां पट्टे प्रभावाढ्या, जाता सिद्धांतपारगाः || ३६२ ||
विजयसेनशा, भुवि विश्रुतकीर्तयः । विजयदेवसूरीशाः, तत्वट्टोदयकारिणः शासनं भूषयामासु, विवादः शास्त्रचचया । तेषां पट्टधराः प्रष्ठाः विजयप्रभसूरयः सुसाम्राज्ये वरे तेषां धर्मच्छत्रे सुशोभने । संजज्ञे मुनिरेवायं, भावाभिधोऽनघो व्रती
b
॥३५७॥
॥३५८।।
॥३६३॥
॥३६४॥
।।३६५।।
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________
!@#!
9
अंतरिक्षस्थपार्श्वस्य प्रभावेण महामुनि: । विजहार चिरं सुज्ञो, धर्मयोगपरायणः स्वोपज्ञे पुस्तके रुच्ये, स्वानुभवोपदर्शके । तस्मिन् सर्वमिदं तथ्यं कथितं भावसाधुना तद् दृष्ट्वा भक्तियोगेन मया तत् स्मृतिहेतुत: यथातथं च तद्वृत्तं दृब्धं संस्कृतया गिरा
॥३६६॥
॥३६७॥
।
।। ३६८ ।।
मतिमन्दत्वदोषेण, न्यूनं च प्राधिकं च यत् । उल्लेखितं मया किंचित् तन् मिध्यादुष्कृतं च मे ।। ३६९ ।। प्रार्थयेऽहं सुविज्ञांस्तान्, सद्गुणग्राहिणो हि ये । प्रभवन्तु प्रसन्नास्ते, मयि गुणग्रहोद्यताः
1139011
गुणान् गृहणंति सर्वत्र, दोषान् संत्यज्य सज्जनाः । दुर्जनानां स्वदृष्टौ ही, दोषायन्ते गुणा यतः || ३७१।
निधिमहीनभोचक्षुः संख्ये संवत्सरे वरे विक्रमस्य सुसंदृब्धं, पार्श्वमाहात्म्यमद्भुतम् । सुष्ठु कृत्वा चतुर्मासी, बाळापुराभिधे पुरे
दोषग्राहिस्त्रभावा ये न तान् स्मरामि दुर्जनान् । स्मृतिप्रयोजनं नास्ति, प्रसन्नाः स्युस्तु वा न वा ॥ ३७२ ॥ अंतरिक्षस्य पार्श्वस्य, महामाहात्म्यमुज्ज्वलम् ।
२
॥३७३॥
॥ ३७४ ॥
युग्मम् ॥
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ४१ :
भुवनतिलकाख्येन, सूरिणा स्वात्ममुक्तये । लघु पूर्ण कृतं वृत्तं वीरनिर्वाणवासरे विजयलब्धिसूरीणां, पट्टाभ्युदयकारिणा भुवनतिलकेनेदं, सूरिणा गुम्फितं वरम् तपोगच्छाम्बरे भानो, - लब्धिसुरे: प्रसादतः । गुरोराशीर्वचः प्राप्य, तीर्थयात्रा कृता मया
॥ ३७५॥
।।३७३ ।।
॥३७७॥
इतिश्री अंतरिक्षपार्श्वनाथ प्रसादतः पंन्यास श्रीभावविजयगणिनां नयनयोरन्धत्वमपगतं दिव्यनयन संप्राप्तिव, श्रीपद्मावतीदेवीकथनतो नव्य-प्रासाद - निर्मापणं, पार्श्वप्रभोः सुमुहूर्ते प्रतिष्ठा, इत्यादिवर्णनमयः, तपोगच्छाधिपति कविकुलकिरीटसूरि सार्वभौमव्याख्यानवाचस्पति — कटोसणा दिनृपवरप्रतिबोधक - इलादुर्गादितीर्थोद्धारक - जैनाचार्य - श्रीमद्विजयलब्धिसूरीश्वराणां पट्टप्रभावककविकुलकोटीर-धर्म दिवाकर - जैनाचार्य श्रीविजयभुवनतिलरिभिः संरब्धः द्वितीयः खण्डः समाप्तः ॥
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________
सकलसमीहितकारक-श्री-शंखेश्वरपार्श्वनाथाय नमः gogoog cooooooooooooooooooogok
Geet
Booooooo
0000
.0000
तृतीयः खण्डः ।
O
Pooo
aoooo
COC0008
OOOOcom
0000
वियस्थितं पार्श्वजिनेश्वरं तं
श्रेयः श्रियां मंगलशर्मवार्षिम् ॥ नतेन्द्रचूडामणिकम्रपादं
नमामि भव्याजविबोधसूर्यम् ॥३७॥ तपोगच्छाधिनाथं स्वं, लब्धिमूरि गुरुं मुदा । विज्ञैः संस्तुतपादाब्जं, स्तुवेऽहं भक्तितोऽनिशम् ॥३७९॥ श्रीदां सरस्वतीदेवी, भक्तवाञ्छितदायिनीम् । स्तुवे काव्ये गति कतुं. धीदां तचार्थबोधिनीम् ॥३८०॥ विदर्भनामके देशे, चान्तरिक्ष-जिनेशितुः । श्रीपार्श्वदेवदेवस्य, शिरपुरे सुदर्शनम् ॥३८॥
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________
:४३:
कथं लब्धं मया तत्र, तद्धेतुर्वण्यते मया । सुपुण्यशक्तिशून्येन, रोग:कलितवर्मणा ॥३८२॥
युग्मम् अधिष्ठायकदेवस्य, प्रेरणात्यापि दर्शनम् । भविनां च चमत्कार-करं नृणामनुत्तरम् ॥३८॥ वच्मि यथाक्रम काम्यं, चित्तानन्दनिदानकम् । माहात्म्यं पार्श्वदेवस्य, चान्तरिक्षस्य सद्विभोः ॥३८४॥ विश्वे च विश्रुतं तीर्थ, श्वेताम्बरीयरूपतः । तारकं भक्तिभाजां यत्, तः शास्त्रैः प्रमाणितम् ॥३८५॥ फलिताऽचिन्तितेयं मे, चिरादर्शन-भावना । हृदयदके जाता, भवसागरतारिका ॥३८६॥ दर्शनं श्रीजिनेन्द्रस्य, पुण्यातिशययोगतः । लब्धं धर्म्य च पुण्यं च, तारकं मुक्तिदायकम् ॥३८७॥ पोत्तुंगैबहुभिश्चैत्यै.-र्युक्ते सयपुरे वरे । सम्यक् कुलीनतायुक्तैः, साध शिष्यैः सुशिक्षितैः ॥३८॥ वेदभूमिवियचक्षुः-सङ्ख्य वैक्रमवत्सरे । कृता सूर्यपुरे श्रेष्ठे, चतुर्मासी मयाऽनघा ॥१८९॥ सुकृतजनकैः कृत्यै-रुत्सविविधैस्तथा । धर्मादयः श्रावकैस्तत्र, चतुर्मासो सुदीपिता ॥३९०॥
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ४४ :
"
धनादूयै: श्रावकैः श्रेष्ठैः, चतुर्मासी व्रतग्रहात् । चिरस्मरणयोग्या सा कृता दानादिकर्मभिः जैनधर्म महाशोभां ते जना धर्मवासिनः । चक्रुस्तु विविधां तत्र चतुर्मास्यां विशेषतः
"
,
"
व्यधुर्बहुविधं लोका, अष्टाहिकमहोत्सवम् । पर्व पर्युषणातोऽनु, प्रोत्तुंगे जिनसद्मनि चतुर्मासीं विधायाहं, सूर्यपुरेऽनघे वरे । विहृतवान् पुरेऽन्यत्र, धर्मोपकारहेतवे
रांदेरारव्ये पुरे गला, कृत्वा धर्मप्रभावनाम् । पूजा प्रभावना मुख्यां, सूर्यपुरे समागमम
सूर्यपुरेऽधिकं स्थित्वा सङ्घ ग्रहवशंवदः । पिवेशकार्याय, नूतने श्रीजिनालये
૫
बाणभूमिविच्चक्षुः सख्ये वैक्रमवत्सरे । पोषवलक्षसप्तम्यां महामहोत्सवः समम्
॥ ३९१ ॥
आसन्नेऽग्निरथस्थानात्, मोतुङ्गे जिनसद्मनि ।
विमानसोदरे दिव्ये, सज्जातो जनपावने
॥३९२॥
॥ ३९३॥
॥१९४॥
॥ ३९५॥
॥३९६ ॥
॥ ३९७ ॥
स्वस्तिसूर्यपुरे श्रेष्ठे मिलिते मानवार्णवे । बिम्बस्य कुन्थुनाथस्य प्रवेशो मम सन्निधौ ॥ ३९८ ॥
॥३९९ ॥
चतुर्भिः कलापकम्
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ४५ :
सञ्जातं फाल्गुने मासे, लब्धिमुरेर्गुरोर्मम । वर्षेऽस्मिन् सायने ग्रामे, दर्शनमात्मपावनम्
9
मोहमां नगर्यां च चतुर्मास्ये च गच्छतः । बहुभिः साधुभिः सार्धं धर्मधुरां प्रविभ्रतः
विहारस्य क्रमेणास्मिन् कठोरग्रामके मया । साग्रहेण लाभाय चिरकालं स्थितिः कृता ॥ ४०२ ॥
अष्टवासरपर्यन्तं, जेमनं स्वादु रुच्यकम् । विविधैर्वस्तुभिस्तत्र सङ्घस्य श्रावकैः कृतम्
3
श्रद्धाभक्तिसमायुक्ता, धर्माचरणकारिणः । विज्ञप्तिं मेऽग्रतञ्चक्रुः स्थित्यै चाहन्महाय ते ॥ ४०३ ॥ जैनशासन राज्यस्य, ज्ञात्वोन्नतिं विभावरीम् । तेषां सन्मान्य विज्ञपिं स्थितोऽहं धर्मतत्परः ॥४०४॥ धनाढ्यै: श्रावकैस्तत्र, सन्महाय त्वरान्वितैः । द्रव्यं च सञ्चितं न्याय्यं प्रतिष्ठायाः कृते द्रुतम् ॥४०५॥ सुनिर्णीय मुहूर्त च दूरदेशान्तरेऽपि च । प्रेषिता पत्रिका शस्या, सङ्ग्रामन्त्रणहेतवे
॥४०० ||
V
वैजयन्त्या विराजन्तं किङ्किणीगर्जितं शुभम् । मण्डपं रचयाञ्चक्रुः, श्रावका रङ्गरङ्गिताः
9
॥४०१॥
युग्मम्
॥४०६ ॥
॥४०७॥
||४०८ ||
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________
:४६ : चैत्ये दिव्ये सभारम्ये, उत्सवमष्टदैनिकम् । वाद्यतालैमनोज्ञैश्च, चक्रिरे गोतनिर्मलम् ॥४०९॥ समीपग्रामवास्तव्या, दूरस्थानादपि जनाः । आगता भूरिसङ्ख्याका-थोत्सवदर्शनेप्सवः ॥४१०॥ आगतानां च सर्वेषां, साधर्मिकेषु वत्सलाः । अवस्थाः सङ्घलोकाश्च, व्यधुर्भक्तिं समुन्नताम् ॥४११॥ पातःकाले मुहूर्तेऽस्मिन् , ग्रहयोगे शुभे सति । मूर्तिस्तु माणिभद्रस्य, देवस्य स्थापिता मया ॥४१२॥ सुवाद्यैर्जयनादेश्व, जयमङ्गलनिःस्वनैः । प्रतिष्ठापक्रमे हृष्टे,-जगद्गर्जत् कृतं जनः ॥४१॥ दिनस्य यौवने जाते, मूलनायक-सम्मुखे । शान्ति शान्तिसुस्नात्रं, पठितं विधिकोविदः ॥४१४॥ कठोराख्ये पुरे जातो, निर्विघ्नो धर्म्य उत्सवः । लब्धिसरिगुरोदृष्ट्या, कृपापीयूषमिष्टया ॥४१५॥ राधशुक्लतृतीयायां, शुभायां रम्यवासरे । बाणभूमिवियचक्षुः,-सङ्ख्ये वैक्रमवत्सरे ॥४१६॥ अस्मिन् ग्रामे च सत्कृत्यं, दीक्षातोऽनु पदार्पणम् । अभूद् भव्यसमारोहे-गातीवाल्हादकारिणा ॥४१७॥ आचार्य रामचन्द्रस्य, शिष्यमृगाङ्कसाधये । श्रीपंन्यासपदं दत्तं, मया सम्मदसम्भृता ॥४१८॥
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________
खानदेशेऽतिसद्रम्यं, नंदुरबारसंज्ञकम् । वर्तते नगरं श्रेष्ठं, जैनर्मिन नाकुलम् ॥४१९॥ श्रावकाः श्रद्धया भव्याः, प्रशस्ताशयपूरिताः । वर्तन्ते बहुसङ्ख्याकाः, श्रावकव्रतपालकाः ॥४२०॥ विद्यते जिनदेवानां, चैत्यं विमानसन्निभम् । अस्मिन् ग्रामे सुदिव्यं हि, भक्तप्राहलादवर्धकम् ॥४२१॥ कठोरामिधसद्ग्रामे, तत्रत्याः श्रावका वराः । श्रेष्ठिनश्च समाजग्मुः, विज्ञप्त्यै मे प्रियंवदाः ॥४२२॥ चतुर्मासीनिवासाय, चक्रुस्ते प्रार्थनां बराम् । कृपयावश्यमागम्यं, भवद्भिर्गुरुभिर्वरः ॥४२॥ विकटे दुश्चरे मार्ग, स्वल्पा आयान्ति साधवः । दूरदेशान्तरे तस्मिन , दुर्लभं दर्शनं यतः ॥४२४॥ गुरूणामागमाभावात् , तद्वाणीश्रवणं विना । जिनोक्तधर्मलाभस्तु, तत्रत्यानां सुदुर्लभः ॥४२५॥ मयोररीकृता तेषां, प्रार्थना धर्मवर्धिनी । कियद्भिः साधुभिस्तस्माद्, व्यहार्ष हर्षसंयुतः ॥४२६॥ गूर्जरदेशतो दूरे, चास्ति नंदुरबारपूः । तथाप्युग्रविहारेण, खानदेशे समागमम् ॥४२७॥ अध्वमध्ये समायाताः, भूरिभावसमन्विताः । श्रावका तिनो भक्त्या, दर्शनाय च मे मुदा ॥४२८॥
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________
:४८: शनैः शनैर्विहारैश्च, श्रावयन् धर्मदेशनाम् । धर्मरहितजैनांस्तु, धर्मस्थान् कृतवानहम् ॥४२९॥ उपनंदुरबारं वै, प्राप्तोऽहं मोदभावितः । मम जनैः कृतं श्रेष्ठं, तत्र स्वागतमद्गुतम् ॥४०॥ वाद्यैर्गातः सुनादैश्च, मङ्गलजनकै नैः । अक्षतमौक्तिकैः स्वर्ण,-पुष्पैर्वर्धापनं कृतम् ॥४३१॥ सत्कारेण सुरम्येण, धर्मदाने रसान्वितः । प्रमोदाब्धिनिमग्नोऽहं, प्राविशं नगरं तदा ॥४३२॥ प्रोत्तुङ्गे जिनचैत्ये च, भावुकसङ्घ-सङ्कळ: । जिनानां भव्यमूर्तीनां, दर्शनं कृतवानहम् ॥४१३॥ भावगर्भितगम्भीरैः, सोत्रै रङ्गतरङ्गितैः । मया च सर्वनिग्रन्थैः, स्तुताः भक्त्या जिनेश्वराः ॥४३४॥ चञ्चद्रङ्गाभिरामे च, विशाले धर्मवेश्मनि । उपाश्रये सुकर्मादये, माविशं मुनिपुंगवैः ॥४३५॥ घनगर्जितनादेन, जयजयारवैस्तदा । ननृतुः श्रावकाः सर्वे, अथिला धर्मरागिणः ॥४३६॥ जिनशास्त्रोक्तधर्मेण, तत्वेनात्मगवेषिणः । मया तु बोधिता भव्याः, तत्त्वातत्वविचारकाः ॥४३७॥ भक्तिमन्तो वदान्याश्च, धनाढ्याः पुण्यकर्मिणः । भृशं द्रव्यं सुकृत्येषु, व्ययन्तिस्म मदाज्ञया ॥४३८॥
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________
:४९ :
मासक्षपणमुख्यानि, तपांसि विहितानि तैः । .. समागते हि सद्भक्त्या, पर्वाधिराजपर्वणि ॥४३९॥ तपश्चर्यानिमित्ते ही, महोत्सवं व्यधुर्जनाः । शान्तिस्नात्रविधे रम्यं, शुभदिनाष्टकावधिम् ॥४४०॥ घृतपूरादिसद्वस्तु-युक्तानि जेमनानि च । सधर्मणां सुधन्यस्तैः, कृतानि भावसम्भृतैः ॥४४१॥ समाप्ता मे चतुर्मासी, धर्मकृत्यैर्वरैनवैः । अग्रगण्यैश्च सुश्राद्ध, वेदान्यैरतिभूषिता ॥४४२॥ समाप्तायां चतुर्मास्यां, समाधिसुखपूर्वकम् । सज्जोऽभवं विहाराय, सच्छिष्यैः सह मोदभाग् ॥४४॥ धर्मभृतां सुसाधूना-माचारोऽयं जिनोदितः ।। इति भूमौ विहत्तव्यं, स्वपरात्महिताय वै ॥४४४॥ विज्ञप्तोऽहं भृशं श्राद्धैः, स्थातुं पुरेऽधिकं तथा । व्यहारमहमन्यत्र, स्थाने हिताय सन्नृणाम् ॥४४५॥ धुलियाख्ये पुरे श्रेष्ठे, सत्कारैर्विविधैर्वरैः । मयाऽकारि प्रवेशोऽत्र, विहरता क्षमातले . ॥४४६॥ मासकल्पं विधायाहं, विज्ञप्तो धार्मिकैर्जनैः । व्यहापमहमन्यत्र, जिनोक्ततत्ववृद्धये ॥४४७॥ भक्तिमन्तः क्रियावन्तः, श्रावका भूरिसङ्ख्यकाः । अमलनेरसंज्ञेऽस्मिन् , वर्तन्ते धर्मिणः पुरे ॥४४॥
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________
तस्मिन्नागमनं जातं, भव्यस्वागतसंयुतम् । तत्र चैत्ये विशाले च, श्रावकैबहुभक्तिभिः ॥४४९॥ अष्टवासरपर्यन्तो, महोत्सव: कृतो वरः । चिरस्मरणयोग्योऽयं, जातो वाद्यगीतोध्धुरः ॥४५०॥
युग्मम् ॥ जलग्रामे ततो भव्य-रानन्दाब्धि-निमज्जनात् । श्रावकैः स्वागतं सुष्टु, कृतं मे हर्षमेदुरैः ॥४५१॥ पाचोराग्रामके तस्माद्, विहृत्य वयमागताः । अत्रोत्सवं शुभं चक्रुः, श्रावका धर्मकारिणः ॥४५२॥ पारोळातीर्थराजस्य, शान्तिनाथस्य दर्शनम् । विहितं विधिवद् भाग्ये नास्माभिरात्मपावनम् ॥४५३॥ धुलियानगरे जातमागमनं ममाद्भुतम् । अत्राचाम्लावली रम्या, कारिता च शुभोदयात् ॥४५४॥ सिद्धचक्रस्य सत्पूजा, गायनादिसुशोभनाम् । जिनभत्त्यादिवृध्द्यर्थ, शान्तिस्नात्रादिकं शुभम् ॥४५५॥ अष्टाहिकमहाकीणं, शिवलालश्चकार च । भूरिद्रव्यव्ययाजाता, मत्तो धर्मप्रभावना ॥४५६॥
युग्मम् ॥ तत्र प्रभावितं जातं, जैनशासनमुत्तमम् । धर्मवाण्या नरा जाता, ज्ञानिनो धर्मकर्मिणः ॥४५७॥
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________
संलमा विविधैर्भावः, क्रियायां तु विशेषतः । विहारः ससुखं तस्माद्, शिष्यैः साधं ममाऽभवत् ॥४५८॥ मालेगामाभिधे द्रङ्गे, जातो गन्तुमना अहम् । मूर्तिमद्धर्मरम्येऽस्मिन् , प्रोत्तुङ्गचैत्यमण्डिते ॥४५९॥ राजते गगनस्पर्शि, जिनराजस्य मन्दिरम् । श्रावका धर्मतत्वज्ञाः, तत्र श्रद्धामुभूषिताः ॥४६०॥ सद्गुरोधर्मभारत्या, रसामृतपिपासवः । धर्मतत्त्रपरिज्ञाने, निपुणाः कुशला जनाः ॥४६१॥ कुशाग्रतीक्ष्णधीमन्तो, शोभन्ते तत्र सज्जनाः । आबालवृद्धपर्यन्ता, जिनपूजाविधायिनः ॥४६२॥ निखिलाः परिदृश्यन्ते, जिनधर्मविधायिनः । वृद्धो मान्यः स सश्रद्धो, जिनभक्तः कविर्महान् ॥४६३॥ बालचन्द्राभिधः श्राद्धः, विद्यते भक्तिभागवरः । जिज्ञासावृत्तितोऽन्ये वै, सन्ति प्रश्नस्य पृच्छकाः ॥४६४॥
युग्मम् ॥ समाधानं समादाय, तुष्यन्ति साध्यदृष्टयः । विशिष्टस्तादृशैः श्राद्धैः, विहितं स्वागतं मम ॥४६५॥ विविधैर्वाद्यबेन्डाय-मङ्गलगीतिपूर्वकम् । सुभगाभिःसुनारीभि-रक्षतकीभिरक्षतम् । ॥४६६॥
युग्मम् ॥
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________
:५२:
प्रमाणप्रबलत्वेन, देशना हृदयङ्गमा । दत्ता कल्याणसंस्की , श्रोतृणां पुरतो मया ॥४६७॥ रुच्या शण्वन्ति रुच्या तां, क्षेमं मत्वा निजात्मनः । उपदेशसरोलीना, भव्याः श्रावकहंसकाः ॥४६८॥ अष्टाहिकोत्सवं चक्रुः, जिनचैत्ये सुभावतः । विविधरचनाभिश्व, भूषिते जिनसमनि ॥४६९|| विजयानन्दसुरेश्व, न्यायाम्भोनिधिसद्गुरोः । स्वर्गारोहणघसस्यो-सवार्थ प्रेरिता मया ॥४७॥
युग्मम् ॥ श्राद्धा विज्ञपयन्ति स्म, वारं वारं ममाऽग्रतः । चतुर्मासीनिवासाय, धर्मकृत्यकृतेऽन्वहम् ॥४७१।। साध शिष्यविनीतै, चिन्तयामासिवानहम् ।। चतुर्मासीति कि कार्या- ह्यत्र वाऽन्यत्र पूर्वरे ॥४७२॥ सम्मतं साधुभिः सर्वै,-विज्ञाय धर्मलामकम् । ' स्थातव्यं च चतुर्मास्यै, अत्रैवेति मतं मया ॥४७॥ चतुर्मास्याश्च विज्ञप्त्यै, अन्यनगरवासिनः । भूरिलोकाः समायाताः, प्रेरिताः शुभभावतः ॥४७४॥ हस्तागतं वरं भोज्य, कैश्चाभित्यज्यते किमु !। .. मालेगांवस्थितश्राद्ध-राग्रहो मुक्त एव न ॥४७५॥
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________
मयाऽत्रैव चतुर्मासी, मानिता धर्मयुद्धये । जहषुः श्रावकाः सर्वे, चक्रुर्जयजयारवम् ॥४७६॥ पाप्येष्टं घनं श्याम, नृत्यन्ति किं न केकिनः । वसन्ति च भिषक्श्रेष्ठाः, आंग्ल विद्याविशारदाः ॥४७७॥
युग्मम् ॥ श्रावका धर्मसंरक्ताः, गुरुभक्ता धृतव्रताः । साधुभिश्चिन्तितं ह्येवं, आनुकूल्यं ततोऽधिकम् ॥४७८॥ मम स्वास्थ्यकृते ह्येते, सज्जा नित्यं पुनः पुनः । मम वपुषि वर्तन्ते, रोगास्तु रिपुवद् घनाः ॥४७९॥ पूर्व कृषा निदान तै-श्चिकित्साऽऽङ्ग्लचिकित्सकैः । मदीयरोगशान्त्यर्थं, ओषधैर्विविधैः कृताः ॥४८०॥ स्वास्थ्यं महत्तरं लब्धं, कृतैर्यत्नैः शुभाशयात् । प्रत्यहं वाचना तत्र, दीयतेऽथ मया ततः ॥४८१॥ अत्र भगवतीसूत्रं, जनाः सर्वानुयोगभृत् । शृण्वन्तीदं सुधां मखा, गौतमपश्नभासुरम् ॥४८२॥ सादरं बहुमानेन, श्रुततवार्थचिंतकाः । प्रत्यहं सफलश्राद्धाः, सम्भूयाधिकसंख्यया ॥४८३॥
युग्मम् ॥ व्याख्याक्षणे समायाता, ज्ञातुं तवं जिनेशितुः । धर्मप्रभावनां चक्रु,-विदधतो धनव्ययम् ॥४४॥
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ५४.: धनाढयैर्धर्मचित्तत्वात्, प्रकारैविविधनवैः । आबालवृद्धसुश्राद्ध-स्तपोविहितमद्भुतम् ॥४८५॥ मत्कृतप्रेरणां प्राप्य, पर्युषणाख्यपर्वनि । तपउद्यापने सर्वैः, सम्भूय कृत उत्सव: ॥४८६॥
युग्मम् ॥ प्रासादेजिनभकत्यर्थ, शान्तिस्नात्रादिसत्क्रिया । अष्टवासरपर्यन्ता, पूजादिक्रमतोऽजनि ॥४८७॥ अभूदभूतपूर्वोऽय,-मुत्सवो धर्ममण्डनः । जेमनमपि सआतं, त्रिः साधर्मिकसानृणाम् ॥४८॥ प्रोत्तुङ्गजिनचैत्येषु, विधिभिभक्तिमज्जनः । नानाविधाङ्गशोभा च, कृता सुमूल्यवस्तुभिः ॥४८९॥ दर्शकानां सुसद्भाव,-वृद्धये तीर्थ जिनेशितुः । क्रियते भावुकर्मव्या, जिनाङ्गरचना नवा ॥४९०॥ सम्मिल्य जैनसङ्घन, चैकदा मम सन्निधौ । प्रार्थना विहिता शस्या, प्रतिष्ठाय जिनेशितुः ॥४९१॥ कियतां जिनदेवानां, नृत्नानां विधिनाऽधुना । प्रकारयितुमिच्छामः, प्रतिष्ठां शास्त्रसम्मताम् ॥४९२॥ इति वचनमाधुर्याद्, विज्ञप्तं श्रावकैः शुभम् । ममाग्रे धर्नाकार्याय, नम्रातिनम्रभावत: ॥४९३॥
युग्मम् ॥
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________
शासनधर्मवृद्धयथै, प्रार्थना स्वीकृता मया । लग्नं शीघ्र सुनिर्णीतं. मया च धर्मवाहिना ॥४९४॥ तत्र नवीनमूर्तीनां, चाअनस्य क्रिया खलु । प्रतिष्ठा जिनचैत्येषु, कर्तव्या शुभशान्तिदा ॥४९५॥ तत्रान नशलाकायाः, प्रतिष्ठायाः कृते वरः । दशाहिकावधिः श्रेष्ठः, सूत्सवः परिमण्डितः ॥४९६॥ आमन्त्रिताः क्षणे तस्मि,-नागताः बहवो जनाः । दृष्ट्वा प्राणप्रतिष्ठां च, प्रसेदुर्भाववृद्धितः ॥४९७॥ व्यधुरागन्तुवात्सल्यं, सङ्ग-स्था धर्मरागिणः । जेमनर्विविधस्तत्र, धर्मिसङ्गो हि दुर्लभः ॥४९८॥ छाणीतिग्रामवास्तव्या, आगता विधिकारकाः । विधिविधाननिष्णाताः, श्रावका व्रतधारिणः ॥४९९॥ चक्रिरे मण्डपं दीर्घ, पताका-परिमण्डितम् ।। प्रतिष्ठायाः क्रियायै च, प्रतिष्ठारङ्गपूरिताः ॥५००॥ दर्शनज्ञानचारित्र,-सूचकैः शुद्धवस्तुभिः । उद्यापनं वृषोद्यान, मण्डपे मण्डितं महत् ॥५०१॥
युग्मम् ॥ महोत्सवमहाशोभा, निरीक्ष्य प्रेक्षकाः समे । जहषुननृतुहर्षात् , जैनधर्मानुरागिणः ॥५०२॥
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________
देवाधिदेवशम्भूनां, पञ्च कल्याणकानि च । श्रीदाअनशलाकायां, सोत्सवं विधिवत्तथा ॥५०॥ साक्षात् ताशरूपेण, प्रत्यक्षेणोग्रबुद्धितः ।। कल्पितानि समालोक्य, प्रापुर्मोदं न के जना: ? ॥५०४॥
युग्मम् ॥ सर्वांसां नृत्नमूर्तीना,-मञ्जनस्य विधिMदा । मया च निजहस्तेन, चक्रे हर्षातिरेकतः ॥५०५॥ वाद्यैर्गीतैः सुनादैश्च, मङ्गलध्वनिना तदा । सुवासिनीसुगीतैश्च, विश्वं तु बधिरीकृतम् ॥५०६॥ मुनिभूमिवियच्चक्षुः सख्ये विक्रमवत्सरे । मार्गशीर्ष सिते पक्षे, षष्ठयां च शुक्रवासरे ॥५०७॥ शुभे लग्ने सुवेलायां, सूरिसन्मन्त्रमन्त्रितैः ।। वासक्षेपैः शुभोल्लास,-मूर्तयस्ताः प्रतिष्ठिताः ॥५०॥ अष्टाग्रशतसङ्ख्याभिः, प्रतिष्ठाया निमित्ततः । पूजाभिश्च कृतं तत्र, शान्तिस्नात्रं सुशान्तिदम् ॥५०९॥ अस्मिन्नेव दिने शस्त, -तं बालिकया वरम् । गृहीतं मम हस्तेन, श्रीअरुणेति संज्ञिता ॥५१०॥ सुसंयम समादाय, जहर्ष च ननसा ।। प्रशंसिताऽत्र भावेन, जनैः सहस्रसङ्ख्यकैः . ॥५११॥
युग्मम् ॥
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________
:५७:
तस्याः पित्रा सुभावेन, व्यधायि सन्जेमनं । धनव्ययः कृतस्तत्र, दीक्षाक्षणानुमोदिना ॥५१२॥ प्रतिष्ठाअनसत्कृत्यं, निर्विघ्नं पूर्णतामगात् । शान्तितुष्टिमहापुष्टि,-कीर्तिसमृद्धिकारि तत् ॥५१३॥ प्राघूर्णका अनेके च, तुष्टा धसिवे भृशं । सन कृतसद्भक्त्या, हर्षान्विता ययुगृहम् ॥५१४॥ तीर्थान्तरिक्षसंस्थाना,-दागतास्तत्रियोगिनः । मुख्याधिकारिणः सर्वे, सम्मिल्यात्र सभासदः ॥५१५॥ उत्सवं प्रेक्ष्य सन्तुष्टा, मम बुद्धया विशेषतः । .. मां च निवेदयामासु,-हृदयस्थां स्ववेदनाम् ॥५१६॥ आचार्याः क्वचिदायान्ति, विषये विषमे च नः । ... भवतामागमादत्र, धन्या जाता वयं ततः ॥५१७॥ श्रोतव्यमस्मदुक्तं यद् , भवद्भिरेकचित्ततः । विज्ञपयन्ति मां भव्या, म्लानान्तःकरणाश्च ते ॥५१८॥ अन्तरिक्षस्य तीर्थस्य, प्राचीनस्यातिदुःखदः । ., . वृत्तान्तो वर्णितस्तैश्च, विहितः परिपथभिः ॥५१९॥ आशाम्बरैः प्रपञ्चेन, तीर्थे विघ्नः कृतो भृशम् । आशातना कृता काचिद्, बिम्बस्य तैविरोधिभिः ॥६२०॥ श्वेताम्बरीयतीर्थ यत् , प्राचीनं च प्रमाणितम् । शास्त्रप्रमाणबाहुल्यात् , प्राक्तनलेखसंहतेः ॥२१॥
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________
:५८
दिगम्बरैः सदावर, न्यायश्च याचितस्तदा । बहुद्रव्यव्ययं कृत्वा, न्यायालयेऽभयालये ॥५२२॥ न्यायालयत्रये सिद्धं, तीर्थ श्वेताम्बरीयकम् । यावदांग्लीयदेशेऽपि, निर्णीत न्यायवेदिभिः ॥५२३॥ निर्णीय न्यायनिष्णातै-रन्तरिक्षं प्रकाशितम् । श्वेताम्बरीयसर्वाधि-कारवतीर्थमादितः ॥५२४॥ चत्वारिंशत् समा यावद्, व्यतीयु: कालमानतः । तर्केण चानुमानेन, न्यायचर्चालये मुधा ॥५२५॥ दिगम्बराः सहा सज्जा, उच्छेत्तं तीर्थमुत्तमम् । येन केन प्रकारेण, कुर्वन्ति तुमुलं सदा ॥५२६॥
युग्मम् विडम्बयन्ति तबिम्ब, तदाशातनकारिणः ।। श्रद्धाहीना गतहीका, जिनभक्तिपराङ्मुखाः ॥५२७॥ श्वेताम्बरीयलोकानां, दुःखं ददति तेऽधमा । साम्प्रतं किं च कर्तव्य-मस्माभिर्जायते न तत् ॥५२८॥ अस्ति क्रमश्च पूनाया, निर्णीतो न्यायशास्त्रिभिः । तथापि ते कथं तत्र, तुमुलाय समुत्थिताः ? ॥५२९॥ प्रतिमा-रक्षणोपायो, लेपस्तत्र विधीयते ।। साम्पतं लेपनिष्णाते-मौक्तिकादिसुवस्तुभिः ॥५३०॥ विनैव कारणेनैवं, हा सत्कार्य तु बाधितम् । तैश्च दिगम्बरैलौक,-नियोगिद्वारतः खलु ॥५११॥
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________
श्रुत्वव द्विमन्तोऽमतिमा ताकि
तथापि पुण्ययोगेन, विघ्नश्छिन्न उपस्थितः । श्रीयशबंतचौहाणधीसखसत्यनीतितः ॥५१२॥ पुनर्मुहर्तयोगेन, कार्य प्रक्रान्तमादितः । लेपस्य तीर्थनाथस्य, पार्श्वनायस्य मजुलम् ॥५३३॥ दुःखकरश्च वृत्तान्तः, श्रावकैः श्रावितस्तथा । मालेगामे पुरे सर्व,-श्चित्तोगकरस्तदा ॥५१॥ अहो कलेस्तु माहात्म्यात् , तीर्थस्यावदशेशी । कृता दिगम्बरैलोकै,-धर्मश्रद्धाविनाकृतैः ॥५३५॥ श्रुत्वैवं दुःखदं वृत्तं, दुःखभाजो वयं भृशं । साता बुद्धिमन्तोऽपि, किं कर्तव्यत्व दिगजडाः ॥५३६॥ बंसीलालोस्ति मुख्योऽत्र, मतिमान् धर्मधारकः । मोतीलालोपमुख्योऽस्ति, तीक्ष्णबुदिश्च तार्किकः ॥५३७॥ सर्वाधिकारकारित्वे, हर्षचन्द्रः सुहर्षभाक् । कान्तिलालोऽस्ति कार्यज्ञः, सेक्रेटरीपदाधिपः ॥५३॥ उपोत्तराधिकारित्वे, केशवोऽस्ति च कोविदः । तीर्थरक्षाकृते सर्वे, उद्युक्ताः सन्ति चाऽन्वहम् ॥५३९॥ ईदृशाः बहवः सन्ति, भिनपुरनिवासिनः । तीर्थसमितिसत्सभ्याः, तीर्थरक्षणतत्पराः ॥५४०॥ तैः सर्वैः शुभभावेन, विज्ञसोऽहं मुदाऽन्वितैः । भवन्तं ज्ञपयिष्यामो, वयं लेपसमातितः ॥५४॥
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ६० :
दत्तं लग्नं प्रशस्यं तन्- मङ्गलैकनिकेतनम् । लेपारम्भाय सम्माप्य, सभ्याः सर्वे ततो गता ।। ५४२ ।।
तन्मुहूर्त प्रभावेण संपूर्णा लेपसत्क्रिया ।
विज्ञप्ति चक्रिरे तुष्टा, स्तीर्थागत्ये च मत्पुरः ॥ ५४३ ॥ अष्टादशाभिषेकार्थं, बिम्बस्य विधिपूर्वकम् । मुहूर्तायातिशुद्धाय पप्रच्छुर्मी मुदा समे लब्धिसूरिगुरोः पार्श्वा दुरुचिरं शस्तमागतम् । महालनं मया दत्तं, तीर्थसमितये मुदा
॥ ५४४ ॥
॥५४५ ॥
७
० २
--
॥ ५४८ ॥
मुनिभूमि वियच्चक्षुः- सख्ये विक्रमवत्सरे । फाल्गुन कृष्णपक्षस्य, सप्तम्यां तत्तु चागतम् तीर्थयात्राकृतोत्साहोऽहं व्यहार्ष ततः पुरात् । शिष्यैः सार्धं प्रभोर्भक्तया, तीर्थदर्शनकाम्यया ॥५४७॥ मध्यागत पुरस्थेषु, ददन्मधुरया गिरा । उपदेशामृतं शुद्धं, जिनतच्चकरम्बितम् येवळाख्ये पुरे श्रेष्ठे. आगताः स्वागताद् वयम् । सत्कृतैर्मासकल्पोऽय, मस्माभिर्विदधे तदा एकदा च निशीथिन्यां, स्वास्थ्यस्यातिविपर्ययः मम वपुषि सञ्जातः, ततो भक्ता व्यथातुराः भक्तैरोगचिकित्सा मे, वैद्यद्वारेण तेः कृता । तथापि किमपि स्वास्थ्यं, न जातं मम वर्ष्मणि ॥ ५५१ ॥
॥५४९ ॥
।
॥५५० ॥
॥५४६ ॥
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________
दूरस्थेषु विदर्भेषु. गन्तुं शक्यं मया कथम् । यात्राभिषेककार्याय, तीर्थेऽन्तरिक्षसज्ञके ॥५५२॥ रात्रौ स्वप्ने समागत्य, केनोक्तं निर्जरेण च । न भेतव्यं च गन्तव्यं, युष्मामि मतस्त्वतः ॥५५॥ विहाराय निषिद्धोऽपि, तैवैद्यैस्तीर्थभक्तितः। निम्मृतो येवलाग्रामात् , सशिष्योऽहं सदाशयः ॥५५४॥ तीर्थनाथ-प्रभावेणा-धिष्ठायकपणोदनात् ।। विहारः सुखदो जातो, निरपायत्वतो मम ॥५५५।। श्रीपाश्वस्य धरन् ध्यान-मन्तरिक्षजिनेशितुः । उपदेशं ददच्छुद्धं, जिनधर्मस्य मुक्तिदम् ॥५५६॥ खानदेशं परित्यज्या-गतोऽहं मोगलीयके । संस्थाने शुभराज्ये च, शिष्यादिपरिवारयुग ॥५५७॥
औरंगाबादसढ्ने, प्राचीने चैत्यमंडिते । कियद्दिनान्युषिखा च, व्यहार्ष तत्पुरादहम् ॥५५८॥ जालनाख्ये पुरे श्रेष्ठे, जैनैः स्वागतमद्भुतम् । कृतं धर्मस्य संवृद्धये, अस्माकं धर्मदायिनाम् ॥५५९।। प्रोत्तुङ्गे जिनचैत्ये च, प्राचीने जिनभूषिते । दर्शनेन स्तवैः शस्यैः, स्तुति चकमहे वयम् ॥५६०॥ उपदेशो मदीयास्या-च्छ्रतो धर्मानुरागिमिः । श्रोतभिर्दत्तचेतस्कैः, संसारानलतोयदः ॥५६॥
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________
६२ :
विहृत्याहं ततो द्रङ्गात् , तीर्थस्य भक्तिरक्तितः । मध्ये लोणारसुग्रामे, प्राविशं स्वागतेन वै ॥५६२॥ कियदिनान्युषित्वाऽत्र, परिश्रान्ततया मया । संश्राव्य जिनवाणी च, बोधिता जैनधर्मिणः ॥५६॥ विहृत्य नगरादस्माद्, शिरपुरोपसीमके । आगतो भक्तिरङ्गेण, रङ्गितो दर्शनेप्सया ॥५६॥ श्रीमालेग्रामतोऽत्यन्तं, दविष्ठं तीर्थमद्भुतम् । बहुगव्यूतिमात्रायुक्, प्रायोऽनुमानतः किल ॥५६५।। जराजर्जरिताङ्गोऽहं, ग्लानो रुग्णस्तथाऽपि च । सुखदेन विहारेणा-तिष्ठं तीर्थस्य पार्श्वगः ॥५६६॥ तीर्थकार्यरताश्चैव,-माकर्ण्य च चमत्कृताः । अतीवाचिरकालेन, ते विहृत्यागताः कथम् ? ॥५६७|| सद्वाद्यैर्जल्लरीभेरी,-नादैमङ्गलकारिभिः । कृतं सुस्वागतं तत्र, मदीयं तीर्थरक्षकैः ॥५६८॥ तीर्थे श्रीपार्श्वनाथस्य, चान्तरिक्षे यशस्करे । विकटमार्गमुल्लाध्य, विश्रुते वयमागताः ॥५६९॥ अधिष्ठायकदेवस्य, कृपाकटाक्षलेशतः । कण्टककर्कराकीर्णो-ऽपि पन्थाः सुगमोऽजनि ॥५७०॥ मदीयागमनं श्रुखा, तीर्थरक्षणकारकाः । आगता मोदसम्पृक्ताः, प्रवेशसमये मम
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________
प्रोत्तुङ्गे जिनचैत्येऽस्मिन् , भूमिगेहेऽतिनिम्नगे । बिम्ब श्रीपार्श्वनाथस्य, चमत्कारकरं नृणाम् ॥५७२॥ तत्र हि चान्तरं दृष्ट, भूमिप्रतिमयो शम् । मया च साधुन्देन, विस्मयानन्दसञ्जुषा ॥५७३॥ निनिमेषेण नेत्रेण, प्रसन्नमनसा मया । तथा च सर्वनिग्रन्थः, कृतं बिम्बस्य दर्शनम् ॥५७४॥ दर्शनेन जिनेन्द्रस्य, चमत्कारचमत्कृताः । श्रमहीना वयं जाताः, सर्वेऽपि पावदर्शनात् ॥५७५॥ श्रमजुषां च विश्रामो: बुभुक्षितस्य भोजनम । चिन्तामणिर्दरिद्राणां, चार्थिनां च सुरद्रुमः ॥५७६॥ सौभाग्यं भाग्यहीनानां, तृषितानां सरोवरम् । भक्तिमतामभीष्टं हि, बिम्बं पा जिनेशितुः ॥५७७॥
युग्मम् समीक्ष्य तोयदं व्योम्नि, केकारवैश्च केकिनः । नृत्यन्ति मोदसम्भारे-रिष्टं प्राप्यातिवेगतः ॥५७८॥ तद्वद् बिम्ब समालोक्य, चिरकालेन चेप्सितम् । गम्भीरभावितैः स्तोत्र-रह स्तोतुं प्रचक्रमे ॥५७९।।
युग्मम् नमः श्रीपार्श्वनाथाय, चान्तरिक्षाय योगिने । इन्द्रे ताघ्रिामाय, दायिने शिवसमनः ॥५८०॥
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________
अन्तरिक्षाय पार्श्वय, जिनाय धर्मचक्रिणे 1 ईशाय विश्वनाथाय, तीर्थेशाय नमोनमः ॥ ५८१ ॥ भवातिशीत सूर्याय, विश्वेशाय महात्मने । कर्मानिमेघकल्पाय नमो निजात्मशुद्धये ॥ ॥५८२ ॥ पीडापयोवाह - समीरणाय । मिथ्यात मोनाशविकर्तनाय || मोक्षाध्वसञ्चालनसार्थपाय |
,
श्री पार्श्वदेवाय नमोऽस्तु नित्यम् जिनेश ! तातो मम नायकोऽसि । भ्राता च माताऽपि च तारकोऽसि ॥ दारिद्र्यदुःखौघनिवारकोऽसि । तुभ्यं नमोऽतो भवपारगाय विकारवैश्वानलवारिवाह ! | सम्यकू चिदानन्द विधायकोऽसि ॥ तुभ्यं नमोऽतो भववारकाय । सुरसुधासिश्चनशक्तिभाजे वैराग्यविद्यामविधायकोऽसि । कुतर्कशङ्कामकनाशकोऽसि ॥
तुभ्यं नमोऽतः शिवशङ्कराय । सर्वेन्द्रवृन्दप्रणतक्रमाय
संसारभीताभयदायकोऽसि । कर्माद्रिदम्भोलिसहोदरोऽसि ॥
1142311
॥५८४॥
॥५८५॥
॥५८६ ॥
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________
तुभ्यं नमोऽतो जिननायकाय । विराजमानार्धकजासनाय
॥५८७॥ स्यावादगङ्गाहिमवानसि त्वम् । । मायानमोध्वंससुधाकरोऽसि ॥ तुभ्यं नमोऽतः शिवकारकाय । . तुभ्यं नमो धर्मसुबोधकाय
॥५८८॥ ततः स्तुत्वा प्रविष्टैच, हर्षितैः प्रभुसन्निधौ । श्रीचैत्यवन्दनं तत्र, कृतं सर्वैः सुभक्तितः ॥५८९॥ श्रीचैत्यवन्दनं कृत्वा. दर्शनं तु पुनः पुनः । व्योमस्थितस्य पावस्य, सन्निधि मोक्तुमक्षमाः ॥५९०॥ इष्ट त्यत्तवातिकष्टेन, नि:स्ता मन्दिराद् बहिः । दर्शनामृतसन्तुष्टा, अहं च पश्च साधवः ॥५९१॥
- युग्मम् ॥ तत्र च धर्मशालायां, स्थातुं च सुखपूर्वकम् ।। अस्मभ्यं वसतिदत्ता, तीर्थकार्यविचारिभिः ॥५९२॥ सभ्याः सर्वेऽपि तत्काल.-मिलिता हर्षमेद्गः । कार्याय चाभिषेकस्य, विचारयन्ति वेगतः ॥५९३॥ अष्टादशाभिषेकाच. कार्याः पार्थजिनोपरि । शान्तिस्नात्रादिसत्कृत्य, कार्य लेपादनन्तरम् ॥५९४॥
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________
६६ :
साम्प्रतं नैव सद्मानि विद्यन्ते त्र तीर्थ | श्वेताम्बर जैनानां, तीर्थरक्षातिदुष्करा अस्मिन्नागत जैनस्य, चैकस्य श्रावकस्य च । गृहं तीर्थे वरं चास्ति, नामोच्चारणनन्तरम् निर्णीतं सर्वसभ्यैश्व, गुरुमार्गानुसारतः । लेपोत्तरं च सत्कृत्यं, एकादशदिनावधि
॥५९५ ॥
9
॥५९६ ॥
॥५९७॥
० २
॥ ६९८ ॥
मुनिभूमि वियचक्षुः सख्ये वैक्रमवत्सरे । फाल्गुन कृष्णपक्षस्य, सप्तम्यां शुभवासरे मङ्गलारम्भतोऽत्यन्तं महोत्सवस्य सज्जनाः । मीता विशेषतश्चित्ते, चक्रुः शोभामनुत्तराम कुङ्कुमपत्रिकाद्वारा चामन्त्रिताश्च भूरिशः । समाजग्मुश्च सुश्राद्धा, धनाढ्या धर्मरागिणः जेमनानि च मिष्टानि भिन्नभिन्न जनैश्च वै । एकादश प्रमाणानि कृतानि दीर्घदृष्टिभिः भक्त साधर्मिकाणां वै त्वन्यानि साधनानि च । सज्जीकृतानि सर्वाणि तैः सभ्यैः कार्ययोजकैः ||६०२॥ मण्डपोऽकारि विस्तीर्णो, दिव्यः श्रेष्ठो मनोहरः । पूजायै भावनाये च तद्भूषानिपुणैर्जनैः ||६०३॥ शान्त्यर्थ मण्डपे तस्मिन् शान्तिनाथो जगद्विभुः । स्थापित आप्तलोकैच, सद्भक्त्या भाववृद्धये ॥ ६०४॥
॥ ६०१ ॥
9
॥५९९॥
||६००॥
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________
सङ्गीतज्ञाः समायाताः पूजास्तवनपाठकाः ।। प्रत्यहं मधुरै दः, रञ्जयन्ति जनांश्च ते छाणी तिग्रामवास्तव्या, आययुर्विधिकारकाः । रमण-चिनुलालाद्या, मोहनलालसंयुत्ताः ॥६०६।। मृदुना लक्ष्यसम्बन्धा-मन्त्रोचारेण सद्वताः । तेऽन्वहं सुविधि चक्रुः, पूर्वशास्त्रानुसारतः ॥६०७॥ मम प्रवचनं नित्य, भवति मण्डपेऽनघे । मयाऽत्र विषयः पुष्टो, देवपूजाभिवृद्धिकृत् ॥६०८॥ द्रव्यव्ययं च ते चक्रुः, श्रुत्वा श्राद्धास्तदुत्सवे । भृशं शत्त्यनुसारेण, भयका प्रेरिताश्च वै ॥६०९॥ आदिनाद् रात्रिपर्यन्तं, गीतै दैः सुमङ्गलैः । गर्जच्च दृश्यते तीर्थ, तारकं भववारिधेः ॥६१०॥ समितिसभ्यलोकाश्च, बद्धकक्षाः सुहषुलाः । व्यवस्थायें विशेषात्तु, ममज्जुक्तिवारिधौ ॥११॥ अधिष्ठायकदेवेन, सन्तुष्टेन सुभक्तितः । प्रत्यक्षेण च सन्मान्याः, चमत्काराश्च दर्शिताः ॥६१२॥ शान्ताः समुत्थिताः सर्वे, रिपूभूता झुपद्रवाः । पार्थाधिष्ठितदेवेन, सुपसन्नेन सदृशा ॥१३॥ चित्तेन चिन्तितं जातं, पार्श्वनाथप्रभावतः । भुवनतिलकाद्याना,-मस्माकमत्र तस्थुषाम् ॥६१४॥
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ६८ :
महाभिषेकसंरम्भो विधिविधानपूर्वकः । सम्पूर्णतां गतः सम्यक, चिरस्मृतिविधायकः ॥६१५॥
"
शिरपुरेऽद्य लोकानां समुदायेन भासते । मर्त्यद्वैतमयं दृश्यं जातं तत्त न वर्ण्यते वर्णयन्ति च सर्वेऽपि मुक्तकण्ठाद् विशेषतः । अभूदभूतपूर्वोऽयं निर्विघ्न उत्सव इति आनकैर्बेन्डवाद्याद्यैः, प्राचीनवाद्यसंयुतैः । घोषितं गगनं चक्रे शब्दः कर्णप्रियैवरैः जलयात्राकृते तत्र, निःसृतो वरघोटकः । आरामचित्तहृद्भूमौ बहिर्भूमौ पुराद् वरात्
•
दिने दिनेsधिको रङ्गो, वर्धमाने महोत्सवे । जात आगन्तु लोकेषु, दानभूषणशालिषु
।।६१६।।
७
ऋषिवेन्द्र वियत्पक्ष- मिते विक्रमवत्सरे । फाल्गुनस्य सिते पक्षे, सप्तम्यां शुभवासरे प्रातःकाले मुहूर्ते च, सर्वोषधिमयैर्जलैः । मन्त्रितैः स्वर्णभृङ्गारैः विधिविद्भिर्विचक्षणैः
।।६१७॥
॥६४८||
www
आगतो बहुभिळके, तो धर्मप्रभावकः । तत्र जळक्रिया जाता, कारिता विधियेदिभिः ||६२० ||
त्रिभिर्विशेषकम् ॥
॥६१९ ॥
॥६२१॥
॥६२२॥
॥६२३॥
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________
अष्टादशाभिषेकाणां, विधिः शास्त्रानुसारतः । मत्सनिधि समाश्रित्य, विहितो मंगलालयः ॥२४॥
युग्मम् आचार्यमन्त्रतः स्पृष्टा, मन्त्रोच्चारेण भासुराः । पूर्णाः कुम्भाभिषेका वै, अष्टादशमितास्तदा ॥२५॥ कृताभिषेकतो बिम्ब, तेजोभी राजनेतराम् ।। जहृषुर्दर्शकाः सर्वे, दृष्ट्वा बिम्बमनुत्तरम् ॥६२६।। पूजितो विविधैव्यैः, श्रावकैः श्रद्धयाऽन्वितैः ।। स्तुतिभिः संस्तुतस्तत्र, पार्श्वनाथो जिनेश्वरः ॥६२७॥ अभिषेकक्रियां दृष्ट्वा, सभ्याः सर्वेऽपि हर्षिताः । चिन्तितं चिरकालेन, लेमिरे फलमीप्सितम् ॥२८॥ अद्य तु दिनतारुण्ये, शान्तिस्नात्रस्य सकिया । कृता शुद्धेन मन्त्रेण, शान्तये तक्रियाक्षमैः ॥६२९॥ अष्टादशाभिषेकीयो, जातः पूर्णो महोत्सवः । निर्विघ्नः सहन्शान्त्यर्थं, पाश्चंदेवप्रभावतः ॥६३०॥ महोत्सवनिमित्तेन, देवद्रव्ये जिनालये । धनवृद्धिस्तु सञ्जाता, सम्यग् दानवाहतः ॥६ ॥ अस्माकं च सुनिश्राया,-मुत्सवः पूर्णरूपतः । साङ्गोपाङ्गं सुतीर्थेऽस्मिन् , चिरस्मृतिकरोऽजनि ॥६३२॥ उत्सवदर्शकाः सर्वे, वदन्तिस्म परस्परम् । एतादृशं च तीर्थेऽस्मिन्, न दृष्टं दृश्यमद्भुतम् ॥६१३॥
॥
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________
: 00:
॥६३७॥
अन्तरिक्षस्य पार्श्वस्य कुत्वा सर्वेऽपि दर्शनम् । पावित्र्यं मनसो नित्यं प्राप्य स्वस्वगृहं गताः ॥ ६३४|| स्थिताच समितेः सभ्या - स्तथा सर्वेऽपि साधवः । चिन्तयन्ति स्म चित्ते तु तीर्थोद्धारः कथं भवेत् ? ।। ६३५ ॥ सर्वैर्विचारितं स्वान्ते, मया पुनर्विशेषतः । यदि जिनस्य चैत्यं स्यात्, स्वतन्त्रं चारु तर्हि तु ॥ ६३६ ।। सदैतत्तीर्थसत्ख्यातिः विश्वेऽस्मिन् महती भवेत् । अन्तरिक्षस्य पार्श्वस्य वर्धेतातिशयो महान् तद्धेतोर्निर्णयोऽकारि, नव्यचैत्यंस्य निर्मितेः । कर्तव्यं कुत्र की क्षं, चिन्तितं सभ्य सज्जनैः ॥६३८॥ मेरितेन मया भक्तया, तीर्थस्य भावनाईया | श्रावकेभ्यो वदान्येभ्यः सूचितं तीर्थवृद्धये अत्र क्रियां समालोक्य, चैकया हर्षसज्जुषा । समरताभिधश्राद्धया प्रोक्तोऽहं तीर्थभक्तितः किमपि शोभनं कार्य, कर्तुमिच्छा ममास्ति वै । भूयो भूयो ममाग्रे चे-ति विज्ञप्तं तया भृशम् ॥६४१॥ तस्याः पुरो मया प्रोक्तं, तीर्थेऽस्मिन् हि विवापय । भूरिद्रव्यव्ययेनैव, चैत्यमेकं मनोहरम्
॥६३९॥
॥६४० ॥
॥६४२॥
तथा ममोदितं वाक्यं, स्त्रीकृतं च हितावहम् । तैः सभ्यै हर्षितै भव्यैः कृत्यमनुमतं मुदा
॥६४३॥
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ७१ :
स्वर्गस्थलालचन्द्रस्य, भार्यायाः सुमनोरथम् । .:. श्रुत्वा मुमुदिरे सभ्या, अहं पुनर्विशेषतः ॥६४४॥ मयोक्तं सर्वसभ्येभ्यः श्रूयतां मम भावना । यदि तीर्थे सुरम्येऽस्मिन् , भवेद् भव्यो जिनालयः ॥६४५।। तत्तु श्रेयस्करं चास्ति, तीर्थख्यात्यभिवृद्धये । किन्तु विशेषद्धयर्थं, तत्र चैत्ये यदि पुनः ॥६४६॥ चतुर्विंशतिबिम्बानां, जिनानां स्थापना भवेत् । तदा भव्यस्य तीर्थस्य, महत्त्वं व्यापकं भवेत् ॥६४७॥
युग्मम् ॥ यात्रिकाणां ततो भावि, महदाकर्षणं खलु । पूजास्नात्रादिकृत्याय, स्थितिश्चात्राधिका भवेत् ॥६४८॥ नव्येनतेन चैत्येन, तीर्थेऽस्मिन् जिनसमनि । अन्तरिक्षस्य पार्श्वस्य, वस्यति महिमाऽधिक: ॥६४९॥ स्वतो निमर्गतो विश्वे, वर्धयिष्यति भावनाम् । भन्यानां चैत्यकार्य हि, कर्तव्यं च ततो द्रुतम ॥६५०॥ ममोक्तं सुहितं श्रुत्वा, सभ्या विचारयन्ति तत् । चैत्यकृते सुतीर्थेऽस्मिन् , शिष्टकर्म विचक्षणाः ॥६५१॥ स्वर्गस्थलालचन्द्रस्य, भार्या श्रावधर्मिणी । श्रीबालापुरवास्तव्या,
धन्या पुण्या न कैः स्तुता ? ॥६५२॥
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ७२ :
अनर्गलं धनं दातु, चैत्यकार्याय हर्षुला ।
मां प्रपृच्छति सा श्राद्धी, कदा देयं धनं मया ? ।। ६५३ ॥ तेलाराख्ये पुरे भावी, नृत्नचेत्यस्य निर्णयः । मया चोक्तं तदा देयं धनं चैत्यकृते त्वया
जैनधर्मानुरक्ताश्च, श्रावकाः साधुसेवकाः । आकोलापुरवास्तव्या, गुरुभक्ता विवेकिनः मां च विज्ञपयांचकुर्भूरिभावविकस्वराः । पुरं नः पादपद्मेन, कर्तव्यं पावनं द्रुतम्
॥६५४ ॥
युग्मम्
॥६५५||
॥६५६॥
युग्मम् ॥
॥ ३५७॥
मयका धर्मवृद्धयर्थ, जिनानां दर्शनाय च । स्वीकृतं हर्षतोऽधिकं तत्पुरे गमनाय च तीर्थं तीर्थाधिपं भक्त्या, नत्वा स्तुत्वा च भूरिशः । हृदि निघाय तीर्थेशं, अन्तरिक्षं जिनेश्वरम् ||६५८|| पुनस्तु दर्शनं देयं इत्यभ्यर्थ्य जिनेश्वरम् | इति भावाभिरापोऽहं व्यहार्ष मुनिभिः सह आकोलाभिघसद्द्रङ्गे, जैनैश्च परिपूरिते । मदीयागमनं श्रुत्वा सङ्घस्तु मुमुदेतराम अहं विहृत्य पादाभ्यां शिष्यगणैरलङ्कृतः । आगतः सत्कृतो जैनैः, आकोले चैत्यभूषिते ॥ ६६१॥
॥६५९॥
॥६६०॥
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ७३ :
t :
•
।।६६४ ।।
आगत्य तत्र सत्कारैः, बेन्दशोभादिपूर्वकैः । प्रत्यहं जिनधर्मस्य तच्चानि श्रावयन्नहम् व्याख्यानागतजैनैश्व, जिज्ञासुभिर्विशेषतः । सर्वैः सम्मिल्य विज्ञप्ताः, चतुर्मास्ये वयं खलु ॥ ६६३ ॥ ज्ञाला धर्मानुभावं च मयका तत्तु निर्णीतम् । दीर्घकाळाच्चतुर्मास्याः, तत्पुरान्निर्गता वयम् तेलाराख्यं पुरं चास्ति, स्वल्पश्राद्धैः समन्वितम् । तत्र चैत्यप्रतिष्ठा च, तथा ध्वजाधिरोपणम् इत्याद्यर्थं च विज्ञप्तोऽहं मणीलालधर्मिणा । विहृत्यागमनं जातं, ममाऽस्मिन्नगरे वरे जैनाजैनैर्जनैश्चात्र, मम सम्मुखमागतैः । जयनादेन तारेण, वर्धापितोऽहमक्षतैः सत्कारैर्विविधै रम्यै, - र्बेन्डवाद्यादिपूर्वकैः । प्राविश नगरे तस्मिन् तेलारे चैत्यभूषिते
।।६६५।।
:
f
॥६६२||
9
॥६६६॥
॥६६७॥
||६६८।।
चतुभिः कलापकम्
||६६९॥
शस्तप्रवृत्तिभिस्तत्र, चाष्टारिकमहोत्सवः । मणीकालेन चक्रे च मनिश्रायां तु मण्डपे प्रतिष्ठाया निमित्तेन, शान्तिस्नात्रादिसत्क्रिया । मण्डिता मन्त्रसन्नादैः, पूर्णाऽजायत शर्मदा मम नेतृत्वनिश्रायां प्रभावसत्मभावती । प्रतिष्ठा च शुभा जाता, निर्विद्या श्रीजिनेशितुः ॥६७१॥
॥६७० ॥
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ७४ :
ध्वजसहितदण्डस्या,-रोपणं समजायत । जयनादैश्च सम्पूर्ण, मङ्गलैविविधैस्तथा ॥६७२॥ मुनिभूमिवियच्चक्षुः.-सख्ये वैक्रमवत्सरे । राघशुक्लत्रयोदश्यां, प्रतिष्ठा मयका कृता ॥६७३॥ सुवदान्यैर्मणीलालैः, बद्रव्यव्ययेन च ।। जेमनानि प्रशस्यानि, कृतानि भक्तितः किल ॥६७४॥ आगन्तूनां च सर्वेषां, सधर्मणां सुभक्तितः । शुश्रूषा च कृता शस्या, विपुलैः साधनैरपि ॥६७५॥ मासकल्पस्तु मे जातो, ग्रामेऽस्मिन्नुपदेशतः । श्रोतरम्य-सभायां तु. धर्माख्यानेन चान्वहम् ॥६७६।। अतो विहृत्य सानन्दः. वै समाजग्मिवानहम् । बालापुरे वरे ग्रामे, सुसत्कारेण सत्कृतः ॥६७७॥ आकोलावासिनो भक्ता, आयाता वन्दनाय च । विज्ञप्त्यर्थ चतुर्मास्या, ममात्र भावपूरिताः ॥६७८॥ बाळापुरे वरे क्षेत्रे, ददद् धर्म जिनेशितुः । कियदिनान्युषिखाई, ततो विहृतवान् मुदा ॥६७९॥ आकोलावासिनो जैना, मना आनन्दसागरे । स्वागताय मुदाऽस्माकं, वाद्यैः सह समागताः ॥६८०॥ जयनादैः कृतैस्तत्र, सर्व गर्जत्कृतं जगत् । अहो भाग्यनियोगेन, लभ्यन्ते गुरुसत्तमाः ॥६८१॥
Halil
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________
वदन्ति स्मेति नृत्यन्तो, हर्षोत्कर्षसमन्त्रिताः । परस्परं प्रमोदेन, मावोल्लासेन भूषिताः ॥६८२॥
युग्मम् ॥ गगनस्पर्शिसञ्चैत्ये, प्रणिपत्य जिनेश्वरम् ।। स्तुखा नखा सुमावेन, चोपोपाश्रयमागमम् ॥६८३॥ ध्वजतोरणभूषाभिः, जैनहर्षातिवेगतः । विविधैः स्वस्तिकैः श्रेष्ठैः, उपाश्रयेप्यलकृते ॥३८४॥ व्याख्यापीठं समाश्रित्य, मयका धर्मवेदिना । . . मङ्गलाचरणं प्रोक्तं, नमस्कारपुरस्सरम ॥६८५॥
युग्मम् ॥ अत्रत्याः श्रावकाः सन्ति, नेके वाणिज्यकारकाः । चदान्या धर्मतत्त्वज्ञा, धनान्या भिन्नदेशिनः ॥६८६॥ सौराष्ट्रगूर्जरोत्पन्नाः, कच्छदेशनिवासिनः । मरुमालववास्तव्या, जैनाचारेषु तत्पराः ॥६८७॥ पवचनरसे लुब्धा, धर्मतत्वसुवेदिनः । तार्किकाः प्रश्नकर्तासे, वर्तन्ते श्रावका वराः ॥६८८॥
त्रिभिर्विशेषकम् । मया प्रमोदयुक्तेन, प्रत्यहं पर्षदि प्रगे। श्रोतृणां पुरतः सम्यक्, सिद्धांतः श्रावितः खलु ॥६८९।।
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ७६ :
जिनवचनमाधुर्याद् आकृष्टा भूरिशो जनाः । विबुधा जगृहुर्नानाविधान् सुनियमान् वरान् ॥ ६९०॥ तर्कशास्त्रप्रमाणेन, धर्मश्रवणरञ्जिताः ।
रक्ताश्च जिनभक्त्यर्थ, पूजायां बहवो जनाः
॥ ६९१ ॥
"
आवश्यकादिकृत्यानि कृतानि बोधितैर्जनैः । उत्सवा जिनचैत्येषु कृताः ख्याता ह्यनेकशः ॥ ६९२॥ धर्मानुमोदनं चक्रुः, मध्यस्था गुणरागिणः । वदन्तीति कदा धर्म - शोभा नेतादृशीक्षिता
अन्यानि धर्मकृत्यानि, व्यधुः पूजादिकानि च । श्रावका आत्मशुद्धयर्थ, गुरोराज्ञाप्रवाहकाः चतुर्मास्याः समारम्भे, वर्षासु मेघवर्षणात् । तप आराधनां चक्रुः, कालेऽनुकूल आगते
॥६९३॥
आगते श्रावणे मासे, धर्मकार्यकरम्बिते । लब्धिसूरिगुरूणां च जाता देहेऽतिवेदना वेदनायाः समाचारात्, सर्वेऽपि दुःखविह्वलाः । श्रावकाः साधवश्चेति, सञ्जाताः सूरिभक्तितः
श्रीजैनशासनव्योम्नि, भानवो ज्ञानसिन्धवः । विजयलब्धिसूरीशा, जगत्पूज्याः कवीश्वराः
॥६९४॥
।।६९५।।
युग्मम् ॥
॥६९६॥
॥६९७॥
।।६९८॥
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ७७ :
व्याख्याक्षणे सुधोषेण, मधुरेण स्वरेण च । अनन्या मर्त्य विश्वेऽस्मिन्, व्याख्यानगुरवो मताः ॥६९९।। वादस्थल्यां कुवादीश-गर्वाद्रिवज्रसनिभाः । वादीन्द्रा इति विख्याता, विश्वविश्वेऽतितार्किकाः ॥७००॥ संस्कृतादिकभाषासु, नानाग्रन्थपकाशनात् । अनेकग्रन्थनिर्माणात् , ग्रन्थस्रष्टार एव ये ॥७०१॥ तेषां च लब्धिसूरीणां, देहे वृद्धखकारणात् । प्रादुर्भूता घना रोगा, मूर्तयः कृतकर्मणः ॥७०२॥ सरिवाचकपन्यासा,-दिसाधुभिः सुसेविताः ।। लालबागे चतुर्मास्यै, स्थिताः सरिपुरन्दगः ॥७०३॥ धर्मधुरन्धरा धर्म-देशका धर्मपालकाः । पाणान्ते जिनधर्मस्य. सत्य-तच-प्रकाशका: ॥७०४॥ यः कलौ सार्वसिद्धान्तो,-दित-तत्त्व-प्रवेदिभिः । तोषिताः प्रश्नकर्तारः, यथार्थोत्तरदानतः ॥७०५॥ कथं गुणा मया वर्ष्या, गुरूणां धर्मदेहिनाम् । विश्वख्यातस्य सूर्यस्य, कि तेजो वर्ण्यने बुधः ? ॥७०६॥ तेषां वर्मणि सुस्वास्थ्य, विपरीतं गतं भृशम् । उपाया भक्तसल्लोकः, भिषभिः कारिता अपि ॥७०७॥ विहितकर्मवेचिच्या-न स्वास्थ्यं पुनरागतम् । । शनैः शनैरशक्तवं, गुरोदेहे विजम्भितम् ॥७८॥
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ७८ :
श्रावण शुक्लपञ्चम्यां विभावय विशेषतः । स्वास्थ्यविपर्ययो जातो, गुरुवपुषि नश्वरे समाधिध्यानलोनास्ते, त्यक्ताहारजलादयः । नमस्कार महामंत्रे, मग्नाः स्वात्महितावहे अन्तर्मुखा विरक्तास्ते, बहिर्भावपराङ्मुखाः । निधाय हृदि सद्ध्यानं, सदा तवावगाहकाः ॥७११ ॥ बाह्ये स्थूले स्वदेहेऽपि, पीडिता रोगशत्रुभिः । नैव ग्लानानना जाता, ते पूज्याः शान्तवृत्तयः ॥७१२॥ गुरुदेहेऽसुखं दृष्ट्वा तदा रुदन्ति सेवकाः । न ग्लाना गुरवो दृष्टाः तच्चान्तर्ध्यानतत्पराः दर्शनं वन्दनं तेषां परोलक्षा उपासका: । प्राप्य सहनसामर्थ्य, समीक्ष्य तेऽतिविस्मिताः ॥७१४ || अर्ह नामकशब्देन, शब्दाद्वैतं तदाऽभवत् । साधवः सर्वभक्ताश्र, निमग्नाः शोकसागरे आजीवनव्रते शक्ताः सर्वशिष्यप्रणोदकाः । संयमाराधने नित्यं निष्ठा ब्रह्मणि योगिनः ॥७१६ ॥ अर्हत् सिद्धसाधूनां, जिनोक्तशासनस्य च । चित्ते शरणमादाय समाधिस्थितमानसाः
॥७०९ ॥
॥७१०॥
॥७१३॥
॥७१५॥
1108011
तत्यजुश्च निजान् प्राणान्, नश्वरान् क्षणमात्रतः । गुरवो ज्ञानसन्निष्ठाः पश्यत्सु भक्तराशिषु
॥७१८ ॥
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ७९ :
सर्वे तत्क्षणसम्मूढा, जाता विह्वलचेतसः । तदत किं च कर्तव्यं ? विस्मृतं विरहाकुलैः ॥७१९॥ अहो निष्ठुग! हे काल !. विचारितापराङ्मुख ! धर्मोद्धारकमृधन्यः, त्वया मुक्तः कथं नहि ! ॥७२०॥ इत्युपालम्भतः सर्वे, परिरुदन्ति सर्वतः । कृच्छाञ्चित्तं समाधाय, स्वस्था जाता उपासकाः ॥७२१॥ अन्त्यक्रिया तदा शिष्यैः, विहिता बाष्पलोचनैः । निर्मापिते विमाने हि. श्रावकैः स्थापितं वपुः ॥७२२॥ गुरो: श्मशानयात्रायां, लक्षाधिनस्तदा । योजितैस्तद्गुणाकृष्टः गुरोभक्तिश्च दर्शिता ॥७२३॥ बाणगङ्गाब्धितीरे च. स्थाने पवित्रभूमिके । घनचन्दनकाष्ठानां, चितान्तर्वलितं वपुः ॥२४॥ तदुःखदसमाचाराः, तरङ्गध्वनिनागताः । गुरुनिर्वाणदुःखेन, मुमूच्र्छ. साश्वः क्षणम् ॥७२५॥ वजाहतवदाक्रान्तैः, विरहानलदुःखतः । साधुभिः श्रावकेश्चैव, विहितं देववन्दनम् ॥७२६॥ आकोलाजैनसडेन, सरिस्मृत्यर्थमुत्सवः । शान्तिस्नानादिसंयुक्तः, कृतः शासनदीपकः ॥७२७॥ तदा द्रव्यव्ययेनैव. कृतं जीवादि-मोचनम् । सुतपो विहितं लोकैः, गुरुस्मृत्यं च साधुभिः ॥७२८॥
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ८० :
स्वगुरुविरहेणैव, सभा भव्या नियोजिता । तस्यां श्रद्धाञ्जलिर्दत्तः, सूरिभ्यः साधुभिर्मया ॥ ७२९ || गुरोर्जीवनवृत्तान्तं मयोक्तं निखिलं तदा । श्रुत्वा सर्वेऽपि सञ्जाता, मन्त्रनियन्त्रिता इव आगते धर्मसस्काले, पर्युषणा सुपर्वणि । पुलकिताननाः सर्वे, जज्ञिरे श्रावकोत्तमाः आकोळानगरे रम्ये. आबालवृद्धमन्नराः । सु-धर्माराधने रक्ताः, श्रद्धावन्तस्तदाऽभवन् मयका मोदभावेन, प्रेरिता धर्मकर्मणि । संलग्नाः पूर्णभावेन, सद्धर्माद् विमुखा अपि ॥७३३॥ कल्पसूत्रं मया तत्र, व्याख्यातं युक्तिपूर्वकम् | पर्वपुष्टिकरं श्रेष्ठं श्रुतं तदात्मदर्शिभिः
,
मासक्षपण मुख्यानि, तपांसि विविधानि च । विहितानि जनैर्भव्यै, भविनाशालिभिः खलु
॥७३० ॥
॥७३१॥
1198211
॥७३४ ॥
॥७३५॥
"
आचार्य शिष्य सङ्घेऽस्मिन् पञ्चदशदशाष्टकाः । उपवासाः कृताः सद्भिः शिष्यैः सद्भावभावितैः ॥७३६|| दानपुण्यादि सत्कृत्यं, चक्रुः श्राद्धा हितार्थिनः । शासनं दीपयामासु - गुरुवाण्या प्रमोदिनः पर्व पूर्ण तु निर्विघ्नं देवद्रव्यादि - वृद्विकृत् । हर्षुलै: श्रावस्तत्र, कृतं स्वधर्मिजेमनम्
॥७३७॥
॥७३८ ॥
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________
: at:
०
ऋषिपृथ्वी वियत्यक्ष सख्ये वैक्रमवत्सरे । चतुर्मासी विशिष्टाऽभूद्, विशिष्टधर्मकर्मतः
तपश्चर्या निमित्तेन, समस्त सङ्घ शान्तये । पर्वाराधनमोदेन, हिंमतादिसुसज्जनैः
शान्तिस्नात्रं कृतं श्रेष्ठ, चाष्टाहिकमहोदुरम् । सम्पूर्ण धर्मसंवृद्धयै, जातं द्रव्यव्ययाद्वरम
पश्चकृत्वः सुभक्त्यर्थं, आगन्तुजेमनानि च । सुस्वादूनि प्रजातानि, मिष्टवस्तुयुतानि च समाप्तायां चतुर्मास्यां विहृत्याsहं मुदान्वितः । आगच्छं तीर्थयात्रायै, अन्तरिक्षे सुसाधुभिः
॥७३९ ॥
मदीयसन्निधौ जन्म - कल्याणक महोत्सवे | पूजाजे मन सत्कृत्यं, जातं दिनत्रयाऽवधि मदीयप्रेरणादानात्, स्थगितं कारणात् पुनः । सुनूत्न जिन चैत्यस्य, प्रारब्धं कार्यमद्भुतम्
॥७४० ॥
॥७४१ ॥
युग्मम् ॥
॥७४२ ॥
॥७४३॥
मिलिताः श्रावका भावाजू - जन्मकल्याण के प्रभोः । पार्श्वनाथस्य सङ्घस्रे, कल्याणकोत्सवेच्छवः
॥७४४ ॥
॥७४५॥
1108211
निर्णीतं च पुरा यत्तजु - जिनालयकृते शुभम् । शीघ्रं भवति सत्कार्य, शिल्पिद्वारा महत्तमम् ॥ ७४७॥
૧૦
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________
तदृष्टं मयका माग-दर्शनं दत्तमेव च । तत उत्तेजितं जातं, चैत्यकार्य विशेषतः ॥७४८॥ मोगलदेशके राजा-देवळगांवसत्पुरे । तत्रास्ति शोभनं चैत्यं, श्रीसड्डेन विनिर्मितम् ॥७४९।। तत्रत्याः श्रावकश्रेष्ठा, अत्र तीर्थ समागताः । विज्ञप्तये ममाग्रे वै, अन्तरिक्षे शुभेरिताः ॥७५०॥ विज्ञप्तिर्विहिता मेऽग्रे, तैस्तत्रागमनाय च । स्वस्तिश्रीदेवलाख्ये हि, प्रतिष्ठायै जिनेशितुः ॥७५१॥ तैरुक्तं मम सानिध्ये, श्रावकाः सन्ति चाल्पकाः । अस्मद् ग्रामे धनहींनाः, तन्मूर्तिस्थापनं कुतः ॥७५२॥ प्राघुर्णका अनेके च, प्रतिष्ठारहिता अपि ।
चैत्ये चिरं स्थिता देवा, अस्माकं सन्ति पूर्वरे ॥७५३॥ तेषां तु जिनबिम्बानां, प्रतिष्ठायाः शुभं विधिम् । कर्तुमिच्छन्ति सर्वेऽपि, श्रावकाश्विरकालत: ॥७५४॥ आगच्छन्तु भवन्तस्तत्, कृपां कृता सशिष्यकाः । श्रीआचार्यपदारूढाः, तत्राऽस्मनगरे द्रुतम् ।.७५५॥ तदस्माभिर्मतं यत्तु, कथितं श्रावकवरैः ।। प्रतिष्ठायाः सुसत्कृत्यं, कारयितुं शुभावहम् ॥७५६॥ तीर्थेऽन्तरिक्षसंस्थाने, नूत्नचैत्यकृते भृशम् । सूचितं चैत्यकार्याय, महाशङ्करशिल्पिने ॥७५७॥
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________
शिलिलभिनिपुणैः सर्व. मयोदितं मनस्यरम् । .. धारितं च स्वकार्याय, चैत्याय नूतनाय च ॥७५८॥ अहं व्यहार्षमस्माच, सन्मुहूर्त सशिष्पकः । देवलग्रामरानाख्यं, ग्राम प्रति महामनाः ॥७५९॥ ग्रामानुग्रामतो नित्यं, शनैः शनविहारतः ।। कुर्वन् धर्मोपकारं च, जैननेतरेष्वपि ॥७६०॥ आमिषाहारिणां मांस, मद्यपानां च वारुणीम् । त्याजयश्चोपदेशेन, प्रयुक्त्याऽस्मिस्म शास्त्रतः ॥७६१॥ अनुक्रमविहारेण, चागतमुपदेवलम् ।। मां तदात्ममुसामर्थ्यात् , ज्ञाखा भक्ताश्चमत्वनाः ॥७६२॥ वादिननादतस्तत्र, जैनाजैनजनैर्मुदा । सत्कृतः स्वागतेनैव, प्राविशं नगरं वरम् ॥७६३॥ अजैनजैनलोकानां, शस्तमैक्यं प्रवर्तते । ततः सर्वेषु कार्येषु, सर्व प्रीत्या मिलन्ति च ॥७६४॥ चैत्येषु जिनबिम्बानां, दर्शन वन्दनं तथा । अस्माभिर्विहितं भावात् , स्तोत्रैश्च स्तवनं तदा ॥७६५॥ भव्यानां जिनबिम्बानां, प्रतिष्ठायाः मुलग्नकम् । तीक्ष्णबुद्धया शुभं दृष्ट, ज्योतिर्विद्भिर्विचक्षणः ॥७६६॥ लघुसङ्ख्यावति ग्रामे, यथाशक्ति मुभाक्तः । सश्चितं श्रावकैव्यं, प्रतिष्ठायाः कृते द्रुतम् . ॥७६७॥
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________
: 28:
मदभूमि वियत्पक्ष, - संख्ये वैक्रमवत्सरे । फाल्गुन शुक्ल सप्तम्यां सुलग्नमागतं वरम् अकारि मण्डपो भव्यः, सतोरणध्वजो जनैः । अलङ्कृतः सदाविद्युत्-झलत्कारकरैर्दीपैः आह्वानपत्रिकाद्वाराss - मन्त्रिताः श्रावकास्तदा । आगता दूरदेशात, प्रतिष्ठापक्रमे वरे जेमनानि गृहस्थैश्व, योजितानि सुभावतः । विविधानि वदान्यैश्व स्वधर्मिबन्धुभक्तये
·
॥७६८॥
॥७६९॥
॥७७० ||
॥७७१॥
कृतच मङ्गलारम्भः, चाष्टाहिकमहस्य तु । सादरं जैनसन्न, जैनशासनदीपकः शुभयोगे च निर्णीते, मुहूर्ते मोदमेदुरः । सशिष्यो जिनबिम्बानां, प्रतिष्ठां कृतवानहम् ॥ ७७३ ॥ स्वर्गस्थस्वगुरूणां च प्रतिमा च प्रतिष्ठिता ।
मया श्रीलब्धिसुरीणां, विश्वख्यातिमतां हि वै ॥७७४ || तदा जयारवेणोच्चैः, धर्ममङ्गलकारिणा । जैनैर्गजत्कृतं विश्वं सच्चिदानन्द याचकैः पताकाळङ्कृतं दण्डा - रोपणं विहितं तथा । शिखरे गगनस्पर्शि-न्युच्चैर्धर्माभिमण्डनम्
॥७७२॥
॥७७५॥
॥७७६॥
प्रतिष्ठाया विधानं तु, पवित्रमन्त्रमन्त्रितम् । निर्विघ्नं कारितं सर्व, पूर्णे च विधिवेदिभिः ॥७७७||
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________
देवद्रव्ये शुभा वृद्धिः, तथान्यक्षेत्रकेऽपि च । कारिता श्रावकैर्भावः, चित्ताश्चर्यकरे महे ॥७७८॥ मम व्याख्याक्षणे लोका, मिलिता बहुसङ्ख्यकाः । जैना जैनेतरा नित्यं, आययुः श्रवणेच्छवः ॥७७९॥ आकण्यं जैनधर्म तु, तत्यजुः पापमुल्बणम् ।। जगृहुनियमान् भव्यान, निजात्मशुद्धिहेतवे ॥७८०।। अतो विहृत्य चाहं तु, सत्कृतः श्रावकैस्तदा । जालनाख्ये पुरे श्रेष्ठे, आगतो धर्मवर्धकः ॥७८१॥ कियदिनी स्थिति कृखा, प्रोक्तो धर्मो जिनोदितः । मयका श्रोन्दाग्रे, प्रत्यहं धर्मवेदिना ॥७८२॥ चतुर्मास्याश्च विज्ञप्त्य, श्रावका भक्तिपूरिताः । अत्राकोलाख्यसबृङ्गाद्, आगता भावने रिताः ॥७८३॥ चैत्यं भवति तीर्थेऽस्मिन् , विशालं शिल्पशोभितम् । स्थातव्यमेव तत्पावे, युष्माभि मुनिभिः सह ॥७८४॥ विज्ञप्तं तैश्च सयुक्त्या, भक्तिभावसमन्वितैः । मानितं तन्मया यत्तु, चतुर्मास्यै तथाऽखिलम् ॥७८५।। हर्षेण जयनादेन, वर्धापितं सुभावकैः । आकोलाख्ये पुरे ज्ञाखा, चतुर्मासी सुनिर्णीताम् ॥७८६॥ विहृत्य जालनाद्रङ्गात्, सह सुसाधुभिः शनैः । लोणारे जैनसंख्याके, द्रङ्गे आजग्मिवानहम् ॥७८७॥
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ८६ :
मरुदेशीयजैनैश्च सत्कारिता वयं तदा । ददाना धर्मसन्देशं, तस्थिवांसश्च तत्र वै जीर्णमुपाश्रयं यत्र, दृष्ट्वा जैना मयेरिताः । कुरुतेति नवं भव्यं विस्तीर्णं धर्मसंश्रयम्
.
अन्तरिक्षे वरे तीर्थे, पार्श्वनाथेन मण्डिते | शिरपुरे समागत्य, वाच्या तत्पूर्णता मम तीर्थेशं पार्श्वसर्वज्ञं, नत्वा स्तुत्वा स्तवेन च । आगत्याहं च तीर्थेऽस्मिन्,
भद्रङ्कराख्यपन्न्यासा, आगता मम सन्निधौ । गुरूणां वन्दनायैव तीर्थयात्राकृतेऽऽनघाः
||७८८ ||
आगत्य हर्षरोमाञ्चं, प्राप्ता भद्रङ्करादयः । दृष्ट्वान्तरिक्षपार्श्वशं जाता आश्चर्यशालिनः
॥७८९ ॥
तस्थिवान् साधुभिः सह ।। ७९१ ॥
व्योमस्थपार्श्वदेवानां कुर्वतो ध्यानमंत्र वै । मोहमय्यां चतुर्मासीं कृत्वा शुभां यशोऽन्विताम् ||७९२ ||
॥७९० ॥
॥७९३॥
युग्मम् ॥
॥७९४॥
अत्र नृत्नस्य चैत्यस्य, कार्य जातं महत्तरम् । दृष्ट्वा च सूचनां दवा, शिल्पिनं तु विशेषतः ॥७९५|| tat विहृत्य सर्वैश्व, सार्धं शिष्य - प्रशिष्यकैः । सत्कारेणाहमायातो, बालापुराभिधे पुरे
॥७९६ ॥
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ८७ : अतिक्रभ्योष्णकालं च, विविधैर्धर्मवृत्तिभिः । गोडिपार्श्वस्य चैत्येऽत्र, शान्तिस्नानादिकोत्सवः ॥७९७॥ अष्टाहिकादिसंयुक्तो, जातो मदीयसनिधौ । स्वर्गस्थलालचन्द्रस्य, धर्मपल्या स्वदानतः ॥७९८॥ समरताख्यया सर्वः, कृतो धर्ममहोत्स। अत्रत्यमहतो जातो, धर्मोद्योतो विशेषतः ॥७९९।।
त्रिभिर्विशेषकम् ॥ विहृत्यातः समायाताः, आकोलाख्ये महापुरे । द्वितीयाऽत्र चतुर्मासी, जाताऽस्माकं शुभावहा ॥८००॥ ततस्तुष्टाश्च सर्वेऽपि, जैनधर्मानुरागिणः । बालापुरस्य सङ्घस्या-ग्रहेणात्यन्तभावतः ॥८०१॥ चतुर्मास्यै तु साधूनां, पन्यासस्य विशेषतः । पन्न्यासाः शिष्यसंयुक्ता, आज्ञप्ता मयका खलु ॥८०२॥ ते गताः सत्कृतास्तत्र, बालापुरेऽनघे वरे । आकोलायां नगर्यां तु. चतुर्मास्य वयं स्थिताः ॥८०३॥ जातं धर्मानुरक्तेषु, धर्मकृत्यपवर्तनम् ।. श्रीश्रीभगवतीसूत्रं, व्याख्याने कथितं शुभम् ॥८०४॥ मयका तत्वसंव्याप्त, नानारससरोवरम् । पर्युषणाख्यपर्वेद, तपोजापक्रियादिभिः ॥८०५॥
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ८८ :
धर्मकृत्यै बभूवात्र, शस्यं शासनशोभनम् । प्रशंसितं विशेषेण, श्रावकैर्गुणरागिभिः
||८०६ ॥ त्रिभिर्विशेषकम् ॥
सिद्धचक्र महापूजा - शान्तिस्नात्रादिकोत्सवः । तपश्चर्यानिमित्तेन कृतः सुभावुकैर्जनैः
चमत्कृतिकरी चित्ते, मासक्षपणमुख्यका । तपश्चर्या हि सञ्जाता, सङ्घस्योन्नतिकारिका
,
1120011
||८०८ ||
तपश्चर्यानुभावेन, मत्प्रेरणाप्रभावतः । धर्मप्रभावनां चक्रुः, श्रावका विविधोत्सवैः ममोपदेशतोऽत्रैव, चाचाम्लादितपः कृते । सञ्चितं भूरिसद्द्रव्यं वदान्यैः श्रावस्तदा ॥ ८१० ॥
॥८०९ ॥
परिपूर्णा चतुर्मासी, निर्विघ्ना धर्मभाविता । द्वितीयापि सदोद्योता जाता संस्मृतिकारिका ॥ ८११ ॥
कीदृक् पुण्यस्य सम्भारः, चास्माकं जृम्भतेऽधुना । चतुर्मासीद्वयी जाता, जल्पन्ति श्रावका इति ॥ ८१२॥
समाप्तायां चतुर्मास्यां विहृत्यान्तो वयं खलु । समस्तैः साधुभिः सार्धं, तीर्थयात्राकृते मुदा ॥ ८१३ ॥
अन्तरिक्षमहातीर्थे, पार्श्वदर्शनकामुकाः । समायाताः ससत्काराः, पार्श्वकल्याणवासरे
॥ ८१४ ॥
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ८९ :
॥ ८१५ ॥
मिलिता बहवः श्राद्धाः पार्श्व जन्मदिने वरे । कल्याणकोत्सवे जाताः, तीर्थभक्तिवशंवदाः उत्सवो मोददो जातो, धर्ममण्डनकारकः । कारकोऽस्मिन् कलौ पूर्णः, चतुर्थारिक संस्मृतेः ॥ ८१६॥
॥ ८१८ ॥
,
॥८२० ॥
विहृत्यान्तः समायाता, बालापुरे महापुरे । चैत्यद्वयीसमायुक्ते, वयं तु धर्मदेशकाः बाळापुरेऽपि सञ्जातो, धर्मोत्सवोऽतिशोभनः । श्री चिन्तामणिपार्श्वस्य प्रतिष्ठायाः सुवासरे बालापुरात्सुसंस्थानात्, विहृत्य सह साधुभिः । खामगामे समायाताः सत्कृताः श्रावकैर्वयम् ॥८१९॥ खामगामेऽपि धर्माढ्याः, चक्रुर्धर्मप्रभावनाम् । नित्यं चन्दनबालाया, अष्टमतपसाऽन्विताम् पूजापभावना मुख्यां कुर्वन्ति श्रावकाः क्रियाम् । अस्माकं योगतः श्राद्धा, जैनधर्माभिवृद्धये खानदेशे जलग्रामे, ग्रामे चैत्येन शोभिते । जिनबिम्बप्रतिष्ठाया, धर्मकार्य समस्ति च तत्कृते तत्र वास्तव्या, आगता जैनसज्जनाः । विज्ञप्त्यर्थं प्रमोदेन, धर्मिणो मम सन्निधौं मयका स्वीकृतं कार्य, प्रतिष्ठाया: प्रहर्षतः । खामग्रामाद्व्यहार्ष च, खानदेशं प्रति द्रुतम् ॥८२४॥
॥८२१॥
॥८२२॥
॥८२३ ॥
॥८१७॥
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ९० : विहारेणागतस्यैवं, जलग्रामसमीपके । आगता सम्मुखे लोकाः, मम वन्दनकामुकाः ॥८२५॥ अभिरामं जलग्रामे, वाद्ये नाविधैवरैः ।। बहुभिः श्रावकैः शस्य, स्वागतं शोभनं कृतम् ॥८२६॥ तत्रत्यैः सत्कृता लोकैः, प्रविष्टाश्चैत्यके वयम् । वन्दित्वा तारकान् देवान् , आगता धर्मवेश्मनि ॥८२७॥ जयनादेन तारेण, गर्जत्कृतं जगज्जनः । अक्षतादिशुभद्रव्यैः, मम वर्धापनं कृतम् ॥८२८॥ मया तु धर्मपीयूष-वर्षिभिर्वचनैस्तदा । श्रोतृभ्यो धर्मसज्ज्ञानं, मुदत्तमात्मदर्शकम् ॥२९॥ श्रीसडनानघेनैव, प्रतिष्ठायाः सुलग्नकम् । मङ्गलदं च निर्णीतं, शुभं शस्यं ममोदितम् ॥८३०॥ सम्मिल्य जैनसङ्कन, न्यायद्रव्यं च सश्चितम् । प्रतिष्ठायाः कृते शुद्धं, दानादिधर्मरागतः ॥८३१॥ धर्मप्रसङ्गरङ्गेण, रङ्गितैमण्डषश्च तैः । पताकातोरणे रम्यः, कृतः शोभाभिवर्धकः ॥८३२॥ प्रोत्तुङ्गे जिनचैत्ये तु, पूजां च श्रीजिनेशितुः । तज्ज्ञास्तु पाठयामासुः, गीतज्ञा मधुरै रवैः ॥८३३॥ सातो मङ्गलारम्भः, चाष्टाहिकोत्सवस्य च । जिनागरचनां रुच्या, कुर्वन्ति तत्कलाविदः ॥८३४॥
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________
जलयात्रानिमित्तेन, निःसतो वरघोटकः । वाद्यनिनादतो गर्जन , भूरिलोकैः सुशोभितः ॥८३५॥ निधिभूमिवियचक्षुः-सङ्ख्ये वैक्रमवत्सरे । राघशुक्लदशम्यां च, तिथौ च शुभवासरे ॥८३६।। श्रीवासुपूज्यबिम्बस्य, प्रतिष्ठां कृतवानहम् ।। पवित्रैर्वासनिक्षेपैः, मन्त्रोचारणमन्त्रितैः ॥८३७॥ तत्पुण्याहस्य मध्याहने, शान्तिस्नात्रं सुशान्तिदम् । पाठितं तद्विधिज्ञैश्च, शिवश्रेयस्करं नृणाम् ॥८३८॥ सुजेमनानि जातानि, सधर्मणां सुभक्तये । आगन्तूनां धनाढ्यानां, श्रावकैर्विहितानि वै ॥८३९॥ सदुत्सवस्तु निर्विघ्नः, पूर्णो जातो जिनेशितुः । शासनदेवसाहाय्यात् , तुष्टस्य मम सन्निधौ ॥८४०॥ तस्य ग्रामस्य सङ्घस्थाः , चतुर्मासीकृते तदा । मां च विज्ञपयामासुः, भावेन धर्मबुद्धये ॥८४१॥ मयका लाभमन्वीक्ष्य, आज्ञप्ता मम शिष्यकाः । भद्रङ्कराख्यपन्यासाः, चातुर्मासीकृतेऽत्र च ॥४२॥ बालापुरे वरे क्षेत्रे, सङ्घनग्रहात् सशिष्यकः ।। चतुर्मासीनिवासाय, विहृत्याजग्मिवानहम् ॥८४२॥ सहकृतैर्वरैः शस्यैः, स्वागतैश्च सुसत्कृतः । प्राविशं नगरे तस्मिन् , षभिः शिष्यः सुभूषितः ॥८४४॥
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ९२ :
॥ ८४८ ॥
निधिभूमिवियत्पक्ष - सङ्ख्ये वैक्रमवत्सरे । बाळापुरे चतुर्मासी, जाता धर्मविशेषिता व्याख्यानव्यासपीठेऽह, - मुपविश्य ददत्सदा । जनानां धर्मबोधं च नाशाय पापकर्मणः धर्मबोधेन सम्बुद्धाः, धर्मक्रियापरायणाः । जाता श्राद्धस्तपस्याय, लग्ना भावातिरेकतः मासक्षपणमुख्यानि, तपांसि विविधानि च । जातानि क्षेमरूपेण, पर्युषणाख्यपर्वणि तन्निमित्तं समासाद्य, जैनसङ्केन हर्षतः । कृतः शान्तिसमाध्यर्थं, शान्तिस्नात्र महोत्सवः ॥८४९॥ जैनधर्मानुरागेण, चैत्ये चाष्टदिनावधिः । जिनाङ्गरचना पूजा - मुख्योऽजनि महोत्सव: जेमनादि सुसत्कृत्यं, तपःपारणकादिके । सर्वेषां धर्मिणां भक्त्यै कृतमेकत्वसूचकम् अन्यानि धर्मकृत्यानि, भूयांसि श्रावका व्यधुः चिरस्मरणयोग्यानि, दयादानवतानि च विदर्भेषु चतुर्मास्यः, तिखो जाता ममेव च । धर्मका सम्पूर्णाः, तीर्थचैत्यस्य हेतवे
॥८५१ ॥
"
।
॥८५२ ॥
॥८५३ ॥
नमः श्रीपार्श्वनाथाय निधानाय शिश्रियः । अनन्तदर्शनज्ञान - मानवेऽर्थितदायिने
॥८४५ ॥
॥८४६ ॥
॥८४७॥
॥८५०||
॥८५४ ॥
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________
नमः श्रीगुरुदेवाय, सिद्धान्तार्थस्य दिने । शरण्यपादपद्माय, विजयलब्धिमूग्ये तीर्थ धर्मावतारेऽत्र, चान्तरिक्षे शुभावनौ । व्योमस्थपार्श्वनाथस्य, कलावतिशयो महान् ॥८५६॥ वर्णितः प्रथमे खण्डे, द्वितीयेऽपि तथैव च । तृतीये दर्शनं जातं, येन हेतुः स वर्णितः ॥८५७॥
युग्मम् ॥ इति सुवर्णनं रम्यं, धर्माभ्युदयकारणम् । कृतं खण्डे तृतीयस्मिन् ,
स्ताद् भद्राय मनस्विनाम् ॥८५८॥
इतिश्री अन्तरिक्षपार्श्वनाथदर्शनस्य हेतुः, खानदेशे समा. गमनम् , धर्मकार्यसमन्विता नन्दुरबारचतुर्मासी, ततोऽञ्जनशलाकाप्रतिष्ठा-दीक्षादि-सुकृत्यगर्मित-मालेगाम-चतुर्मासी, अन्तरिक्षसंस्थानसमितिसभ्यागमनम् , लेपारम्भात्पूर्व अन्तरिक्षपार्श्वनाथप्रतिमाया दिगम्बरैः कृतविडंबनादिविज्ञापनम् , मम पार्श्व लेपमुहूर्तों लब्धस्तैः, तस्मिन् मुहूर्त लेपः समारब्धः, निर्विघ्नतया समाप्तः, सविज्ञप्ति शिष्यैः सहाष्टादशाभिषेक विधि: प्रसङ्गेऽहमत्र समागतः, सभ्यसम्मतिपूर्वको मया नव्यचैत्यानिर्णयः कृतः, नव्यचैत्यनिर्माणस्य लाभः बालापुरवास्तव्यसमरतंश्राविकायै दत्तः, चतुर्विशतिदेवकुलिकालाभः बालापुरवास्तव्यसरस्वती
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________
श्राविकायै दत्तः, आकोलामध्ये चतुर्मासीद्वयी जाता, ततः उत्तमधर्मकार्यसमन्विता बालापुरे चतुर्मासी कृता इत्यादि. वर्णनमयः, तपोगच्छाधिपति-कविकुलकिरीटसूरिसार्वभौमव्याख्यानवाचस्पति-कटोसणादिनृपवरप्रतिबोधक-इलादुर्गादि. तीर्थोद्धारक-जैनाचार्य-श्रीमद्विजयलब्धिसूरीश्वराणां पट्टप्रभावककविकुलकोटीर-धर्मदिवाकर-जैनाचार्य-श्रीविजयभुवनतिलकसरिभिः
संहब्धः तृतीयः खण्डः समाप्तः ॥
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________
श्रीसुरासुरनरेन्द्रवृन्दपूजित-युगादीश्वराय नमः ।
8000
OORA
00000४.
00000
Dooo
2004
00000
K चतुर्थः खण्डः
NaOoad
OO000
.
000
0000000
6000000
स्वयमेवानुभूतं यत् , प्रत्यक्षेण विवर्ण्यते । भुवनतिलकेनेति, मया कल्याणहेतवे ॥८५९॥ विदर्भाख्येऽमले देशे, जैनधर्मिसमाकुले । विविधचैत्यतीर्थेन, राजितेऽदृषितावनौ ॥८३०॥ विश्वेऽस्मिन् विश्रतं तीर्थ, पाश्वनाथस्य शोभनम् । अन्तरिक्षस्य पार्श्वस्य, दर्शकाश्चर्यकारणम् ॥८६॥ बिम्बस्य पार्श्वनाथस्य, प्राचीनस्यातिशायिनः । महिमा भावितैर्भक्तै,-र्गीयते मोदमेदुरैः ॥८६२॥ लेपादनन्तरं मूल्ः, विधिविद्भिः कृतो विधिः । उत्सवै रम्यशोभाभिः, श्रावकैमरागिभिः .. १८६३॥
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________
HIT
सर्वेषां तीर्थभक्तानां, भक्तिभाजां विवेकिनाम् । हृदि प्रकटितो भावो, नव्यचैत्यकृतेऽनघः ॥८६४॥ सत्कृताः सर्वजैनेश्व, जैनधर्मप्रचारकाः । भुवनतिलकाख्याश्च, आचार्या मार्गदर्शकाः ॥६५॥ विद्यन्तेऽत्रागताः शिष्यैः, परिवारैः परिश्रिताः । तेभ्यो निवेदन कार्य,
- अस्माभिः शुभकाङ्गिभिः ॥८६६॥ तैश्च निवेदितं मेऽग्रे, नृत्नचैत्यस्य हेतवे । उदितं श्रावकेभ्यश्च, चैत्यं कार्य मयेति च ॥८६७॥ चैत्यस्यावश्यकत्वाद्धि, नव्यस्य पूजनादये । विधेयं नूतनं चैत्यं, यात्रिकाणां हिताय वै ॥८६८॥ पाचीनस्यापि तीर्थस्य, माहात्म्यमपि वस्यति । तीर्थ भूयांसि चैत्यानि,
हिताय श्रेयसे न किम् ? ॥८६९।। सत्तीर्थसमितेः सभ्यैः, तदाऽहं सर्वसाधुभिः । सम्यगालोचयापि स्म, सार्धं चैत्याय यत्नतः ॥८७०॥ निर्णीत सर्वसभ्यैश्च, मदीयादेशतस्तथा । कार्यं तु नूतनं चैत्यं, शुद्धभूमौ सुशिल्पिभिः ॥८७१॥ प्राचीनपार्श्वनाथस्य, प्रासादस्यान्तिके खलु । चैत्यकार्य समारब्धं, महाशङ्करशिल्पिना ॥८७२॥
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________
सुमुहूर्ते सुवेलायां, प्राक् शिलास्थापनं कृतम् । मङ्गलविधिना तत्र, सोत्साहैविधिकोविदः ॥८७३॥ तद्दिने जिनचैत्येऽस्मिन् , विघ्नध्वंसाय धार्मिकाः । पाठयन्ति स्म वाद्यैश्च, पूजां पार्श्वजिनेशितुः ॥८७४॥ ऋषिमहीवियत्पक्ष-सङ्ख्ये वैक्रमवत्सरे । नभःशुक्लदशम्यां च, चैत्यारम्भोऽभवत्तदा ॥८७५।। प्रासादारम्भतः सर्वे, मुदिताः कार्यकारिणः । मानितं तैहदि ह्येवं, तीर्थोद्धारः प्रजायते ॥८७६॥ भुवनतिलकस्यापि. ममाचार्यस्य बोधतः । चैत्यं भवति नव्यं यत्, तत् तीर्थे तीर्थद्धिदम् ॥७७७॥ बालापुराभिधे द्रङ्गे, विदर्भदेशभूषणे । व्याप्ते जैनसमाजेन, प्रोत्तुंगचैत्यमण्डिते ॥८७८॥ वर्तन्ते श्रावका धाः , धर्म-श्रद्धासमानुषः । देवे धर्म गुरौ भक्ताः, पुरेऽस्मिन्त्रतशालिनः ॥८७९॥ स्वर्गस्थलालचन्द्रस्य, वदान्यस्य सुधर्मणः । भार्या समरताभिख्या, सुशीला धर्मशालिनी ॥८८०॥ वृद्धा दानप्रिया श्रेष्ठा, दृढसङ्कल्पधारिणो । श्राविकाचारसंळना, याचकवृन्दवल्लभा ॥८८१॥ सम्पत्तौ च विपत्तौ च, वदान्या हसितानना । धर्मरक्ता गुरौ भक्ता, विश्रुता धर्मकार्यतः ॥८८२।।
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ९८ :
ममोपदेशदानेन, कोधिता सा विशेषतः । निजस्य श्रेयसे नित्यं, वर्ततेऽधिकमोदतः ॥८८३॥ अनया धर्मकारिण्या, मम प्रेरणया खलु । उदारवृत्तिधारिण्या, दत्तं दानमनल्पकम् ॥८८४॥ चैत्यं च कारयिता यो, निर्माष्य श्रीजिनेशितुः । बिम्बानि भव्यदिव्यानि, स्थापयेन्मन्दिरे वरे ॥८८५।। स तु तीर्थंकरस्यद्धि, प्राप्नोति परिणामतः । सम्यक्त्वस्य तु बीजस्य, मोक्षस्य प्राप्तितः खलु ॥८८६॥
युग्मम् ॥ कथितं जिननाथेन, सत्यं शास्त्रेषु दृश्यते । श्रद्धानाः सुभव्याश्च, जिनाज्ञा-प्रतिपालकाः ॥८८७॥ एकदा धर्मगोष्ठयां वै, उपदिष्टं मया च तद् । तीर्थचैत्यस्य सेवायाः, फलं पाथेयमुत्तमम् ॥८॥ संयोगाः क्षणिकाः सर्व, जीवनं जलबुद्बुदम् । धनं विद्युञ्चलं नाशि, धर्म एवावलम्बनम् ॥८८९॥ धर्येषु सप्तक्षेत्रेषु, जिनः पात्रमनुत्तरम् । धन्या व्ययन्ति सद्व्यं, जिने जिनालयेऽवहम ॥८९०॥ समाकोपदिष्टं तत् , जिनभक्तेरुदीरकं । जज्ञिरे श्रावकाः सर्वे, जिनभक्तौ कृतादराः ॥८९१॥
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________
उवाच श्राविका तत्र, धर्मस्था मृदुभाषिणी । तीर्थेऽत्र चैत्यकार्याय, सुज्ञा समरताभिधा ॥८९२॥ आज्ञापयन्तु मामेव, भवन्तो गुरवोऽधुना । वपेयं स्वं यतो लक्षं, क्षेत्रे जिनालयेऽनघे ॥८९३॥ लक्षमितं निजं द्रव्यं, वितरीतुं जिनालये । उद्युक्ता श्राविका सर्वैः, श्रोतृभिश्च प्रशंसिता ॥८९४॥ सर्वैः समितिसत्सभ्यः, वर्धापिता महर्षत: । तस्या लक्षमितं द्रव्यं, तैः स्वीकृतं मुदा तदा ॥८९५॥ शिल्पिभिः क्रियमाणः स, शुद्धभूमौ जिनालयः । प्रतिदिनं सुशिल्पज्ञैः, दृश्यमानो विशेषतः ॥८९६॥ चतुर्विशतिदेवानां, बिम्बानां स्थापनाऽधिका ।। कर्तव्या सुविशेषेण, तीर्थरूपोपदर्शिका ॥८९७॥ पार्श्वतो मूलचैत्यस्य, वर्तुलाकारवृत्तितः । तद् देवकुलिकायुक्तं, चैत्यं कार्य सुशोभनम् ॥८९८॥ तासु जिनेन्द्रबिम्बानां, नव्यानां सौम्यतावताम् । चतुर्विशतिमात्राणा, स्थापन निश्चितं च तेः ॥८९९॥ श्रीबालापुरवास्तव्य-सोहनलालसङ्घकः । स्वर्गस्थो दानपुण्येन, विश्रुतो धर्मकार्यतः ॥९००॥ तस्य पत्नी सुधर्मस्था, द्वादशवतपालिका । सरस्वतीति विख्याता, नाम्ना दानदयापरा ॥९०१॥
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________
: १०० :
॥९०३॥
गुरूपदेशतो बुद्धा, प्रवणा जिनशासने । सद्देवकुलिकायै च द्रव्यं दातुं समुद्यता तया च शुद्धभावेन, श्रेयसे स्वात्मलाभतः । तीर्थसमितिसभ्येभ्यः, स्वेष्टं दानं प्रदर्शितम् मामापृच्छय च तैः सभ्यैः, धनमादातुमिच्छुभिः । तदा निश्चित्य मेऽग्रे तु गृहीतं तद् धनं मुदा ॥ ९०४ ॥ रूप्यकाणां सहस्रं च पञ्चविंशतिरद्भुतम् । तद्देवकुलिकार्थे च दत्तं चत्ये नवेऽनया इयत्प्रमाणसद्दानात्, सज्जनैः सानुमोदिता । प्रशंसन्ति स्म धर्मस्थाः, श्रुला वितरणं महत् ॥ ९०६ ॥ धन्यास्ते कृतपुण्यास्ते, सुक्षेत्रे जिनसद्मनि । ये द्रव्यमस्थिरं ज्ञात्वा, जपन्ति पुण्यशालिनः ॥९०७|| दत्तद्रव्येण दातृणां देवयानसहोदरः ।
॥ ९०९ ॥
विस्तीर्णो विशदो दिव्यो भवत्येव जिनालयः ||९०८|| यात्रिकाच समायान्ति दशसहस्त्रसम्मिताः । बृहतीर्थान्तरिक्षेऽस्मिन् प्रतिवर्ष शुभाशयाः समालोक्यालयं भव्यं निर्मापितं जिनेशितुः । सार्या हर्षसंयुक्ता, वदन्तिस्म परस्परम् अहो तीर्थस्य चोत्कर्षः, चैत्येनानेन वत्स्र्यति । विमृशन्ति प्रशंसन्ति, कीदृशा दानदायकाः ? ॥९११॥
"
॥९१०॥
"
॥१०२॥
॥९०५॥
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________
:१०१:
वर्तन्ते तु कलावस्मिन् , दानशौण्डा धनेश्वराः । नृजन्म सफलं तेषां, येषां दाने धनव्यय: ॥९१२॥ जिनचैत्ये सुतीर्थ ये, योजयन्ति धनं जनाः । तेषामारम्भतो जातं, पापं शुध्ध्यति पुण्यतः ॥९१३॥ अनुमोदनतोऽनेके, बध्नन्ति पुण्यमुल्बणम् । पुण्यार्जनस्वभावोऽयं, दीपेन दीपको यथा ॥९१४॥ धर्मकृत्यं समीक्ष्यैव, प्रशंसन्ति च ये जनाः । तेषां सम्यक्त्ववंशचं, जायते भावसजुषाम् ॥९१५॥ तृषापीडितजन्तूनां, समीक्ष्य सन्जलाशयम् । जायते चित्तसन्तोषः, सञ्चैत्यालोकतस्तथा ॥९१६॥
युग्मम् ॥ तीर्वरक्षासमित्याच, सभ्या इभ्या विचक्षणाः । नूतनचैत्यकार्याय, मिलन्ति च पुनः पुनः ॥९१७॥ विचारयन्ति ते सर्वे, भवेच्चैत्यं सुशोभनम् । कर शिल्लकलाचारु, विचित्ररश्मभि: शुभम् ? ॥९१८॥ भृशं द्रव्यप्रदानेन, तोषिताः शिल्पकारिणः । प्रोत्साहितास्तु निष्णाता, दर्शयन्ति स्म सत्कलपम् ॥९१९॥ विविधाभिः कलाभिश्च, दर्शकाचर्यकारणम् । निर्मापयन्ति ते चैत्यं, सुझाः सुशिल्पवेदिभिः ॥९२०॥
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________
: १०२ :
॥९२१॥
॥ ९२२॥
,
शिल्पशास्त्रानुरूपं यद्, चैत्यं विघ्नापहारकम् । ऋद्धिवृद्धिकरं नित्यं, पूजकानां भवेत् खलु ततस्तीक्ष्णसुबुद्धया च शिल्पिना दृश्यतेऽन्वहम् । खनन कार्यनोऽवश्यं, शास्त्रोदितं परीक्ष्यते सावद्वयं यावत् चैत्यनिर्माणंप वरम् । जातं शास्त्रोदितं सर्वं दिव्यं दृश्यं शुभास्पदम् ॥ ९२३ ॥ गगनस्पर्शि तच्चैत्य, दृष्टिसौहित्यदायकम | तुङ्गैः शृङ्गैः सदा रम्यं सुवर्ण कलशान्वितम् सांगोपांग सुशुक्लांगं, भूमिमण्डल तिलकम् । सुभूषणं तु मेदिन्या, भामिन्याः कल्प्यते न कैः ? ॥९२५॥ सौम्यः शान्तरसागारः, श्वेतरश्मिवदुज्ज्वलः । प्रासादो भ्राजते भव्यः, तुङ्गः प्रशंसितो न कैः ? ॥९२६ ॥ चांदातो मकराणातः, पोरबन्दरतोऽपि च । धांगवातो समायाताः, पाषाणा अत्र योजिताः ॥ ९२७ ॥ तैर्विविधैश्च पाषाणैः, मण्डितं जिनमन्दिरम् । अद्वितीयं विदर्भेषु गीयते प्रेक्षकैर्बुधः मूलनायक देवस्य, पार्श्वनाथजगत्प्रभोः । जयपुरे पुरे मूर्ती - राजस्थाने हि निर्मिता परिकरेण संयुक्ता, चालंकारैरलंकृता । फणच्छत्रान्विता पञ्च सहस्ररूप्यमूल्यतः
॥९२४॥
॥९२८||
॥ ९२९॥
॥ ९३०॥
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________
:१०३ :
घनश्यामा लसत्तेजो-मयी शश्वत् सुभास्वरी । श्रेष्ठिन्या कारिता भाति, चमत्कारकरी नृणाम् ॥९॥१॥
॥ त्रिभिर्विशेषकम् ॥ तथा स्थापयितुं देव-कुलिकासु पसणि च । पञ्चविंशतिबिम्बानि, चानीतानि तथाऽत्र वै ॥९३२॥ गर्भागारे शुभामारे, अन्याश्च प्रतिमाः भुभाः । स्थापयितुं समायाताः, श्वेतरजनसनिभाः ॥९३३॥ चैत्यपृष्ठेऽपि चाकृत्याः, तिस्रस्तु प्रतिमा क्राः । स्थापयितुं समानीताः, दर्शकानन्द-दायिकाः ॥९३४॥ भव्ये शिखरमध्यस्थे, चतुर्मुखे जिनालये । स्थापयितुं समानीताः, चतस्त्रः प्रतिमाः शुभाः ॥९३५॥ सर्वेषां देवबिम्बानों, सुविधिनोपयोगतः । कृतं निर्मापणं श्रेष्ठं, कलाकलापकोविदः ॥९३६॥ सुतीर्थे तारके भव्ये, चान्तरिक्षेऽतिरम्यके । जयपुरात्समानीताः, प्रतिमाः क्षेमपूर्विका. ॥९३७॥ सर्वा अपि सुदक्षैश्च, भक्तैः श्रद्धासमन्वितैः । कुसुमाक्षतमुक्ताभिः, सत्कृताः प्रतिमाः समाः ॥९३८॥ वर्धापिताश्च ता रम्याः, शीरपुरे प्रवेशिताः । श्रावक श्राविकाभिश्च, उच्चजयजयारवैः ॥९३९॥
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________
:.१०४ :
आगतेभ्यः सुसडेभ्य: लपनश्रीसृजेमनम् । श्राविकया तया दत्तं, श्रीसमरतसज्ञया ॥९४०॥ प्रतिमानां च सुश्रेण्या, दर्शनेनातिहर्षिताः । जगुर्जनाश्च सर्वेऽपि, दृश्यन्ते तोर्थनायकाः ॥९४१॥ पुष्पैयूंपैस्तथा दीपै-नैवेद्यादिप्रभेदतः । प्रतिमाः पूजितास्तज्जैः, स्थापयितुं विधिपियः ॥९४२॥ पवित्रस्थानके सर्वाः, प्रतिमा: शोभनाननाः । शोभन्ते देवदेवानां, साक्षात्मोक्षदशास्थिताः ॥९४३॥ पुरे प्रवेशिताः सर्वाः, प्रतिमाः प्राणवल्लभाः । विविधैर्वाधनादेश्व, सत्कारिताः समुज्ज्वलाः ॥९४४॥ निधिमहीवियत्पक्ष, सङ्ख्ये वैक्रमवत्सरे । ज्येष्ठशुक्लस्य सप्तम्यां, पुरे प्रवेशितं ततः ॥९४५॥ दशम्यां शुक्रशुक्लस्य, पार्श्वनाथ जिनप्रभोः । बिम्बं प्रवेशितं चैत्ये, विधि विधिना तदा ॥९४६॥
युग्मम् ॥
गर्भागारे स्थितं विम्ब, सत्तेजस्त्रि भयापहम् । राजते पार्श्वनाथस्य, यानपात्रं भवाम्बुधौ ॥९४७॥ नर्तिता इपिता भक्ताः, नूत्नबिम्बस्य दर्शनाद । यथाऽऽगतास्तथायाताः, स्वस्वधान्नि महोदयाः ॥९४८॥
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________
: १०५ :
दृष्ट्वा चैत्यं च सम्पूर्ण, जातं श्रोपुरमण्डनम् । पञ्चविंशतिसंख्याक -सुदेवकुलिकान्वितम् प्रतिष्ठ| अनसत्कृत्यं, नितुं विजयान्वितम् । सर्वेषां जिनबिम्बानां, मुहूर्तं तु विशेषतः सर्वे सम्म सत्भ्या, आगता मम सन्निधौ । बाळापुरे पुरे वर्ये, चतुर्मास्यै तु तस्थुषः
॥९४९ ॥
आगतैस्तैश्च सुश्राद्धैः, सभ्यैरेवं निवेदितम् । ममाग्रतोऽतिदुस्साधं, प्रतिष्ठा सत्कृत्य कम्
॥९५०॥
॥९५१॥
युग्मम् ॥
॥९५२॥
बंशीलालाभिधो मुख्यो, मोतीलालाभिधो वरः । उपमुख्यपदस्थायी, धर्मी कार्यकरः क्षमः सर्वाधिकारनेताऽयं, हर्षचन्द्रो धियां निधिः । सेक्रेटरीति विख्यातः, कान्तिलालः सुधीरधीः ॥ ९५३ ॥ केशवाख्यो गुणी धर्मी, सर्वकार्यस्य चिन्तकः । श्रीमान् सुमतिचन्द्रो यो, मन्त्री मानद उच्यते ॥ ९५४ ।। अन्येऽपि बहवः सभ्या, वर्तन्ते तीर्थरक्षकाः । सभायां पार्श्वतीर्थस्यां -तरिक्षस्य शुभाशयाः पश्चदशमिताः सुज्ञा, धनाढ्या न्यायचिन्तकाः । तीर्थसेवारताः सन्ति भिन्न नगरवासिनः
॥९५५॥
॥९५६॥
युग्मम् ॥
॥९५७॥
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________
जैनानां तु गृहं नास्ति, शिरपुरेऽनधे पुरे । एकमस्ति तु नास्त्येव, गणनायां न गण्यते ॥१५॥ सर्वासा प्रतिमानां तु, माणस्थापनसक्रिया । प्रतिष्ठा च कदा कार्या, नूत्नेऽस्मिन् जिनसमनि? ॥९५९॥ आगमिष्यन्ति तस्मिंस्तु, प्रतिष्ठाया महोत्सवे । मण्डल्यो मानवानां वै, भूयस्यो भावनेरिताः ॥९६०॥ आगन्तुका जनाः कुत्र, स्थास्यन्ति सुखतः कुतः । स्थानानि सन्ति चाल्पानि, तीर्थ जनोपयोगतः ॥९३१॥ आगतानां च सर्वेषां, जेमनादि सुसाधनम् । सर्वमपि च तचिन्त्य, व्यवस्थाया विचारणे ॥९६२।। प्रतिष्ठाया मुहूर्तस्तु, निर्णतव्यः शुभो वरः । .. शान्ति-तुष्टिकरः श्रेयान, शुभयोगकरम्बितः ॥१६॥ इत्यादिविषयः प्रश्नः, सभ्यैः कृतो ममाग्रतः । सर्वैः सम्मिल्य सद्भाचैः, कार्यदक्षविचक्षणैः ॥९६४॥
षड्भिः कुलकम् ।। आकर्ण्य सर्ववृत्तान्तं, चित्तान्तहर्षवर्धकम् ।. मयका चिन्तयित्वेति, प्रदत्तं मार्गदर्शनम् ॥९६५॥ मुहूर्तः फाल्गुने शुक्ल-तृतीयायां सुनिश्चितः । भतिष्ठायाः कृते तत्र, नूतनजिनसद्मनि
॥९६६॥
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________
: १०७ :
दशवासरपर्यन्तो, महोत्सवो भविष्यति । तत्राअनशलाकायाः, प्रतिष्ठायाश्च मोदनः ॥९६७।। सधर्मणां दशाहेऽत्र, स्वादनि जेमनान्यपि । निर्णीतानि वदान्यैश्च, श्रावकैधर्मवासितैः ॥९५८॥ अत्र महोत्सवे विंश-तिसहस्रमितं धनम् । समरताह्वया दत्तं, श्रीमत्या धर्मधीजुषा ॥९६९॥ स्त्रीचक्रिरे समे सभ्याः, सम्मान्या दीर्घदर्शिनः । दानदात्री च तैः सभ्यः, धन्यवादः प्रशंसिता ॥९७०।।
युग्मम् ॥ अन्येश्च श्रेष्ठिसम्मान्यैः, दानिभिः धर्मधारिभिः । जेमनाय प्रतिष्ठायां, भृशं वित्तं समर्पितम् ॥९७१॥ सम्मिल्य सर्वमभ्याश्च, कुर्वन्ति हि विचारणाम् । आकर्षको हि भव्यानां, कर्तव्योऽद्भुत उत्सवः ॥९७२।। प्रतिष्ठाया विधानज्ञाः, सुज्ञाः ख्याताः क्षितेस्तले । अनुभवनिधानाभा-छायापुरीनिवासिनः ॥९७३॥ निमन्त्रणेन चाहता, बहमानेन भक्तितः । विधिज्ञाः सक्रियाप्रौढाः, प्रतिष्ठायां व्रतादराः ॥९७४॥ रमण- चीनुलालाख्यौ, भ्रातरौ द्वौ क्रियाविदौ । द्वादशत्रतिनौ श्राद्धौ, आयातौ मण्डलीयुतौ ॥९७५॥
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________
१०८ :
॥९७६॥
एते तु श्रावकाः सन्ति, तथापि शुद्धमानसाः । जैनशासनसद्भक्ताः, विधिज्ञानविशारदाः तीक्ष्ण बुद्धयनुभावेन, समितिस्थैर्विचक्षणैः । प्रतिमायाः प्रतिष्ठायाः, कार्याय भाजनं कृतम् ||९७७|| श्रीमान् भद्रंकरामिख्यः, पंन्यासश्च गणीश्वरः ।
अरुण विजयाभिख्यः चाशोकविजयस्तथा
॥ ९७८ ॥
9
॥ ९७९ ॥
1186011
॥९८२॥
अभयविजयो ज्ञेयो, हेमप्रभाभिधः पुनः । पुण्यादिविजयः साधुः, चामरसेनसंज्ञकः अश्वसेनाभिधः साधुः तथा च वारिषेणकः । वीरसेनाभिधः साधुः एते च विजयध्वजाः साधुभिर्दशभिः सार्धं, एतैः शिष्यादिभिर्युतः । भुवनतिलकश्चाहं, आचार्यपद भूषितः आगतः स्वागतेनैव, सर्वसभ्यैर्निमंत्रितः । शीरपुरेऽन्तरिक्षाह्वे, तीर्थे रम्यमहोत्सवे पूजापाठन कार्यार्थ, मुम्बापुरीत आगताः । निशा भजनभक्त्यर्थे, मनुलालादिगायनाः जेमनादिषु कार्येषु नियुक्ताः पाकशास्त्रिणः । विधिविधान सत्कार्ये, स्थापिता बुद्धिशालिनः ॥९८४॥
॥ ९८३ ॥
मण्डपरचनाद्यर्थे, नियुक्तास्तत्कलाविदः । लसद्दीपकसज्ज्योत्स्ना - कृते निष्णात मानवाः
॥९८२॥
1186411
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________
: १०९ :
आगन्तुस्वागताद्यर्थ, रचिता ज्ञानिनां नृणाम् । लब्धप्रतिष्ठुलोकानां समितयः सुजीतयः
,
आरामे गुरुचारूणि तेनुः पटगृहाणि वै । आगतानां गृहस्थानां निवासाय विशालके
भोजनादिसुकार्याणि चारामे ग्रामसन्निधौ । भवन्ति सुखरूपेण, विपुलानां वपुष्मताम् पत्रिकाभिः प्रशस्ताभिर्दत्तं निमन्त्रणं वरम् । देशदेशान्तरस्थेभ्यः, सङ्केभ्यश्च महोत्सवे तीर्थजिनेशचैत्यस्य, सन्निकर्षे शुभावन । भूषितो मण्डपस्तत्र वैजयन्त्यादितोरणैः निर्मितः स क्रियायै च देवयानसहोदरः । चोपवेशाय लोकानां, दर्शकानन्दवर्धकः
राजितः स्वर्णवाक्येन प्रोतङ्गवस्त्रवेष्टितः । आदर्शः प्रेक्षकाणां तु, विचित्ररङ्गशोभितः
सिंहद्वारं च तीर्थस्य, कर्बुररङ्गरञ्जितम् । पुरन्दर इव श्रेष्ठः स्वालङ्कारैरलङ्कृतः
॥९८६।।
दशवासरपर्यन्त, उत्सवः परिमण्डितः । शुभाञ्जनशलाकायाः, प्रतिष्ठायाश्च धार्मिके:
॥ ९८७ ॥
॥ ९८८ ॥
1196911
॥ ९९० ॥
॥९९१ ॥
॥९९२॥
त्रिभिर्विशेषकम् ॥
॥९९३॥
॥९९४॥
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ११०
वादिध्वनिना छत्र, मण्डपोऽतीव गर्नति । आगन्तुकजनानां हि, धर्मभक्तिप्रणोदकः ॥९९५॥ आगता दुरदेशात्तु, तीर्थयात्राकृते जनाः ।। सहस्रशः सुभव्याच, प्रतिष्ठाया महोत्सवे ॥९९६॥ मानवानां प्रसञ्चारैः. कल्प्यते प्रेक्षकैर्जनैः ।। उच्छलन् कि समायातो, मानवानां महोदधिः ॥९९७।। श्राद्धानां वसतेहीने, तीर्थक्षेत्रे पवित्रिने । तीर्थरक्षासमित्या च, व्यवस्था रुचिरा कुना ॥९९८॥ प्रशंसन्तीति सर्वेऽपि, कीदृग् धर्मप्रभावना । दृश्यतेऽपि कलावस्मिन् , कृतस्य स्मारिका सहो ॥९९९॥ उत्सवमङ्गलारम्भो, भव्यानां प्रीतिकारकः ।। सातो मोदतोऽद्वत: स कैः कैर्न प्रशंसितः ॥१०००॥ वः काष्ठैः सुरम्यैश्च, पताकातोरणादिभिः ।। राजते नगरं नाना, पार्श्वनाथस्य शोभनम् ॥१००१॥ सुशोभना मनोरम्या, जेमनार्थ प्रकल्पिता । चामश्वेताम्बरः श्रेष्ठा, वामानाना च वाटिका ॥१००२।। उद्यानमश्वसेनाख्यं, जैनधर्मिसमाकुलम् । विविधरचनागम्य, शिल्पिभिः परिकल्पितम् ॥१००३॥ त्रिसन्ध्यं च प्रवाद्यन्ते, तूर्यबादनशिक्षितैः । वायानि मधुरैनदिः, श्रोतृकर्णसुधासमैः ॥१०॥४॥
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________
वादितानि च वाद्यानि, तन्वन्ति मङ्गलानि वै । अपहाय च विघ्नांश्च, शकुनान् कथयन्ति च ॥१००५।। निशावासरभेदस्तु, ज्ञायते नैव मानवैः । क्रियाविधानपूजादि-वातावरणसंवृतः ॥१००६॥ आदिनाद् रात्रिपर्यन्तं, सर्वे धर्माभिसम्मुखाः । विस्मृत्यान्यानि कार्याणि, जाता उत्सवरङ्गिताः ॥१००७॥ तत्राअनशलाकायां, प्रभोः कल्याणकानि वै । उयोतितानि पुण्यानि, पञ्च तादृश रुपतः ॥१००८॥ मत्ता हर्षभरादिन्द्रा, यथा कुर्वन्ति चोत्सवम् । कृतस्तथैव तादृक्षो, महोत्सवः सुहर्षत: ॥१००९॥ उत्सवे रससम्पूर्णे, रसविद्धा सुमानवाः । एकाकाराः प्रदृश्यन्ते, पञ्चकल्याणकेषु वै ॥१०१०॥ जल्पन्ति हर्षतो मत्ताः, प्रेक्षका विधिदर्शकाः । अहो कदाऽपि नो दृष्टः, चास्माभिरीशो विधिः ॥१०११॥ निर्विघ्नानि विधानानि, जायन्ते प्रत्यहं मुदा । कृपया पार्श्वनाथस्या स्मिन् विघ्नस्थानकेऽपि च ॥१०१२॥ विविधवाद्यनादेश्व, तालैश्च मधुरै रवैः । गायन्ति केऽपि नृत्यन्ति. स्तुवन्ति भक्तिमण्डपे ॥१०१३॥ स्त्रीय कार्य परित्यज्य, भक्तिसनिष्ठमानसाः । वीक्ष्यन्ते मानवाः सर्वे, श्रीपभावर्पिता इस ॥१०१४॥
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ११२ :
जयारवं च कुर्वन्ति, सम्मदभरनिभराः । तत्रस्था धर्मसंलग्नाः, समीक्ष्योत्सवमद्भुतम् ॥१०१५॥ उत्सवे धर्मरङ्गेऽस्मिन् , नूतने जिनसमनि । प्रतिष्ठायाः प्रसङ्गे तु, प्रव्रज्याया महोऽभवत् ॥१०१६॥ छाणीतिग्रामवास्तव्य-मोहनलालर्पिणः । सुपुत्रो मनकाभिख्यः, षोडशाब्दो विरक्तिभाग ॥१०१७॥ स्वकौटुम्बिकलोकेन, सार्ध तीर्थे समागतः । दीक्षापादिनयामिन्यां, सर्वसड्वेन मानितः ॥१०१८॥ माघकृष्णत्रयोदश्यां, मया तु मोदधारिणा । सुविधिना सभामध्ये, दीक्षितो जिनसम्मुखे ॥१०१९॥ वीरसेनस्य शिष्योऽयं, महासेनानिधो मुदा । ख्यापितो मयका तत्र, दीक्षाक्षणे जयारवैः ॥१०२०॥ स्वर्णे सुवाससंयोगो, महेऽभूदवितर्कितः । प्रतिष्ठादीक्षयोर्योगो, जातो दिव्यानुभावत: ॥१०२१॥ कैः कैन कीर्तितं कृत्यं, दीक्षादानात्मकं शुभम् । श्रुतसारं महातवं, मोक्षाध्वरथसन्निभम् ॥१०२२॥ शब्दाकृत्या न लिख्यन्ते, वर्ण्यन्ते नैव जिह्वया । संज्ञया नैव दश्यन्ते, जानते तानि दर्शकाः ॥१०२३॥ मग्ना धर्माम्बुधौ लोका: पवित्राङ्गा विकस्वराः । कुर्वन्त्यारात्रिकं तत्र, तिमिरध्वंसिदीपकैः ॥१०२४॥
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________
तनोतु मंगलं सोऽत्र, भव्यानां भक्तिसंजुषाम् । दीव्यज्ज्योतिःस्वरूपोऽयं, लसन्मंगलदीपकः ॥१०२५॥ आबालप्रौढवद्धाद्याः, सोत्सवे रंगमण्डपे । उपविष्टा विराजन्ते, मन्ये द्युत्या दिवौकसः ॥१०२६॥ मरुगूर्जरसौराष्ट्र-महाराष्ट्रादिवासिनः । राजन्ते विविधैषैः, शिरोवेष्टनवेष्टिताः ॥१०२७॥ औदार्यमूर्तिमभिस्तैः, वित्तदानप्रवाहकैः । मर्त्यगणवरेण्यैश्च, महोत्सवो विशिष्यते ॥१०२८॥ मोत्तुंगे दिव्यचैत्येऽस्मिन् , प्रतिमानां च संहतिः । दिव्यया ज्योत्स्नया रेजे, श्रीजिनानां महासभा ॥१०२९॥ प्रदक्षिणान्तरस्थाने, पीयूषरसनिझराः । चन्द्रसौम्याननाः सर्वा, राजन्ते प्रतिमा वराः ॥१०३०॥ शिखराभ्यन्तरस्थाने, चतुर्दारे जिनालये । स्थापितजिनबिम्बानि, ब्रह्माभानि च रेजिरे ॥१०३१॥ गगनस्पर्शनाचैत्यं, वदति पथिकाग्रतः । सर्वोच्चपार्श्वनाथस्य, दर्शनं च विधीयताम् ॥१०३२।। नेत्रमनोहरे चैत्ये, उज्ज्वले मेरुसनिमे ।। भान्ति बिम्बानि देवानां, मोक्षस्थानीव तानि च ॥१०३३॥ आमूलं जिनचैत्यस्य, कार्यस्य मार्गदर्शकः । तीर्थोद्धारकृते नित्यं, यत्नवानहमस्मि वै ॥१०३४॥ ૧૨
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ११४ :
व्याख्यानं मया दत्तं मण्डपे शोभयान्विते । श्रुत्वा सभास्थिताः सर्वे, लभन्ते धर्मनोदनाम् || १०३५॥ आकर्ण्य धर्मसद्व्याख्यां, संजाताः केऽपि धर्मिणः । जिनभक्तिरता शस्याः केऽपि दानरुचीश्वराः || १०३६ ॥ उत्सवेऽनेककृत्येषु वर्षन्ति स्वघनोदकम् । धनाढ्याः क्षणिकं मना, हस्तमलमिवामलाः ॥१०३७॥ सर्वेषां जिनबिम्बानां, बद्धानि जैनसंघतः । सहस्रद्वयरूप्याणि, स्थापनाये जिनालये ॥१०३८ ॥ दवा तानि च रूप्याणि, स्थापिताः प्रतिमाश्च ताः । श्रावकैर्भाविनारूढैः, ममाचार्यस्य सन्निधौ
॥१०३९॥
युग्मम् ॥
"
प्रतिष्ठायाः कृते शस्यं जायतेऽत्यंत हर्षदम् । प्रत्यहं सुविधानं च तज्ज्ञद्वारा क्रियात्मकम् ॥ १०४०॥ शस्ये विदर्भदेशेऽस्मिन् चिरकालादनन्तरम् । ऐतिहासिकरूपोऽयं, जातोऽपूर्वमहोत्सवः एतं द्रष्टुं जनाचात्र, प्राक् पत्रिकानिमन्त्रिताः । समायाता भूरिसंख्याः,
॥ १०४१ ॥
तीर्थेऽस्मिन् भक्तिपूरिताः || १०४२ ॥ न चिन्तितं न च क्लृप्तं, कैरपि मानसे हीदम् । आदर्शन सुरूपेण, भविष्यत्यत्र चोत्सवः वर्तमाने विधौ शिष्टे, प्राप्तो मंगलवासरः ।
॥१०४३॥
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ११५ :
प्रतिमानां प्रतिष्ठायाः, भ्राजिष्णूनां सुतेजसा ।। १०४४ || माणारोपणसत्कर्म, रहसि शुद्धचेतसा । मयाचार्येण संक्लृप्तं, चांजनस्य शलाकया ॥ १०४५ ॥ चित्तोत्साह - प्रफुल्लास्य- तो जातं विघ्ननाशतः । मंत्रितैः सरिमंत्रेण, वासक्षेपैः सुवासितैः
॥ १०४६ ।। युग्मम्
०
२ ० २.
शून्ययुग्म वियत्पक्ष - सङ्ख्ये वैक्रमवत्सरे । फाल्गुनशुक्लपक्षे तृतीयायां रविवासरे सौम्ये चन्द्रोज्ज्वले चैत्ये, सुलग्ने सुमुहूर्तके रविराजशुभे योगे, तत्त्वे स्थिरे महोज्ज्वले ॥१०४८ ॥
॥ १०४७॥
।
मूलनायक पार्श्वस्य नवीने श्रीजिनालये ।
,
॥१०५० ॥
बिम्बस्य सत्प्रतिष्ठा च मया कृता सदोदया || १०४९ ॥ त्रिभिर्विशेषकम् चत्वारिंशत् सुबिम्बानां, अन्यजिनगणस्य च । मंत्रितैः सूरिमंत्रेण, वासक्षेपैः सुवासितैः प्रतिष्ठा विदधे शस्ता, दर्शकानां प्रभावदा | मयाचार्येण तुष्टेन, भुवनतिलकेन वै ॥ १०५१ ॥ युग्मम् अधिष्ठायकदेवानां मूर्तिद्वयं प्रतिष्ठितम् । श्री शासनस्य रक्षाये, विघ्नव्यूहोपशान्तये प्रोगे च जिनावासे, शिखरे गगनंलिहे । सुवर्णकलशौ श्रेष्ठौ स्थापितौ भावमेदुरैः
।। १०५२।।
॥ १०५३॥
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ११६
इति ज्ञापयितुं पान्थान्, एतच्च चैत्यमद्भुतम् । स्थापितो रुचिरो दण्डः, स्वर्णयष्टिसहोदरः ॥ १०५४॥ तस्योपरि सुवर्णैश्च विचित्रै राजितो वरः । ध्वजः कौशेयसम्बन्धी, आरोपितः सुरंगतः ॥ १०५५॥
मूलनायक पार्श्वस्य, विम्बं तेजोनिधीश्वरम् । समरताह्वया तत्र, लालचन्द्रस्य भार्यया संस्थापितं बहु द्रव्य-व्ययेन गर्भसद्मनि । मुकुटकुंडलैर्भव्ये - रलंकारैश्च भूषितम्
॥ १०५६॥
अन्येभ्यो जिनबिम्बेभ्यो, मुकुटकुंडलादिकम् । भूषणं विविधं श्राद्धैः, हर्षेण परिधापितम् ॥ १०५८॥
प्रतिष्ठापक्रमे सर्वे:, प्रेक्षकैर्जेन बन्धुभिः । जयजयारवैः सर्व, गर्जत्कृतं जगत् खलु
॥१०५७॥
युग्मम् ॥
समवसरणस्थाच, जाने किल जिनेश्वराः । राजन्ते तादृशाः सर्वे चैत्येषु स्थापिताः किल ॥ १०५९॥
युगपद्वादितवाद्य - नादैः कर्णप्रियैः वरैः । प्रसारितं सुमांगल्य- मक्षतं वाद्यवादिभिः प्रतिष्ठा कार्य पूर्णत्वं, या निर्विघ्नभावतः । जहपुर्ननृतुः सर्वे, संघस्थाः श्रावकास्तदा
॥१०६०॥
॥२०६१।
॥१०६२॥
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________
जोता धन्या वयं चाद्य, कृतकृत्यास्तथा वयम् । कृतपुण्याः ससौभाग्या, निरीक्ष्य तु महोत्सवम् ॥१०६३।। अत्रान्तरे च संपाप्ता, जैनाचार्याः सुबुद्धयः । अवनतिलकाभिख्या, अस्मत्पुण्यसमृद्धितः ॥१०६४॥ जल्पन्ति श्रावकाः सर्वे, हर्षावेशसुमेदुराः ।। उत्सवोऽभूत् प्रतिष्ठायाः, सम्पूर्णी यत्प्रभावतः ॥१०६५॥ पार्श्वनाथभाषेण, कृपया सद्गुरोस्तथा । प्रतिष्ठायाः शुभं कार्य, पर्याप्तं जातमद्भुतम् ॥१०६६॥
युग्मम् । वर्णयन्ति च सर्वेऽपि, व्योमस्थस्य प्रभावतः । पाश्वनाथस्य सामीप्ये, जातः शस्यः सदुत्सवः ॥१०६७॥ दृष्टा सर्वे चमत्कारान् , प्रत्यक्षाम्पाश्वसनिधौ । विविधाकल्पनातीतान् ,
विस्मिताः प्रेक्षका भृशम् ॥१०६८॥ प्रतिष्ठाकार्यपूर्णवं, मूर्तितेजोऽभिवर्धितम् । दृष्ट्वा गदन्ति सर्वेऽपि, कलौ माहात्म्यमुत्तमम् ॥१०६९॥ उत्थाय सर्वसंधैश्च, पुष्पधूपैः सुमौक्तिकैः । अमूल्यवस्तुसद्व्यः , जिनदेवाश्च पूजिताः ॥१०७०॥ प्रतिष्ठावसरं प्राप्य, जिनाधस्तु निधिर्भृतः । स्वर्णरजतमुक्ताभिः, धनाढ्य वनोमिभिः ॥१०७१॥
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ११८ :
नारीभिमधुरैगीतेः, धवलमंगलादिभिः । अक्षतकुसुमोघेश्व, विश्वं तु मंगलीकृतम् ॥१०७२।। ससंधैर्भावनापुण्यैः, साधुभिः सह सरिणा । सम्मुखं जिनविम्बानां, चैत्यस्य वन्दनं कृतम् ॥१०७१।। स्तुतः स्तवनवै आँव-गाम्भीर्यगभितैः प्रभुः । अस्माभिः कृतकृत्यैश्व, तन्मयश्व सुभावनैः ॥१०७४॥ भोजनं सुष्ठु संजातं, प्रतिष्ठायाः सुवासरे। पश्चसहस्रनानां, सघर्मणां सुप्तिदम् ॥१०७५।। भक्तिः समरतश्राद्ध्याः , सदौदार्य तथैव च । आगतैः सर्वसुश्राद्धः, प्रशंसितं विशेषतः ॥१०७६॥ अष्टाग्रशतपूजामिः, सर्वलोकस्य शान्तिदम् । सुमंत्रोच्चारणेनैव, शान्तिस्नात्रं प्रपाठितम् ॥१०७७॥ सम्मुखे पार्श्वनाथस्य, क्रियाविधानवेदिभिः । कृता महाक्रिया सर्वा, ममाचार्यस्य सन्निधौ ॥१०७८॥ नृत्नचैत्ये बलिं दवा, निष्पापमंत्रवेदिभिः । नैवेद्येस्तोषिता देवा, गुह्यकव्यंतरादिकाः ॥१०७९॥ आहूता देवताश्चैव, ग्रहपूजनसद्विधौ । विसृष्टा अर्थयित्वा च, क्षमां विधानकारकैः ॥१०८०॥ मुमुदिरे ततः सर्वे, सभ्या इभ्या सुसज्जनाः । महोत्सवे तु निर्विघ्ने, पर्याप्ते हि शुभाशयाः ॥१०८१॥
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________
श्रीअन्तरिक्षतीर्थस्य, माहात्म्यं वर्धितं महत् । नूत्नचैत्येऽत्र संजाते, यात्रिकाणां सुधर्मदम् ॥१०८२॥ पावनं दर्शनं कृत्वा, मना मुन्मकराकरे । भानतमस्तका जाता, धन्याः पाक्नभावनाः ॥१०८३॥ स्तुवन्ति भावगम्भीरैः, स्तवैरभिनवरैः ।। पार्श्वनाथं जगन्नाथ, भवपाथोधिपारगम् ॥१०८४॥ श्रीविघ्नहरपाय, चमत्कारैकवाधये । नूत्नचैत्यप्रतिष्ठाय, क्षेमदाय नमोऽस्तु ते ॥१०८५॥ वीतराग ! नमस्तुभ्यं, भक्तेप्सितपदायिने । पपततां भवाम्भोधौ, यानपात्राय तायिने ॥१०८६॥ नमस्तुभ्यं जिनेन्द्राय, कर्माष्टकनिवारिणे । मिथ्यांधकारदीपाय, सच्चमत्कारवार्धये ॥१०८७॥ नागेन्द्रस्तुतपादाय, नतेन्द्रदेवराशये । नमस्तुभ्यं शरण्याय, निराधाराश्रयाय वै ॥१०८८॥ लोकोत्तरस्वरूपाय, सम्यग्ज्ञानप्रदायिने । आत्मसिद्धिनिधानाय, नमस्तीर्थेश्वराय वै ॥१०८९॥ संसारातपमेघाय, दुःखोपसर्गहारिणे । इन्द्राश्चितांघ्रिपद्माय, जिनेन्द्राय नमोस्तु ते ॥१०९०॥ तारकोसि शरण्योऽसि, दायका शिवसअनः । प्रातःस्मरणयोग्योऽसि, चक्षुष्मतामगोचरः ॥१०९१॥
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________
: १२० : हे देव ! पार्श्वनाथ ! ख, स्थापितो नन्दताच्चिरम् । श्रेयो विधेहि भव्यानां, नृत्नप्रासादमण्डन! ॥१०९२॥ शुद्धचित्तेन यो भक्तः, करोति स्मरणं तव । तस्मै चित्तेप्सितं सर्व, यच्छ वं हे जिनेश्वर ! ॥१०९३॥ चमत्कारनिधे ! देव !, तव भक्तिभरे जने । देहि धैर्य बलं शौर्य, ऋदि सिद्धिं सुशाश्वतीम् ॥१०९४॥ नमोऽस्तु देवदेवाय, भुवि विस्तीर्णकीर्तये । भवदोषापनोदाय, शाश्वतानन्दमूर्तये ॥१०९५॥ नानाविधचमत्कारी, नानानामावधारिणे । पुरुषादेयपार्थाय, विश्वेशाय नमोनमः ॥१०९६॥ पुनस्तु देवदेवस्य, चेच्छामि दर्शनं तव ।। आनुषंगिकयोगेन, दातव्यं सुकृपालुना ॥१०९७॥ स्तोत्रैरिति सुसंस्तुत्य, नव्यं बिम्बं जिनेशितुः । आनम्य शिरसा चाहं, भूयो भूयो सुभक्तितः ॥१०९८॥ साधुभि. सह संघेन, निःस्तो मंदिराद् बहिः । तदा जयजयाघोषः, संघेन गर्जितं भृशम् ॥१०९९॥
युग्मम् ॥ निर्विघ्नत्वेन सम्पूर्ण, प्रतिष्ठायाः सुकार्यकम् । मदीयशुभनिश्रायां, जातं शासनदेवतः ॥११००॥ सर्वे: सम्मिल्य सद्भावात् , गुरुगुणानुवादनम् । कृतं तु श्रद्धया विश्व-लोकैर्गुणानुरागिभिः ॥११०१॥
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________
: १२१ : श्रीमत्समरतश्राद्धयै, सरस्वत्यै तथाऽपि च । प्रदत्ता मानतः सभ्यः, अभिनन्दनपत्रिका ॥११०२॥ अन्येभ्यः कार्यकारिभ्यो. धन्यवादाश्च भूरिशः । अर्पिताः सभ्यलोकैश्च, कृतकार्यानुमोदिभिः ॥११०॥ प्रतिष्ठाया निमित्तेन, संजातं धर्मवधनम् । देवद्रव्यादिक्षेत्रेषु, वृद्धिर्जाता प्रशंसिता ॥११०४॥ धर्माशीर्वचनं श्रुत्वा, मम मुखारविन्दतः । मम करकजात् सर्वः, वासक्षेपग्रहः कृतः ॥११०५॥ भुवनतिलकसरिः शिष्यवृन्देन साध । गगनतळसुसंस्थं पार्श्वनाथ जिनेन्द्रम् ॥ . नमनरुचिरमावादर्शनापूतचेताः । स्मरति भजति तीर्थ मण्डने चान्तरिक्षे ॥११०६॥ निहितमनुपमं यद् व्योमयानेन तुल्ये । रुचिररचितदिव्ये शोभने नव्यचैत्ये ॥ परिकरपरियुक्तं पार्श्वनाथस्य बिम्बं । जयतु हरतु विघ्नं भक्तिभाजां च नृणाम् ॥११०७ अथ जिनवरबिम्ब पार्श्वनाथस्य सौम्यं । अनुपमकृतचैत्ये स्थापितं सोत्सवं तत् ॥ भुवनतिळकनाम्ना सूरिणा चान्तरिक्षे । जयतु चिरमवत्तत् पार्श्वनाथस्य तीर्थे ... ॥११०८॥
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________
: १२२ :
शून्ययुग्मवियत्पक्ष-सङ्ख्ये वैक्रमवत्सरे । फाल्गुनशुक्लपक्षे तृ-तीयायां रविवासरे ॥११०९॥ सुप्रासादे नवे भव्ये, विमानस्य सहोदरे । स्थापितं विधिना भव्यं, बिम्ब पार्श्वविभोर्वरम् ॥१११०॥ श्रीलब्धिसरिशिष्येण, भुवनतिलकेन वै । सुरिणा शान्तचित्तेन, मन्त्रमन्त्रितवासतः ॥११११।।
त्रिभिर्विशेषकम् चतुर्थों मंगलः खण्डः, समाप्तः क्षेमपूर्वकः । नृत्नचैत्यस्य वृत्तान्तः, मण्डितो धर्मवर्धकः ॥१११२॥ भुवनतिलकेनाय, सुरिणा धर्मवृद्धये । मन्दतु विहितो ग्रन्थो, यावच्चन्द्रदिवाकरौ ॥१११३॥
इति श्रीअन्तरिक्षपार्श्वनाथतीर्थमाहात्म्यवृद्धिकारणभूतत्वादत्यन्तावश्यकत्वाम्मदीयो नव्यभव्यचैत्यनिर्माणविषयकउपदेशो बालापुरवास्तव्यसमरतश्राविकया स्वीकृतः, ततो नव्यचैत्यनिर्माण भव्यं जातं, बालापुरवास्तव्यसरस्वतीश्राविकाद्वारा निर्मापितचतुर्विशतिदेवकुलिका-सनाथं, तदनन्तरं, महाविशिष्टविशालयोजनापूर्वकः नवीनभव्यचैत्यस्थापनीयनव्यप्रतिमानामञ्जनशलाकायाः प्रतिष्ठायाश्च महोत्सवो मन्निायां भव्यतया निर्विघ्नतया निष्पन्नः. महोत्सवान्तर्गतदीक्षाप्रदानम् इत्यादि विशिष्ठ
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________
: १२३ :
वर्णनमयः, तपोगच्छाधिपति-कविकुलकिरीटसूरिसार्वभौमव्याख्यानवाचस्पति-कटोसणादिनृपवरप्रतिबोधक-इलादुर्गादितीर्थोद्धारक-जैनाचार्य-श्रीमद्विजयलब्धिसूरीश्वराणां पट्टप्रभावककविकुलकोटीर-धर्मदिवाकर-जैनाचार्य-श्रीविजयभुवनतिलकवरिभिः
संहब्धश्चतुर्थः खण्डः समाप्तः ॥
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________
आसन्नोपकारि श्रीमन्महावीराय नमः
200000
.000000002
OM
200
Cooroop...
ROO०००
*6000000
100000pm
FOOOD
gooo
Poswom
पंचमः खण्डः
Gooo AOW2000
Dooooooooooooooooog
प्रशस्तिः चैत्यकार्येऽविचिन्त्याच. विघ्नसन्दोहवारिदाः । पार्श्वनामसमीरेण, विनष्टा आगता अपि ॥१११४॥ सर्वैश्च निश्चितं तत्र, पार्श्वनाथविभोवरम् । विघ्नहरेति नामेदं, विश्रुतमखिले जने ॥१११५॥ विघ्नहरं प्रभुं पार्श्व, ॐ ही मन्त्रेण संयुतम् । जपेद्यः शान्तचित्तेन, लभते स्वेप्सितं फलम् ॥१११६॥ निशंकीभूय भव्यात्मा, ध्यायेद्यो ध्यानमन्वहम् । स्वचित्ते पार्श्वनाथस्य, ऐश्वर्य सोऽश्नुते न किम्? ॥१११७॥
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________
: १२५:
तस्य नश्यति दारिद्रयं, विलीयन्ते विपत्तयः । प्रभ्रश्यन्ति समे रोगाः, पार्श्वनाथस्य चिन्तनात् ॥१११८॥ तपसा ब्रह्मचर्येण, इन्द्रियाणां जयेन च । यो जपेत्पार्श्वनाथस्य, नाम सर्वार्थसाधकम् ॥१११९॥ तस्य गृहे निधानानि, क्रीडन्ति स्वेप्सया स्वयम् । ऋदयः सिद्धयः सर्वाः, सिद्धयन्ति क्षणमात्रतः ॥११२०।। पंगुलं नेत्रयोरान्ध्यं, खाखमंगहीनता । कुष्ठभगन्दराद्याश्च, रोगा नश्यन्ति तस्य च ॥११२१॥ वियोगिलं च दारिद्रयं, दीनखं रिपुपीडनम् । उपद्रवाः क्षयं यान्ति, पार्श्वनाथस्य पूजनात् ॥११२२॥ पार्श्वनाथपभावस्य, क्रियते वर्णनं कियत् । एकया जिह्वया तत्तु, वक्तुं शक्यं कथं भवेत् ॥११२३॥ किं दूरं किं च दुष्प्रापं, किमसाध्यं च दुष्करम् । दुर्घटे कि हि तस्यैव, यस्य पार्धाभिचिन्तनम् ॥११२४॥ विजयानन्दमरीशं, शासनव्योमभास्करम् । जैनशास्त्राब्धिपारीणं, श्रीन्यायाम्भोनिधि स्तुवे ॥११२५।। यैश्च जिनेन्द्रबिम्बस्य, शास्त्रविहितपूजनम् । ज्ञाखा सम्यग्सुशास्त्रेभ्यः, समीक्ष्य तीक्ष्णबुद्धितः ॥११२६॥ त्यत्तत्रा लुम्पकमार्ग तं, संश्रित्य मूर्तिपूजकम् । पन्थानं श्रद्धया भत्त्या, सम्यग धर्मोऽपि वर्धितः ॥११२७॥
युग्पम् ॥
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________
: १२६ :
बुद्धिविजयशिष्या ये, धीधना: शास्त्रचक्षुषः । संविग्नपक्षधौरैया. विजयानन्दसूरयः ॥२१२८॥ वादं कृत्वा जयं लब्ध्वा, लुम्पकेभ्योप्यनेकशः । सहस्राणि दश श्राद्धाः, कृताश्च मूर्तिपूजकाः ॥११२९।। दर्शनशास्त्रवेत्तारो, जैनधर्मदिवाकराः । विजयानन्दसूरीन्द्राः, वादीन्द्रास्ते जयन्तु वै ॥११३०॥ अनेकग्रन्थरत्नानि, विश्रुतान्यवनीतले । कृतानि शास्त्रसिद्धानि, विजयानन्दसरिमिः ॥११३१॥ जैनशासनतत्त्वेषु, विश्वस्ता धर्मबुद्धयः । जज्ञिरेऽनेकशः श्राद्धा, येषां ग्रन्थावलोकनात् ॥११३२॥ पाश्चालदेशजैनानां, उद्धारो यैः कृतो वरः । कष्टेनोग्रविहारेण, बुद्धया तर्कोपदेशतः ॥११३३॥ तपोगच्छाम्बरे सुराः कुबोधतिमिरापहा: । जाता ये विश्वविख्याताः, शासनस्य प्रभावकाः ॥११३४॥ स्वेतरांग्लविदेशेषु, येषां कीर्तिः समुज्ज्वला ।... प्रसूता चन्द्रतो गुर्वी, तर्कबुद्ध्यनुभावतः ॥११३५।। तेषां च पट्टपूर्वाद्रि, द्योतकाः धर्मरक्षकाः । नि:स्पृहिणां शिरोरत्न-भूताः कमलसूरयः ॥११३६॥ जैनशास्त्रस्य वेत्तारो, नैष्ठिकब्रह्मचारिणः । सजाता विश्वविख्याता:, तेजस्विनो महाशयाः ॥११३७॥
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________
: १२७ :
निर्भीका: सत्यवक्तारः, सदैव सत्यदर्शकाः । गम्भीरा धर्मरक्षायां, बद्धकटिकशेखराः ॥११३८॥ ग्रामेषु मोगरायेषु, नृपाणां प्रतिबोधकाः । जीवदयोपदेशेन, शास्त्रोक्तेन कृपालवः ॥११३९॥ बोधितास्ते नृपाः सर्वे, दयाधर्मप्रपालकाः । जाताः स्वभुवि संतेनुः, अमारिपटहं सदा ॥११४०॥ जैनाजैनजनैः स्तुत्याः, पुण्यभाजो गणीश्वराः । बुधैः संस्तुतपादाब्जा, बुद्धिजुषः प्रभावकाः ॥११४१॥ वाचंयमैः स्वशिष्यैश्च, प्रशिष्यैश्च वृताः सदा । जैनधर्मस्य राजानो, राजन्ते इव कोविदाः ॥११४२॥ उद्धारकाः सुतीर्थस्य, चेलादुर्गस्य भक्तितः । भुवि लब्धप्रतिष्ठा ये, वादीन्द्रा धर्मदेशकाः ॥११४३॥ विषमे विकटे काले, शासनकधुरन्धगः । अबाध्योत्तरदातारः, कीर्तिता अपि वैरिभिः ॥११४४॥ तेषां कमलसरीणां, पट्टाभ्युदयकारिणः ।। विजयलब्धिसूरीशाः, सुज्ञाः ख्याता: सदोदयाः ॥११४५॥ सर्वपण्डितमूर्धन्याः. स्वेतरशास्त्रपारगाः । निपुणाः न्यायशास्त्रेषु. वाद दक्षाः सुतार्किकाः ॥११४६॥ वादस्थल्यान्तु वादीन्द्रा, पश्चास्या इव गर्जकाः । वस्तु जयमालां ते, जयिनो बुधसंसदि ॥११४७॥
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________
: १२८ :
आबालब्रह्मचर्यस्थाः, तेजस्विनः शुभोदयाः । गुम्फका ग्रन्थरत्नानां, सिद्धवाचो गुणालयाः ॥११४८॥ जिनाज्ञापालकाः सौम्या, प्रसन्नाः प्राप्तधीधनाः । प्रश्नानां प्राज्ञपृष्टानां, सम्यगुत्तरदायकाः ॥११४९॥ वादिगणेषु वादीन्द्राः, कवीन्द्रकुलशेखराः । व्याख्याक्षणे हि राजन्ते. ये वाचस्पतयः खलु ॥११५०॥ पाठका जैनशास्त्राणां, शिष्यपशिष्यसंहतौ । निर्मातार: प्रकाव्याणां, विविधच्छन्दसा द्रुतम् ॥११५१॥ समये विकटे नूनं, विपरीतपरिस्थितौ । शासनस्य सुरक्षायां बद्ध्वा कटिं सदोद्यताः ॥११५२।। ग्रन्थानां सत्यहीनानां. निर्भीकाः खण्डनोद्यताः । आज्ञाविश्वाससम्प्राप्त्य, ग्रन्था यैश्च विगुम्फिताः ॥११५३॥ कटोसणनरेशश्री-तख्तसिंहः प्रबोधितः । सरिभिधर्मवाण्या च, कृतो दयापरायणः ॥११५४॥ अन्येऽपि नगराधीशाः, बोधिताः सूरिपुङ्गवैः । दयाधर्मोपदेशेन, न्यायनीतिमयेन ये ॥११५५॥ स्वाधीनभूमिसीमायां, मृगया परिवर्जिता ।। अभय कोटिजोवानां. प्रत्यब्दं तैश्च दीयते ॥११५६॥ तेषां पुण्यप्रभावाणां, वैगग्याध्यात्मवेश्मनाम । जातानि धर्मकृत्यानि, सम्यग् धर्मोपदेशतः ॥११५७॥
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________
: १२५ :
॥११५८॥
•
सूरीणां धर्मनिश्रायां श्रावकधर्मपालकाः धर्मश्रद्धालवोऽनेके, जगृहु: संयमं मुदा तीर्थोद्धारादिकृत्यानि तीर्थसङ्कनथ भूरिशः । प्रतिष्ठादिविधानानि जज्ञिरे गुरुसन्निधौ ॥११५९॥ आव्रतादात्मशुद्ध्यर्थ, जागरूका निरन्तरम् । चिन्तकाः सूत्रतस्थानां, स्वाध्यायामृतपायिनः ॥११६०॥ वृद्धत्वेऽपि सुसूत्राणां स्वाध्यायो नैव मोचितः । व्याधिग्रस्ते शरीरेऽपि दृष्टाः स्वाध्यायतत्वराः ।।११६१ ॥ अन्तिमसमये ये तु. लग्ना मना निजात्मनि । नमस्कार महामन्त्र -ध्वनावेक्राग्रमानसाः
॥११६२॥
"
देहान्तसमये सूरेः समीपस्थाच साधवः । समाधिलीनतां हड्डा, मना आश्चर्यसागरे वेदनापरत्वेsपि, चाहो समाधिरुत्तमः । तथैवात्मसुवेदिखं, गुरूणां विशदात्मनाम
।।११६३ ।।
॥११६४॥
।
॥। ११६५॥
यस्य श्मशानयात्रार्या, परोलक्षाश्च मानवाः विमानस्थगुरोर्दे, अर्चन्ति गन्धवस्तुभिः मृत्वेति शिक्षितं येव, कथं मृत्युव साध्यते ? जगृहुर्बोधपाठं हि, मृत्युक्षणावळो किन: धन्यास्ते कृतपुण्यास्ते, कृतसार्थकजन्मिनः । मोहमयां नगयीं यैः प्राप्तं स्वर्गावरोहणम् ॥ ११६७॥
।। ११६६।।
"
१७
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________
: १३०:
धार्मिका उत्सवा जाता, गुरूणां स्मरणाय च । पुरे च नगरे प्रामे, संख्यातीताः समुज्ज्वलाः ॥११६८॥ सम्मतितर्कसोपानं, तत्चन्यायविभाकरः । । मुक्तावली तु सूत्राणां, स्तुतिस्तीर्थकरेशितुः ॥११५९॥ इत्यादिग्रन्थराशियः, निर्मितो देवभाषया । सूत्रतर्ककलापूर्णः, संस्तुतो मुणरागिभिः ॥११७०॥ दिवंगतास्तु राजन्ते, जीवन्तो ग्रन्थदेहतः । भक्तहृदयगेहे च, क्रीडन्ति स्मृतिमूर्तयः ॥११७१॥ येषां च लब्धिसरीणां, ख्यातं नामावनीतले । ऋषिचन्द्रविययुग्मे, वर्षे स्वर्गावरोहिणाम् ॥११७२॥ तेषां पट्टधरेणेदं, स्तोत्रं सर्वत्रियां पदम् । भुवनतिलकेनेव दृब्धं पार्श्वविभोर्मुदा ॥१७॥ निर्मित स्वात्मकल्याण-हेतवे स्मृतये तथा । श्रद्धायै चान्यलोकानां, अभ्यासिनां सुवृद्धये ॥११७४॥ व्योमयुग्मवियत्पक्षे, वत्सरे विक्रमस्य तु । फाल्गुनस्य तृतीयायां, शुक्लपक्षेऽकंवासरे ॥११७५।। पूर्ण जातमिदं वृत्तं, विशिष्ट चित्तशोधकम् । अन्तरिक्षे बरे तीथे, पुंसां भद्राय चास्तु वै ॥११७६॥
युग्मम् ॥
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________
: १३१ :
भुवनतिलकेनेदं, तीर्थमाहात्म्यमुत्तमम् । हव्यं स्वात्महितायैवं, स्थित्वाऽन्तरिक्षतीर्थके ॥११७७॥ प्रभावकाणां गणिपुंगवानां,
शस्तप्रशस्त्या परिमण्डितोऽयम् । चश्चत्स्तवः पञ्चमखण्डको हि,
पूर्णः कृतो वै मयका सुभक्त्या ॥११७८॥ याक्न्मेरुसुधांशुसूर्यवसुधा यावच्चलन्ति ग्रहाः । यावद् वीरविमोः सुशासनमिदं संविद्यते भारते ॥ यावत् साधुगणो जिनागमवरे स्वाध्यायलीनत्वभार । तावद्विश्वतलेऽमले विजयतां श्रीतीर्थवृत्तं वरम् ॥११७९।।
इति श्रीगुरुप्रशस्तिमय: पञ्चमः खण्डः समाप्त: 卐
समाप्तोऽयं ग्रंथः
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________
श्री अंतरिक्षपार्श्वनाथजिन स्तवन
: रचयिता :
कविकुलकोटीर पू० आ० श्री विजयभुवनतिलकसूरीश्वरजी म०
( राग - भैरवी, गझल )
अंतरिक्षे शोभमानाय नमः श्रीपार्श्वनाथाय । स्तुतेन्द्रपादपणा, चमत्कारविधानाय ॥ मोहानिमेघकल्पाय नमः श्रीपार्श्वनाथाय नृपाश्वसेनकुलाब्धि- समुल्लासे मृगांकाय । मिथ्यात्वांधकारसूर्याय नमः श्रीपार्श्वनाथाय
,
वामाकुसिसरोऽब्जाय, भव्यानां मुक्तिश्रीदाय सदोद्यतमपौरुषाय नमः श्रीपार्श्वनाथाय अंतरिक्ष तीर्थदेवाय, विदर्भदेशतिलकाय । भक्तार्थित सर्वपूरकाय नमः श्री पार्श्वनाथाय
॥3॥
॥२॥
॥३॥
॥४॥
inciदोहारिणे, दारिद्रयधूळीसमोसव | मेरुमहीधरधीराय नमः श्री पाश्वनाथाय
कलावस्मिन् व्योमस्थाय तथा विस्मापकायास्मै । ईशाय विश्वनाथाय नमः श्रीपार्श्वनाथाय
॥६॥
11411
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________
१३३ :
दीव्यद् देवाधिदेवाय, निर्ब्रथस्तुतवृत्ताय । मोक्षाध्वगसार्थवाहाय नमः श्री पार्श्वनाथाय भवभूमिवेश्मदीपाय, कर्माद्रिवज्रनिभाय । भव्याब्धियानपात्राय नमः श्रीपार्श्वनाथाय मुक्तिसुंदरीसुसंगाय, ज्ञानामृतपूतगंगाय । आत्मकजलब्धिस्थानाय नमः श्रीपार्श्वमाथाय
9
अमताक्षयसौख्याय, परमैश्वर्यरूपायः । त्रिभुवनज्योतीरूपाय नमः श्रीपार्श्वनाथाय
श्री विघ्नहरपार्श्वनाथजिन स्तवन
( राग - कवाली गझल )
9
विघ्नहरपार्श्वनाथाय जिनेन्द्राय नमोस्तु ते । नूतन जिनालये नौमि मुकुटहारैर्मनोरम्बैः । राजितं सुफणच्छत्रैः, त्रिधा पार्श्वजिनं देवम् गया लब्धं महापुण्यैः, जिनेन्द्र मंगलावासम् । तेजस्विनं महारत्नं, त्रिधा पार्श्वजिनं देवम् भवाब्धितारकं पोतं, मोहानळतोयदे नाथम् । मायानिशा निशानार्थ, त्रिधा पार्श्वजिनं देवम्
॥७॥
11611
॥९॥
॥१॥
टेक.
॥१॥
॥२॥
॥३॥
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________
: १३४ :
भव्याजबोधतीक्ष्णांशु, कर्माद्रिभेदने वज्रम् । नन्द्रस्तुतपादाब्ज, त्रिधा पार्थजिनं देवम् ॥४॥
चतुर्भिः कलापकम् विदर्भदेशदीपाय, मिथ्याधनवातकल्पाय ।। अनंतानंदतल्पाय, जिनेन्द्राय नमोस्तु ते ॥५॥ अश्वसेननृपतनुजाय, वामाकुतिसुरत्नाय । शाश्वतमुक्तिनिवासाय, जिनेन्द्राय नमोस्तु ते भक्तमानसहंसाय, केवलकमलानलिनाय । भव्यकेलिजीमूताय, जिनेन्द्राय नमोस्तु ते ॥७॥ गगनस्पर्शिसुपासादे, नवीने राजमानाय । अंतरिक्षतीर्थतिलकाय, जिनेन्द्राय नमोस्तु ते ॥८॥ प्रतिष्ठिताय तृतीयायां, फाल्गुनशुक्लपक्षे च । ० २ ० २ बिन्दुकरशून्ययुग्मेऽब्दे, नमः श्रीपार्श्वनाथाय ॥९॥ कृतं स्तवनं प्रभोर्यस्य, मया मोदेन पार्श्वस्य । भुवनतिलकेन सरिणा, जिनेन्द्राय नमस्तस्मै ११०॥
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________
वर्तमानतीर्थङ्करचतुर्विंशतिस्तवः । कर्ता:-पू० आ० श्री विजयभुवनतिलकवरीश्वरजी महाराज
( वसन्ततिलकावृत्ते ). भादीचरं प्रणिपताम्यनिशं मुनीशम ,
ननेन्द्रदपरिवन्दितपादपत्रम् ।। चश्चत्सुधांशुकिरणोज्ज्वलरुच्यवाचम् ,
संसारकाननसमुद्धृतिसार्थवाहम् ॥१॥ दारिद्रयदाहशमनामृतवेघवर्षम् ,
श्रेयोनिधानमतुलं सुविशिष्टबोधिम् ।। ऐश्वर्यवन्तमजितं जितरागदोषम् ,
नित्यं नमामि मनसा वचसाऽङ्गतो वै ॥२॥ माङ्गल्यकेलिकमलानिलयं नतेन्द्रम् ,
कल्याणकक्षपरिजम्मणवारिवाहम् । मध्यान्जपोधनसदोदितचण्डरश्मिम् ,
श्रीसम्भवं जिनवरं प्रणिदध्महे तम् ॥२॥ श्रेय सुधासुवरुणाळयमय॑मुख्यम् ,
अध्यात्मनन्दनवनं शमनीरराशिम् । लोके पदार्थपरिभासनदिव्यभानुम् ,
वन्देऽमिनन्दनविभुं भविनां शरण्यम् ॥४॥
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________
: १३६ :
५॥
स्फूर्जसुधांशुविकसद्विशदांशुवकत्रम् ,
। सङ्कल्पकल्पतरुमात्मविशुदिगङ्गस । श्रेयस्करं सुमतिदं सुमतिं स्मरामि,
- संसारवस्तुविषयव्रजदर्शिनं तम् निःसङ्ग-मिद्धमरुजं शरणं वरेण्यम् ,
दुःखानलैकशमनेऽनघनीरवाहम् । विश्वातिशायिवसिनिर्मककीर्तिमाहम,
पअप्रभं प्रतिदिनं प्रणमामि भत्त्या गङ्गाप्रवाहसमनिमलचित्मवाहम् ,
चारित्ररत्नविमलातुवैभवाव्यम् । विश्वेश्वरं भवसमुद्रतरीसमानम् ,
वन्दे विषादरहितं च सुपार्श्वनाथम् कारुण्यशान्तिपरमामृतवाधिचन्द्रम,
श्रीलक्ष्मणात्मजमनन्तगुणाभिराम् । रङ्गत्तरङ्गशमदं हतकामतापम् ,
चन्द्रपों प्रतिदिनं शरणं प्रपद्ये प्रोढपमोज्ज्वलितभावुकभक्तचन्दम् ,
माङ्गल्पकेनिभवनं शुभदं महेसम् । संसारगह्वरमहाव्ययिताङ्गिरक्षम् ,
श्रेयोनिधि सुविधिचा सुविधि स्तुवेऽहम्
॥७॥
॥४॥
॥९॥
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________
मिथ्यात्वरात्रिरजनीश्वर ! देवदेव !,
पापव्रजक्षितिरुहाशनिदिव्यतेजः ! शश्च विनष्टजिनाष्टकदोषपाश !,
श्रीशीतक! त्वमिह शैत्यकर प्रभूयाः ॥१०॥ सौम्यं सुलब्धिकरुणानिलयं जिनेन्द्रम् ,
झानाद्यनन्तगुणिनं गतसङ्गमीशम् । देवेन्द्रद्वन्दपरिसंस्तुतकीर्तिगाथम् , . . श्रेयांसनायमनघं वरदं स्तवीमि ॥११॥ पास्तोष्पतिस्तवनगोचरधर्ममार्गम् ,
___ भद्रालयं विशदभव्यविकासहेतुम् । नाथं सदाऽशरणरक्षणबद्धकलम ,
वन्दे जिनेशमनिशं प्रभुकासुपूज्यम् ॥१२॥ भ्रान्त्वा भवेषु विविधेषु महाऽवटेषु,
सोढं मया प्रचुरदुःस्वमनन्तकालम् । मत्वा भवन्तमनिशं भवभावनासम, - बा.ततो किनकनाथ ! तक प्रपद्ये ॥१॥ विद्यालय विगतदोषमनन्तरूपम् ,
धर्मावास्ममरं मुभम बहेशम् । पारंगतं हतमदं विमलं सुबोधम् ,
क्दे जिनेश्वरमनन्तममम्यमीयम् ॥१४॥
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________
: १३८ : नृणां मनोगतविकार-भराद्रिवज्रम् ,
- संसाररोगमुविनाशनभाववैद्यम् । प्रोडप्रतापसुमगन्धितविश्वविश्वम् ,
. वन्दे सदा विमलधर्मदधर्मनायम् ॥१५॥ संसारवह्निशमनार्थसुनव्यमेघम् ,
भक्तार्थपूरणसमर्थमुपर्वक्षम । श्रीविश्वसेनतनयं समविश्वपूज्यम्,
श्रीशान्तिनाथममरेशनतं नमामि ॥१६॥ चन्दारुदेवनरनाथनमस्यिताघ्रिम् ,
श्रीजनशासनकर शिवशङ्करं वै । भव्याङ्गिनां हितकर तरणी भवाम्यो,
श्रीकुन्थुनाथमभयं जिनपं प्रवन्दे ॥१७॥ श्रेष्ठं विशिष्टशरणं, शरणागतानाम् ,
मोकमार्गशुभमङ्गलदिव्यदीपम् । भव्यबजाजपरिबोधनमव्यसूर्यम,
३. बन्देरनाथपुरुषोत्तममीशमुख्यम् ॥१८॥ देवेन्द्रराजिपरिराजितपार्श्वदेशम् ,
सद्दष्टिचिचरणभूषणदीप्यमानम् । आश्चर्यकारिगुणरत्नखनि महान्तम्,
मल्लिप्रभुं जिनवरं प्रणमामि नित्यम् ॥१९॥
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________
श्रेय:कलत्रकरपीडनकारणाय,
श्रेयस्कृते रचितधर्मनिकेतनाय । विश्वाभुताय भविजन्तु शिवराय, ..
नित्यं नमो भगवते मुनिसुव्रताय ॥२०॥ योगात्मकाय विमलाय मुनीश्वराय,
ब्रह्मात्मने कुशलधर्मविकासकाय । विश्वेश्वराय नमिनाथ जिनेश्वराय,
नित्यं नमो भगवते इतमन्मथाय ॥२१॥ विश्वेश्वरोऽसि गुणभृत्पुरुषोत्तमोऽसि,
बुद्धोऽसि नाथ ! भवसागरतारकोऽसि । अहंस्त्वमेव मुनियामकनायकोऽसि,
श्रीनेमिनाथ ! शरणागतवत्सलोऽसि ॥२२॥ भक्तेप्सितार्थपरिपूरणकामधेनम् ,
मिथ्यानिशातिमिरनाशनसौम्यचन्द्रम् । पद्मावतीधरणवासववन्दिताघ्रिम् ,
श्रीपाश्वनाथमनिशं परिपूजयामि ॥२३॥ सिद्धार्थराजकुलविष्णुपदग्रहेशम्,
ज्ञानोज्ज्वलं सुरनरेश्वरसेव्यपादम् । संसारसागरमुपारकरैकनावम,
श्रीवर्धमानजिनपं प्रणमामि शश्वत् ॥२४॥
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________
: १४० :
॥ प्रशस्तिश्लोकयुग्मम ॥
स्वस्तिस्तम्भन मुख्यपतनवरे तीर्थात्मक पात्रने, नृणां मुक्तिविवाहमण्डपनियैः श्रीजैन चैत्यैः श्रिते । विद्वन्मण्डलब्धिरिसुगुरोः प्राप्य प्रसत्तिं मुदा, भक्त्या हृद्गतया प्रसन्नमनसा स्थित्वा चतुर्मासिके ॥ ॥ शार्दूलविक्रीडितम् ॥
७
भुवनतिलकाख्येन मुनिव्योमविद्युगे । सूरिणा भक्तिरङ्गेण, वर्षे ब्धोऽईत स्तवः ॥
॥ अनुष्टुप् ॥
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________
અનત ચમત્કારનિધિ શ્રી અક્ષિપાની નાથાય નમઃ
00000000000000000000000000000000 0000000bbb0000000
2000ogopacaseva...૦૦૦૦૦,૦૦°૦૦૦૦૦૦૦qavapopa
શ્રી અંતરિક્ષજીતી-માહાત્મ્ય અને સક્ષિસ ઐતિહાસિક પરિચય
શ્રી ભારતવષ, ભારતભૂષણુતીર્થં માલાઓની શ્રેણીથી, પ્રાચીન કાલથી સુપ્રસિદ્ધ અને સર્વશ્રેષ્ઠ ગણાય છે. અનેક 'સપ્રદાયાના અનેક તીર્થો પ્રત્યેક દિશાઓને શૈાભાયમાન કરી રહેલાં છે. પ્રાચીન કાલમાં અનેક તીર્થી ઇતિહાસપ્રસિદ્ધ હતાં અને આજે પણ જરા જીણું દશાગત ડગલે-પગલે નિહાળાય છે. પ્રાચીન ભવ્ય ભૂતકાલની ભવ્યતા અને અઢળક સમૃદ્ધ તાને પેાકારી રહ્યાં છે. એમાં જરાય શંકાને આજના સશાધન યુગમાં સ્થાન જ નથી. પ્રાચીન તીર્થાંની સાથે ઇતિહાસ કડીબદ્ધ ઉભા થાય છે. જૈન સંસ્કૃતિ એક સમયે ભારતમાં વ્યાપક અને રસપ્રદ જામેલી હતી તેમજ જૈન તીર્થા પણ ભારતના ખૂણે ખૂણે ઉચ્ચતાની ઉંચી ડેક કરીને ઉભેલાં, સ્થિર થયેલાં સને આકર્ષિત કરનારાં હતાં અને છે.
અહીં પશુ એક તીની ગૌરવગાથા આલેખવાના પ્રયાસ
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________
થઈ રહ્યો છે. જે સેંકડે વર્ષોથી ચમત્કારની સરિતા વિશ્વ ભરમાં પસારી રહ્યું છે. અને હજારો દર્શકોના દિલને ડેલાવી રહ્યું છે. વિદર્ભ દેશ છે. વરાડ દેશ તરીકે પણ વિશ્રત છે. આ વરાડ દેશમાં અન્ય સાંપ્રદાયિક કેટલાંક નાના તીર્થો છે. પણ જેન–અજેનને આકર્ષિત કરનારૂં અખિલ વિશ્વમાં અજોડ શ્રી અંતરિક્ષ પાર્શ્વનાથ ભગવાનનું તીર્થ ઈતિહાસે જજવલ અને સર્વ દર્શનીય શીરપુર વાશીમ તાલુકામાં સ્વઉજજવલ ગૌરવ કિરણેને વિશ્વભરમાં પસારી રહ્યું છે.
શ્રી લંકા એ અજિતનાથ ભગવાનના સમયની દેવનિર્મિત જુગજૂની નગરી કહેવાય છે. અહીં અસંખ્યાતા રાજાઓ થઈ ગયા. અને પ્રાયઃ શ્રી તીર્થકરના ધર્મ તીર્થની આરાધના કરીને સંયમનું ઉજજ્વલ પુરૂષાર્થથી પાલન કરીને મુક્તિનાં અવ્યાબાધ સુખને મેળવી શાશ્વતધામનિવાસી બની ગયા છે. આ વાત શ્રી મુનિસુવ્રતસ્વામી તીર્થકર ભગવાનના શાસનના અસ્તિત્વના સમયની છે. રાવણનું સામ્રાજ્ય પૂરજોશમાં ચાલતું હતું. પ્રતિવાસુદેવની પૂર્ણ સત્તા, વૈભવ, ગૌરવ, પ્રતિષ્ઠા ભારતવર્ષ પર સંપૂર્ણ કલાઓથી વિકસિત હતી.
રાવણના સામ્રાજ્ય-કાલમાં જૈનધર્મ પણ ખૂબ જ ઉચ્ચ સ્થાન ભેગવતે હતે. જેનોની રામાયણથી આ વાત પૂરવાર થાય છે. રાવણે સ્વ-પુરૂષાર્થથી લંકા સ્વહસ્તક કરી હતી. રાવણ, કુંભકર્ણ અને બિભીષણ ત્રણેય બંધુઓ એકમેક રહેતા. સર્વનેય સ્વભાવ સરખે, કાર્યપદ્ધતિ સરખી. એ ત્રણેય વીરે હતા. તેમજ ત્રણેયે ઘોર જંગલમાં લૌકિક તપશ્ચર્યા કરીને
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________
લાકમાં વિજય મેળવી આપનારી વિદ્યાએ સિદ્ધ કરી હતી.
લકામાં એમ કહેવાય છે કે સુવણ કીલો હતા તે અનુાધનીય હતા, અને અભેદ્ય હતા. શ્રી જિનેશ્વરદેવાનાં ભવ્ય અને ગગનસ્પર્શી જિનાલયે પણ અનેક સખ્યામાં શાભી રહ્યા હતાં. શ્રી શાંતિનાથ ભગવાનનું મંદિર સર્વશ્રેષ્ઠ અને અનેક રત્નાની શાન્તરસ-નીરધિ જેવી પ્રતિમાએથી સર્વનાં મન, તન અને નયનને આકષણ કરનારું હતું. રાવણુ સ્વકુટુ'ખિકાની સાથે પ્રાયઃ ત્રિકાળ જિનેશ્વર ભગવાનનું ભક્તિભર્યાં હૈયાથી પૂજન~વંદન કરતા હતા.
પ્રાચીન કવિજનાની કૃતિએ લેાકબદ્ધ, ભાષા કાવ્યા, રાસ, સ્તવને પરથી આ અંતરિક્ષ પાર્શ્વનાથના ઇતિહાસ લખાઇ રહ્યો છે. આ તીર્થંકર ભગવાનની પ્રતિમાની પ્રાચીનતા સિદ્ધ કરતા ઇતિહાસ ઘણા જ લાંમા અને અનેક રસિક વિષયાથી ભરપૂર છે. જે સપૂર્ણ આલેખતાં દળદાર ગ્રંથ તૈયાર થાય પણ અહીં તા મુદ્દાસરના અને વાંચકાને પ્રભુ પ્રતિ ભાવનાવૃદ્ધિ, સદ્દભાવ, ઉચ્ચ વિચારતત્ર જન્મે એ જ ઉદ્દેશથી લખાશે.
ભારતવર્ષના પ્રત્યેક દિશાના વિભાગેામાં જૈનતીર્થી ગાજી રહ્યાં છે. પ્રત્યેક તીર્થોના ગૌરવભર્યાં ઇતિહાસ દીપક ન્યાત જેવા ઝળહળી રહ્યો છે. જૈનજનતાથી એ અજ્ઞાત નથી. પણુ શ્રી અતરિક્ષ પાર્શ્વનાથ ભગવાનના વા માનિક ચમત્કારભા ઇતિહાસ સૌ-કોઇના દર્શન-પથમાં અતિ થાય છે. તેવા
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________
દુન્યવી કાઇ પણ તીથ માં નથી જ એવું અનેક જનાએ કશુ લ્યું છે, પ્રચાયુ છે, પ્રામાણિક કહ્યું છે, એ શા વગરની ખાખત છે. અહીં આવનાર યાત્રાળુવર્ગને ત્રિધા લાભ મળે છે. એક અપૂર્વ ચમત્કાર દર્શનના, ઇચ્છિત ફળ પ્રાપ્તિના તથા જિનદેવની મૂર્તિની આંતરિક ભક્તિના લાભ મળી રહ્યો છે. આ રાવણ રાજવીએ કાઈ કા પ્રસ'ગે સ્વઆજ્ઞાવિવશ ખર
અને દૂષણ નામના વિદ્યાધરાને વિદર્ભ દેશ પ્રતિ મેાકલ્યા. આ મનેય વિદ્યાધરા સ્વ-શક્તિથી વિમાનમાં બેસીને રવાના થયા અને પવનની સાથે હરિફાઇ કરતું વિમાન આકાશમાં ઉડયું. તીવ્ર વેગથી લ‘કાથી ઉડેલું વિમાન રાડ દેશમાં આવી પહોંચ્યું. મધ્યાહ્નકાલના સમય થતાં તે ધર્મી વિદ્યાધરાએ ભાજનની કામનાથી વિમાન ભૂમિ પર ઉતાર્યું..
રાવણ જૈન-ધર્મ પાલનમાં ચુસ્ત હતા. તેઓના અનુચરા પણ ધર્મ-પાલનમાં રક્ત હેાય તેમાં આશ્ચય ની વાત જ નથી. તીર્થંકર ભગવાનના ધમ પાલનારાએ પ્રાયઃ આવશ્યક ક્રિયા
એ કદીય ચૂકતા નથી. ગમે તેવી કટોકટીમાં દુઃસમયમાં ય સ્વ-ધર્માનુષ્ઠાનનું વિસ્મરણ કે ચૂકી દેવાનુ ખનવા જ દેતા નથી. આ વિદ્યાધરાનું વિમાન ભૂમિ પર આવતાં તેના નાકરી સ્વ-કા માં મગ્ન થયા. પણ નાકશને આમ યાદ આવ્યું કે મ્હારા સ્વામી જૈન-ધર્મી છે, પ્રભુ તીર્થંકરની પૂજા કર્યા સિવાય ભેાજન લેતા નથી અને જ્યારે જ્યારે તેની સાથે પ્રવાસે બહાર હું જઉં છું ત્યારે ત્યારે તેઓના પૂજાના સતત નિયમના પાલન માટે રત્નની પ્રતિમા સાથે લાવું જ છું
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________
પણ આ વખતે તે હું ભૂલી ગયો છું. તે સ્વામી દુભાશે, પૂજા કર્યા સિવાય ભૂખ્યા રહેશે, અને ભારે ચિંતામાં રહેશે તે જે કાર્ય કરવા આવેલ છે તે કાર્યમાંય કદાચ અંતરાય, બાધા પહોંચશે. આ તર્ક-વિતર્કોના સાગરમાં ડૂબતા નેકરે બહાર ડોકીયું કર્યું. અરે ! આટલા વિમાસણનું શું કામ છે. આટલી ચિંતાના ચક્કરમાં ચગડાવવાથી શું? ત્યાં સમીપમાં એક તલાવ હતું. પાસે રેતીના ઢગ જામેલા હતા. વળી અહીં વૃક્ષેની ઘટાએ પણ ચિત્તને પ્રશાન્ત અને ઉલ્લાસમયી બનાવનારી હતી. એકાંતમાં એક બાજુ પર બેસીને નમસ્કાર મહામંત્રનું સ્મરણ કરીને એ નેકરે રેતી ભેગી કરી અને સ્વ-કલાને તેમાં ઉતારી. રેતી અને પાણીથી એક ભવ્ય અને આહાદક મૂર્તિ નિર્માણ કરી, વિદ્યાધરના પુણ્ય પ્રાગભ્યથી કહે કે, કલા-વિદ્દ કરેની નિપુણતાથી કહે પણ એ મૂર્તિ એવી નિર્માણ થઈ કે જેમાં સાક્ષાત્ પાર્શ્વનાથ ભગવાન જ ન હોય એવી નક્કર ભાવના જન્મી જાય. આ મૂર્તિ જોતાં નેકર પણ હર્ષિત થયે–ચકિત થયે, અને વિચારવા લાગ્યું કે, હારા વિદ્યાધર સ્વામીએ આ મૂર્તિના દર્શન થતાં વિમિત થઈને પૂજા કરશે જ. મને પણ ધન્યવાદ આપશે જ.
એ વિદ્યાધરે આકાશમાંથી ભૂમિ ઉપર આવતાં આ સ્થળનું નિસર્ગ સૌન્દર્ય નિહાળીને નયનથી તૃપ્ત બન્યા અને તલાવમાં જલસ્નાન કરીને પવિત્ર બન્યા. તન પવિત્ર, વસ્ત્ર પવિત્ર અને મનને પવિત્ર બનાવીને શ્રી તીર્થકર ભગવાનની શ્યામવણું, ચિત્તાકર્ષિણ પ્રમાણે પેત નવ્ય અને ભવ્ય મૂર્તિનાં
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________
દર્શન થતાં રોમાંચિત થયા. હર્ષાવેશમાં આ મૂર્તિ નવી છે? ક્યાંથી આવી? કયારે નિર્મિત થઈ? આ સઘળાય વિચારોને વિસારી પાડી. સવિધિ ચિત્તસમાધિપૂર્વક અષ્ટપ્રકારી પૂજા કરવામાં એકમના-એકાકાર બન્યા. પૂજા કરતાં કરતાં પ્રભુ ભક્તિના વિવિધ રંગોથી રંગાયા. એકતાન થઈને પ્રભુની પૂજાનું કાર્ય પૂર્ણ કરી ભાવ–પૂજા કરવામાં તન્મયતા અનુભવવા લાગ્યા. સ્તુતિના સાગરની મધુરી લહેરીઓની લહેરે સાથે ભાવસાગરની લહેરીઓનું અનુસંધાન સધાવા લાગ્યું. આત્માને અપૂર્વ શીતલતા, પ્રશાંતતાને અણમેલ લાભ મલ્ય પણ તેઓને એમ તે લાગ્યું કે આ મૂર્તિ નૂતન નિર્મિત થયેલી છે. અવશ્ય અનુચરે મૂર્તિને સાથે લાવવાનું ભૂલી ગયા છે. અને હારી પૂજાની પ્રતિજ્ઞા અખંડિત રાખવા અહીંની જ રેતીથી નવીન સજી છે. પણ આલ્હાદ અને રસધાર પાસે કંઈ જ અન્ય તર્ક પિદા ન થ.
પૂજનકાર્ય નિર્વિધ્ર પૂર્ણ થયા પછી તે વિદ્યાધરોએ સ્વસેવકથી સર્વ સમાચાર આવૅત જાણ્યા. એટલે એ મૂર્તિને સ્વ-વિદ્યાબલથી વજ સરિખી દઢ અને નકકર બનાવી. વિદ્યાધરોની અગાધ શક્તિ હોય છે, એટલે આ સુંદરતમ મૂર્તિ વજશી દઢકાય બની ગઈ. વિદ્યાધરને મૂર્તિ પર અમાપ પ્રીતિ જન્મી. પુનઃ પુનઃ દર્શન કરે છે. સ્તવના કરે છે. પુનઃ પુનઃ હૈિયાના મંદિરમાં મૂર્તિને ભાવ-મંત્રથી પ્રતિષ્ઠિત કરે છે. ધન્ય ઘડી–ધન્ય પળ કે આપશ્રીનાં પુણ્ય-દર્શન થયાં.
એક બાજુ રસેશ્યાએ વિવિધ પ્રકારની રસેઈ તૈયાર
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________
કરી જ હતી. વિદ્યાધરેએ અને અન્યોએ રાઈનું કાર્ય પતાવ્યું, તેમજ મુખાદિક સ્વચ્છ કરીને વિચારના વમળમાં ગોથાં ખાતા વિચારવા લાગ્યા કે આ તીર્થંકરદેવની પ્રભાવિક અને ચમત્કારિક મૂર્તિને કઈ પણ દ્વારા આશાતના ન થાય એ કઈ પ્રબંધ ગોઠવા જ જોઈએ. બંનેય ધમી હતા, પાપભીરુ હતા, જિનાજ્ઞામાં પ્રતિબદ્ધ હતા એટલે આશાતનાના ભયથી ડરતાં વિચારવા લાગ્યા કે આ મૂર્તિને એક બાજુ પરના ઉંડા કૃપમાં પધરાવી હોય તે આશાતનાના ભયથી બચી શકાશે. ઉભયની સંમતિ થતાં તે મૂર્તિને વિદ્યાના બલથી તે કૃપમાં નમસ્કાર મંત્રના સ્મરણપૂર્વક પધરાવી દીધી.
એક સુંદર ચોઘડીયે, એક ઉત્તમ પળે, એક ઉત્તમ મુહૂર્ત દેવાધિષિત બની ચૂકી. શ્રી ધરણેન્દ્ર અને પદ્માવતીદેવી આ મૂર્તિના પ્રભાવથી પરમ પ્રભાવિત થઈને મૂર્તિની પૂજા કરવામાં તન્મય બન્યા. પ્રતિદિન મૂર્તિ કૃપમાં પણ દેથી પૂજાવા લાગી. ઉત્તમ રત્નના અધિષ્ઠાયક દેવે તેમાં અધિષિત બને છે તેમ આ મૂર્તિના પણ પ્રભાવથી, અનેક દેવે આ મૂર્તિને હૃદલ્લાસથી પૂજન કરવામાં સતત તન્મય રહેતા.
આ વિદર્ભ દેશ હાલમાં વરાડના નામથી પ્રસિદ્ધ છે. વિદર્ભ દેશ પ્રાચીન છે. એવા પ્રમાણે પણ અગણિત મળી આવે છે શ્રી નળ રાજાની પત્ની દમયંતીને પણ આ વિદર્ભ દેશના કુંડિનપુર નગરમાં વિદર્ભ રાજાને ત્યાં જન્મ થયેલો હતે. દેશના નામથી દમયંતીનું નામ વૈદભીં પણ ઈતિહાસપ્રસિદ્ધ છે. આ વિદર્ભદેશનું વર્ણન અજેનોના પુરાણે અને છમાં
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________
પણ આલેખાયેલું છે. કહેવાને મતલબ એ છે કે આ દેશ પ્રાચીન છે. આ દેશમાં અનેક રાજાઓ થઈ ગયા છે. આ દેશમાં હાલ વાસીમ તાલુકે છે. જે ઈતિહાસપ્રસિદ્ધ છે. જે જૂના સમયે અન્ય દાર્શનિકેનું તીર્થ–ધામ ખ્યાત હતું. જ્યાં હજારે અજૈન યાત્રાળુઓ દર્શનાર્થે આવતા હતા. તેમજ જૈનોનું પણ જુગજૂનું તીર્થ હતું, એમ પ્રાચીન રચેલા રાસાએ સાક્ષી પૂરે છે. આ દેશમાં અન્ય સ્થળોએ પણ તીર્થ–ભૂમિ છે. પ્રાચીન ચમત્કૃતિ કરનારા અવશેષે છે. તેમજ કેટલાક વિદ્વાન લેખકે એ પણ એ વિષને ઈતિહાસમાં સપ્રમાણ ચમકાવ્યો છે. આ વિદર્ભ વર્તમાનમાં વરાડ દેશના શુભ નામથી લોકપ્રસિદ્ધ છે. આ દેશના સુપ્રસિદ્ધ આકેલા જીલ્લાને વાસમ તાલુકે છે. એ વાસીમથી બાર માઈલ દૂર શ્રી શીરપુર ગામ આવેલું છે.
આજ વિદર્ભ દેશ ઘણે જ વિસ્તૃત છે. આ દેશમાં કેટલાક પૂર્વાચાર્યોના મતે ઈલચપુરનગર હાલમાં ઇંગલી (હિંગેલીગામ) ઘણું જ શ્રીમતેથી ભારતભૂષણ સમાન શેભતું હતું. આ નગરમાં શ્રીપાળરાજા રાજ્ય કરતા હતા, અને પ્રજા પણ રાજાના સર્વ કાર્યને અનુસરતી હતી. પ્રસન્નતાથી જીવનનિર્વાહ કરી રહી હતી. ધર્મકાર્યો, દાનપુણ્ય, ધર્મમહેન્સ આ નગરમાં અનેકધા થયા જ કરતા હતા. રાજા પણ સુખી અને પ્રજા પણ સુખમય આનંદથી કાળ-ગમન કરતી હતી. પણ કર્મસત્તા કોઈને ય ગણકારતી નથી. કર્મ પલકમાં માનવીઓને વિચિત્ર દશામાં મૂકી દે છે. મહાન માંધાતાઓ, આનંદ-વિલાસમાં ડૂબેલાઓ, અઢળક ઋદ્ધિ-સિદ્ધિના
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________
માલિકને ક્ષણમાં ધૂળ ચાટતા કેાઈ કરતું હોય તે તે અશુભકમને જ આભારી છે. આત્મા નિર્મળ સ્વભાવી છે, પણ કર્ય—વગણાના જથ્થાથી એ જકડાય છે કે સ્વરૂપને ભૂલીને પર-રૂપને અભ્યાસી બન્યું છે. સ્વને પર અને પરને સ્વ મનાવવાની કુબુદ્ધિ આ કર્મના પ્રભાવથી જ જાગે છે. શ્રીપાલ રાજાને સમય આનંદમાં વ્યતીત થતું હતું, પણ એકાએક રાજાની સુવર્ણ કાયાને કઢના ભયંકર રેને કારણે પંજો માર્યો! રંગની ગ્લાનિથી શ્રીપાલ રાજાને કદીય નિદ્રા નથી આવતી. રાજવૈભવે કારમાં દેખાય છે. આવા દારુણ રેગથી પીડિત રાજા સદૈવ ચિંતાતુર અને દુખી રહે છે. પણ જૈનધર્મ પામેલ હેવાથી કમેના પરિણામને, સ્વકૃત કર્મના ઉદયને વિચાર કરીને સમભાવથી ઉદિત કર્મને ભગવે છે.
એક પુણ્ય પળે રાજાને વિચાર આવ્યો કે, અહીં આ ક્ષેત્રમાં જરાય શાંતિ નથી દીસતી-ચેન નથી પડતું, તે અહીંથી દૂર કઈ એકાંત સ્થાનમાં હવાશુદ્ધિ અને શાંતિ માટે પ્રવાસ કરવું જોઈએ. રાજાએ પોતાના સાથીદારો સાથે પ્રવાસ યોજ્યો. કેટલાક ઘોડાઓ સાથે, કેટલાક રાજ્યકર્મચારીઓ સાથે લઈને શ્રીપાલ રાજા સ્વ–નગરથી દૂર-સુદૂર એક ભયંકર, નિર્જન, નિરવ શાંતિભર્યા જંગલમાં આવ્યું. ગરમીના કારણથી રાજાને ઘણુ જ તરસ લાગી અને સેવકને જળ લાવવા માટે આજ્ઞા ફરમાવી.
સેવકે સવેગ-સફાળા ચારે બાજુ જળની શોધ માટે પર્યટન કરવામાં તન્મય બન્યા. રાજા પણ ઘનઘોર વૃક્ષની
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૦
ઘટામાં જલાતુરતાથી જળસ`શાધન કરવામાં એકચિત્ત બન્યા. પુણ્યના ચેાગથી ન ધારેલું, ન ક૨ેલું, કાઈ વિલક્ષણ દ્રશ્ય નજર સામે ઉપસ્થિત થાય છે; પુણ્ય એ એક એવી અજખતા ભરી રસાયણીક ખુટ્ટી છે કે, જે ઉપાધિના અનંત વાદળાને વિખેરીને સુખના સૂર્યને ઝળહળતા બનાવી દે છે. જે સજ્જનાને દુઃખને ડારવાની અને સુખને મેળવવાની કામના હાય તા તેઓએ પુણ્યાપાર્જન કરવામાં કદીય પ્રમાદ ન સેવવા જોઇએ !
રાજા શ્રીપાલના પુણ્ય-સીતારા આજે તેજ છે. પાણીની ખાજમાં એક નિર્મળ જળથી ભરપૂર જળાશય-નાનું તળાવ મળી આવ્યું. આ તળાવ એટલે જ રાજાના રોગનું નિકંદન કાઢનાર એક ધન્વંતરી જ ! આ તળાવ એટલે રાજાના દુઃખમય દિવસેાના મૂર્તિમંત અંત ! આ તળાવ એટલે સૌ ધિએને નિધિ! રાજાના સેવકા દાડતા આવ્યા અને રાજાજીને વધાઈ આપી. મહારાજા ! એક ઘટાદાર વૃક્ષોની શ્રેણી નીચે એક તળાવ છે, છે નાનું પણ તેમાં જળ નિર્મળ છે. વાયુના સંચારથી લહેરાઇ રહ્યું છે. માનેા કે આપશ્રીને જ આહ્વાન આપી રહ્યું છે. ભૂખ્યાને ઇષ્ટ ભેાજન મળે તેમ શ્રીપાળ રાજાએ આનંદિત થઈને એ જળાશય પ્રતિ કમ ઉઠાવવા શરૂ કર્યાં, જાણે પાપને ધક્કો લાગતા હાય, પુણ્યના ભેટા થતા હાય એમ રાજા તળાવ પાસે આવ્યેા. અને તે જલાશયના નિળ જળથી શરીર પરની ધૂળ દૂર કરી હાથ-પગનું જળથી પ્રક્ષાલન કર્યું. શીતળ જળ પીને આકંઠ તૃપ્તિ મેળવી. શાંત પ્રશાંત થયેલ રાજા શ્રીપાળ, સ્વ-રસાલા સાથે વાયુવેગી અશ્વા
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________
રૂઢ થઈને સ્વ-નગર એલચપુર સૂર્યાસ્ત સમયે આવી પહોંચ્યા, અને સ્વ-રાજમહેલમાં પ્રવેશ કર્યાં.
રાણી સાહ્યમા તે રાજાજીની રાહ જોતાં થાક્યાં હતાં. રાણીસાહેબના નાકરવર્ગ પણ રાજાની દિશામાં જ મીટ માંડીને બેઠા હતા, પણ રાજાનું આગમન થતાં સર્વ આન–પ્રમાદના સાગરમાં મ્હાલવા લાગ્યા. સૌએ શ્રીપાલ મહારાજાનું સ્વાગત કર્યું. રાજ્ય-દરબારમાં આનંદનું મેાજી ફરી વળ્યું અને સર્વ સાયકાલીન આવશ્યક ક્રિયાઓમાં ગુલ્તાન અન્યાં. રાજાશ્રી પણ સ્વેષ્ટદેવનું સ્મરણ કરીને આરામગૃહની પુણ્યશય્યામાં નિદ્રાની કામના સેવતા નવકાર મંત્રનું સ્મરણ કરે છે. અને ઘણા સમયથી રીસામણાં લઇ બેઠેલી નિદ્રા આજે સામી આવીને શ્રીપાલ મહારાજાને ભેટી પડી. મતલબ કે શ્રીપાળ, ઘસઘસાટ નિદ્રાના મીઠા સ્વાદને ચાખવા લાગ્યા. રાજાની ભક્ત પતિવ્રતા રાણી શ્રીમતી, શ્રીપાલ મહારાજાની સેવામાં એકનિષ્ઠ રહેતાં હતાં. ક્ષણેક્ષણ અને પલેપલ રાજાની તજવીજ, અનુકૂળતા, રાણીસાહેબ, પાતે જ સાચવતાં હતાં. આજે પણ તેઓ રાજાની નિકટ બેઠાં હતાં. અને રાજા શ્રીપાલને ઘસઘસાટ આવેલી નિદ્રા જોઈને વિસ્મયના વારિધિમાં અમેાળાઈ ગયાં. વાહ ઘણા સમયના ઉજાગરાએ પછી એકાએક રાજા શ્રીપાલને નિદ્રા આવી. આશ્ચર્ય ચકિત રાણીશ્રી ઉઠ્યાં અને રાજાજીના મુખદન કરતાં દેખાયું કે, રાજાજીના મુખ પર, હાથ-પગ ઉપર જરા પણ કાઢ રાગનું ચિન્હ જ નથી. કંચનમય ઝળહળતું તેજ મુખ પર વ્યાપી ગયેલું જોઇને રાણીસાહેબ પણ હુ ઘેલા બન્યાં અને રાજાજીને પ્રશ્ન પૂછ
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________
વાની પ્રતીક્ષા કરી રહ્યાં છે. એકદમ શ્રીપાળ રાજ જાગૃત થયા, જરા પડખું ફેરવ્યું. શ્રીમતીજીએ તકને લાભ લેવાનું ચૂકવું ઠીક ન માન્યું, અને રાજાજીને સપ્રેમ હેતભરી વાણીથી પૂછયું મહારાજાધિરાજ ! આપશ્રીને પુણ્યપ્રતાપજ હજુ જાગતે છે. આપશ્રી પર પુણ્યની મહેરબાની છે. તમેએ આજે સુખરૂપ દુર્લભ નિદ્રાની વાનગી ચાખી. હું તમને જોઈને પ્રમાદના હડાળે ઝુલતી હતી. તમે જાગૃત થયા એટલે પ્રશ્ન પૂછું છું કે આજે તમેએ ક્યાંની મજલ કરી, કયા સ્થળના દેવની પૂજા કરી? ક્યા જળથી હાથ-પગ અને મુખનું પ્રક્ષાલન કર્યું? જેના પ્રભાવથી શરીરને સદૈવ પીડતો રેગ પ્રશાન્ત થયે.
સ્વાભાવિક વાત છે કે, જેના પર પ્રેમ હોય છે તે વ્યક્તિ હિતકર વાત કરે ત્યારે કદી પણ નહીં અનુભવાયેલી આનંદની તક અનુભવાય છે. રાણીજીના મુખમાંથી પૂછાયેલા પ્રશ્નને શ્રવણુ કરીને શ્રીપાલ રાજા પણ પુલકિત થઈને રાણીસાહેબને સંભળાવે છે કે આજે રાજ્યકાર્યથી કંટાળી અને કંઈક શાંતિ ઈચ્છાથી ઈલપુર ગામથી ઘેડા ઉપર બેસીને ઘણે દૂર જંગલમાં હું નીકળી ગયો હતો. ત્યાં જલેચ્છા થવાથી એક જળાશયમાં હાથ-પગ, મુખ ધોઈને જળપાન કર્યું હતું. મને પણ લાગે છે કે એ પ્રભાવિક જળપાનથી મને ઘણી જ શાંતિને અનુભવ થાય છે. એ જળપ્રભાવથી જ નિદ્રા આવી છે. અને ઘણાં સમયથી વળગણની જેમ પીડા આપતે રેગ પણ કંઈ શાંત થયા છે. ચકર રાણું આ વાત સાંભળીને સમજી ગયા કે જળાશયના પાણુને જ પ્રભાવ છે. દેવાધિષ્ઠિત ઔષધિ, મણિ, જલને અચિંત્ય મહિમા પ્રત્યક્ષ દેખાય છે. હવે રાણી સાહેબા પણ આનંદથી નિદ્રાદેવીની સેડમાં લપાઈ ગયા.
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________
સૂર્યોદય પહેલાં અરુણોદયે, સૂર્ય સ્વામીના સ્વાગત કાજે આકાશ મેદાનમાં રક્તવર્ણ નયન રમ્ય ચાદર બીછાવી દીધી. પૃથ્વી પર પણ પક્ષિઓના કલકલ મધુર કંઠથી ગીત-ગુંજને શરૂ થયાં. રાજા શ્રીપાલને જાગૃત થવાના ઈશારારૂપ શરણાઈનાં કર્ણ-રસિક સરેદેને પ્રવાહ વહેવા લાગ્યું. શ્રીપાલ મહારાજા પણ જાગ્યા, સર્વે પ્રાતઃ કૃત્ય પતાવીને સ્વ-કાર્યમાં તલ્લીન થયાં. રાણીસાહ્યબાએ શ્રીપાલ મહારાજાને બે હાથ જોડી વિનવણી કરી કે આપશ્રીએ ગઈ કાલે જે સ્થળે હાથપગ અને મુખનું પ્રક્ષાલન કર્યું તે સ્થળમાં આજે સર્વ મળીને ચાલે અને પુનઃ પ્રક્ષાલન કરીને સર્વ શરીરથી રેગશિપુને ભગાડી મૂકીએ, રાજા પણ એ વાત સાંભળીને પ્રસન્ન થયે, અને સ્વ-કર્મચારીઓને આદેશ કર્યો, સર્વે તૈયાર થાઓ ! અને કાલે જે સ્થળે વનાનંદ અને રોગ શાન્યર્થ ગયા હતા ત્યાં આજે જવાનું છે. સર્વ સ્વ-સ્વવેષભૂષામાં તૈયાર થઈને શ્રીપાલ મહારાજા સાથે માર્ગથી ચાલ્યા.
- ધીમે ધીમે રાજ-રસાલા સાથે મહારાજા શ્રીપાલ એ દૈવીય જળાશય નિકટ આવી પહોંચ્યા. વનઘટાની શીતલતા, નિરવ શાંતતાભર્યું આકર્ષક વાતાવરણ, આલ્હાદજનક મુગ્ધક એકાંત સ્થળઅનુભવી રાજા અને કર્મચારિઓ અપૂર્વાશ્ચર્ય સાથે આનંદમાં ગરકાવ થયા.
રાજા, મંત્રી અને સર્વેએ મળીને વિચારણા કરી કે આ સ્થળે જળ કઈ દિવ્ય પ્રભાવિક છે, પવિત્ર છે, શીતળ છે, મધુર છે, અવશ્ય આ જળાશયમાં કેઈ અધિષ્ઠાયક દેવ
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૪
સાનિધ્ય હાવું જ જોઈએ, નહીંતર પાણીભર્યાં તળાવા તા ઘણાંય છે, પણ આવા ચમત્કાર કોઇ પણ સ્થળમાં અનુભવાતા કે ઢેખાતા નથી.
શ્રીપાલ મહારાજાએ એ જળાશયના જળથી સર્વાંગે સ્નાન કર્યું, અને એ જળસ્પર્શથી સકુષ્ઠ રોગ સમૂલ દૂર થયા. રાજા તે રાજા પૂર્વવત્ સવ કાય શેાલવા લાગ્યા.
રાજાજીના રાગનાશથી સર્વ પરિવાર આનદિત થયા, અને મનમાન્યા ભેાજના જમ્યા. સર્વે વનમાં આનદ કિલ્લોલ કરવા લાગ્યા. રાજા સત્ત્વમૂર્તિ હતા, નિર્ભીય હતા, કૃતનિશ્ચયી હતા, પુરૂષાની પ્રતિમા હતા એટલે એણે હૈયામાં વિચાર કરી કે 66 આ જળાશયમાં શું છે? ક્યા ચમત્કારી દેવના પરચા છે, ક્યા પ્રભાવિક ધ્રુવના ચમત્કારથી જળ–પ્રભાવ વિસ્તર્યાં છે ? આ સૂક્ષ્મતાથી તપાસવું જોઈએ. ” પુણ્યવા સ્વાથે સર્વ કાર્ય વીસરતા નથી પણ એ કાર્યના પ્રાંત વિભાગ પણ શેાધે જ છે. શ્રીપાલ રાજાએ એ જળાશયની સમીપ એક વૃક્ષની છાયામાં પદ્માસન જમાવ્યું. પવિત્ર ભૂમિ, પુનિત વસ્ત્રો, વિશુદ્ધ મનેાભાવ આ ત્રણેયના સ'ગમે શ્રીપાલ રાજાની દ્રઢતામાં પૂરતી કરી. શ્રીપાલ રાજાએ પણ એક નેમથી નિશ્ચય કર્યાં કે દેહવિલય થાય ત્યાં સુધી આ જળાશયના તત્ત્વને શેાધવું જ. આમ શ્રીપાલ મહારાજા શુભ ભાવનાના હીંડાળે ઝુલી રહ્યો છે. એક જ વિચારધારામાં જ પ્લાવિત થયા છે કે જે કાઈ ધ્રુવ હાય, અસુર હાય, દેવી હાય કે અસુરી હોય તે પ્રત્યક્ષ થાઓ અને આ જળનું માહાત્મ્ય મને પ્રત્યક્ષ સ‘ભળાવા દર્શાવા!
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૫
ત્રણ ત્રણ દિવસના ઉપવાસ વળી એક જ આસને સ્થિરતા અને મનની નિશ્ચલતા એટલે અધિષ્ઠાયક દેવે પણ સ્વાપયાગથી વિચાયું કે મહારાજાને ચાખ્યાન્તર આપીને અહીંથી વિદાય કરવા ઠીક છે. માનવીઓના હૈયામાં સત્ત્વના સાગરા ઉભરાવા લાગે. નિશ્ચલતાના તાલેા મજી રો. ત્યારે પુરૂષાર્થના પહાડા અચલ ધીરજતાના પ્રાપક અને છે. અધિષ્ઠાયકદેવે કહ્યું કે, હે રાજા ! તમેા તમારૂં કાર્ય સિદ્ધ થયું છે, તે હવે શા માટે અહીં બેઠા છે ? સ જના કાર્યાંસિદ્ધિને જ ચાહે છે. આ જળના પ્રભાવથી તમારી રાગ તા નાબૂદ થયા જ છે, વળી અન્ય જાણવાની તમે શા માટે ચેષ્ટા કરે છે ? શા માટે ભૂખ્યા રહીને આવી ધાર ટેકથી દુઃખ વેઠા છે ? તમે! તમારા રાજ્યમાં જાએ! તમારી પ્રજાઓનું પાલન કરો ! ધર્મ-ધ્યાનમાં લીન રહે। એ જ તમારી સાથે કતા છે, જે સાધારણ માનવી હાત તે દેવાદેશથી ઉડી જતે જ. પણ શ્રીપાલ રાજા, ક્યાં કાર્ય-સિદ્ધિ વર્યાં સિવાય ઉડે એમ હતા ? મહારાજાએ દેવને પ્રાર્થનાપૂર્વક નમ્રતાથી કહ્યું કે હું વિબુધવર ! તમાએ કહ્યું એ ખરાબર છે પણ મ્હારી કામના આ જળના માહાત્મ્યને વૃત્તાંત જાણવાની છે. આપ સ વૃત્તાંત જણાવી મ્હારી જિજ્ઞાસા તૃપ્ત ક૨ેશ, નહીં તે હું જીવનાંત ઉડવાના નથી જ ! એ મ્હારા નક્કર નિર્ધાર છે. એકતાનનું ધ્યાન દેવાના અચલ સિંહાસનાને કપાવી દે છે; દેવાનેય ચલ-વિકલ બનાવી દે છે. રાજાની દૃઢતાએ દેવના હૈયાને પીગળાવી દીધું.
રાજાના હૈયાની નિર્મલતા અને સત્ત્વશીલતાથી અધિષ્ઠાયક
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________
દેવતાએ કહ્યું કે હે રાજન્ ! આ જળને મહિમા-ઈતિહાસ તમેને કર્ણને પ્રિય અને ચમત્કારભર્યો હું સંક્ષેપમાં સંભબાવું છું. એક ચિત્તથી સાવધાન થઈને શ્રવણ કરે!
હે રાજા ! ઘણા સમય પહેલાં રાવણના સેવકે ખરદૂષણ સેવકેએ અર્ચના એક પાર્શ્વનાથ ભગવાનની શ્યામવર્ણી અને પ્રશાંતરસ નીતરતી પ્રતિમા બનાવી હતી. જે પ્રતિમા ખર-દૂષણે અર્ચન કરીને સ્વ-વિદ્યાસિદ્ધિથી વાકાય બનાવી અને રક્ષણાર્થ, આશાતનાને ટાળવા આ જળાશય છે તેમાં મધ્ય ભાગના ફૂપમાં પધરાવી હતી જેને આજે લાખે વર્ષ વ્યતીત થઈ ગયા. પણ એ મૂર્તિના પ્રબલ-પ્રભાવથી આ જળાશયનું જળ ચમત્કારી રહે છે. જલના સ્પર્શમાત્રથી ભયંકર વ્યાધિઓ નહીવત્ થઈ જાય છે. - શ્રીપાલ મહારાજા દેવેન્દ્ર વાણું શ્રવણ કરીને ઘણું જ હર્ષિત થયા. સ્વકૃત નિશ્ચય સિદ્ધ થયેલ લેવાથી માંચિત થયા અને દેવને કહ્યું કે એ મૂર્તિના મને દર્શન કરાવે અને મૂર્તિ મને અર્પણ કરે એવી નમ્ર પ્રાર્થના કરી પણ દેવે કંઈ પણ જવાબ ન આપ્યું અને અદ્રશ્ય થઈ ગયા. પુનઃ શ્રીપાલ રાજાને તીવ્ર કામના જાગી કે એ પ્રભુના દર્શન કરવા જ જોઈએ. એ ભવ્ય લાખ વર્ષની પુરાણી મૂર્તિની પ્રાપ્તિ કરવી જ જોઈએ.
રાજાએ તપશ્ચર્યા ચાલુ રાખી, આસન પણ દ્રઢ જમાવ્યું અને ધ્યાન પણ એકતાન થઈને શરૂ કર્યું. એકાગ્રતાને કરંટ પુનઃ દેવને સ્પર્યો અને પ્રત્યક્ષ થઈને શ્રી ધરણેન્દ્રદેવે જણાવ્યું
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________
કે હે રાજા! આ મૂર્તિ અને પ્રાણવલ્લભ છે. અમે દેવો એની પૂજા-અર્ચના કરીને અતીવાનંદ પેદા કરીએ છીએ, અમારા જીવનને આધાર, અમારા દેવેનું સર્વસ્વ આ મૂર્તિ છે. આવી મૂર્તિની કઈ અધર્મી કે પ્લેચ્છ આશાતને કરે તે અમેને દેષ લાગે. તે તમે સુખી છે, તમારું રેગનાશનું કાય થયેલ છે, હવે આગ્રહ ન રાખો. નવકાર મંત્રના સ્મરણમાં તન્મય થયેલા શ્રીપાલ રાજાએ પ્રતિમા મેળવવાને અતીવાગ્રહ કર્યો અને અધિષ્ઠાયક દેવને વિનવણી કરી કે દેવાધિષ્ઠિત પ્રતિમાને હું પ્રાણતુલ્ય સાચવીશ. કોઈ પણ એની આશાતના નહીં કરે એ સખ્ત બંદોબસ્ત કરીશ. ભવ્ય નવ્ય જિનાલય નિર્માણ કરાવીશ. વળી આ કલિયુગમાં જનતાને મહા-શ્રદ્ધાનું અમેલ કારણ થઈ શકશે. આવી કલ્પલતા જેવી ચમત્કારી મૂર્તિ મને અર્પણ કરે તે અનેક આત્માઓને ધર્મ-શ્રદ્ધાનું પ્રબલ કારણ પેદા થશે.
રાજાની ઉર્મિલ–ભાવનાથી થયેલી પ્રાર્થનાએ શ્રી ધરણેન્દ્રદેવને પણ મૂર્તિ અર્પણ કરવાની કામના જાગૃત થઈ. પણ દેવે જણાવ્યું કે આ પ્રતિમાને હું અર્પણ કરું પણ એની શરત કરડી છે તમે પાલન કરી શકે તે ભલે ઉચ્ચ ભાવનાથી લઈ જાઓ. એક મલખાનું ગાડું બનાવો. સાત દિવસના જન્મેલા વાછરડા તેને જોડે, અને કાચા સુતરના દેરાની લગામ બનાવી તમે આગળ શકટને વહન કરાવી પ્રતિમાને લઈ જાઓ. વળી એ પ્રતિમા ગાડામાં મૂકીને તમે હંકારે ત્યારે પાછા વળીને જરાય જેવાનું નહિ. ઉપરની શરત શ્રીપાલ રાજાએ હિંમતપૂર્વક કબૂલી. શ્રીપાલ મહારાજાની ભાવનાથી પ્રસન્ન થઈને શ્રી
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________
ધરણેન્દ્રદેવે ચમત્કારી અને મહાપ્રભાવિક શ્રી પાર્શ્વનાથ ભગવાનની મૂર્તિ શ્રીપાલ મહારાજાને અર્પણુ કરી અને શ્રીપાલે પણ તે પ્રતિમાના દર્શન કરીને કૃત-નૃત્યતા અનુભવી.
શ્રીપાલ રાજાના રોગ નાબૂદ થવાથી શ્રી એલચપુર નગ૨માં જનતાએ પણ જિનમદિરામાં અષ્ટાદ્દિકા મહાત્સવ ઘણા જ ઠાઠથી ઉજજ્યેા. ગરીબેને ભારે રકમાનું દાન-પ્રદાન કરાયું. અખિલ નગરમાં સર્વ જનતાએ હર્ષાવેશથી પુત્રજન્મ જેવા અદ્ભુત મહેાત્સવ ઉજવ્યેા હતા.
હવે શ્રીપાલ મહારાજા પ્રતિમાને સાથમાં લઈને નગર તરફ આવવાના છે, આ સુખદ સમાચારે સ ને નાચતા-ગાતા કરી દીધા.
શ્રીપાલ રાજાએ ધ્રુવની શરત મુજબ મલુખાનું ગાડું અનાવ્યું. સાત દિવસના જન્મેલા વાછરડા જોતર્યાં અને કાચા સુતરના દ્વારાથી તેની લગામ બનાવી અને દેવપ્રભાવથી શ્રી પાર્શ્વનાથ ભગવાનની પ્રતિમાને ગાડામાં પધરાવી અને શ્રીપાલ મહારાજા તેને વહન કરતા આગલા ભાગ પર બેઠા. શ્રીપાલ રાજા ગાડું' હંકારવા લાગ્યા. મા શીઘ્રાતિશીઘ્ર કપાતા જતા હતા પણ ભવિતવ્યતા હાય તેને કાણુ રાકી શકે છે? “ અવશ્ય भाविनां भावः, मिथ्या स्यात् कदाचन એ ઉક્તિ પ્રમાણે શ્રીપાલ રાજાને એક શંકા જન્મી કે ગાડું ચાલે છે. સાત દિવસના વાછરડા મૂર્તિનું વહન કરે છે. જરાય સ્ખલના થતી નથી. તા ગાડામાં મૂર્તિ છે કે નહિ ? આશકા થતાંવેંત જ શ્રીપાલ રાજાએ પાછું વાળીને જરા અવલેાકન કર્યુ. તે મૂર્તિ
,,
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________
બરાબર હતી જ પણ દેવઆમન્યા તૂટતાં મૂર્તિ આકાશમાં અદ્ધર રહી ગઈ અને ગાડું આગળ ચાલ્યું. આ દ્રશ્ય જોઈને શ્રીપાલ રાજા ચકિત થયો અને નીચે ઉતરીને પ્રભુની પ્રતિમા પાસે અતીવ નમ્રતાથી નત મસ્તકે આંસુભર્યા નયનેથી ગદગદ કંઠથી બે કે હે નાથ ! તમે તે ઉપકારી છે, અપરાધીને ક્ષમાપણ કરવાની આપ સાહેબની પ્રશંસનીય વૃત્તિ છે. તે આ પશ્ચાત્ અવલેકનને અપરાધ ક્ષમા કરે, નીચે પધારે, પણ ભવિતવ્યતા હોય ત્યાં શું થાય? અધિષ્ઠાયકદેવે કહ્યું કે, રાજન ! હવે ભૂલ થયા પછી પશ્ચાત્તાપ ન કરે. દેવવાણું મેઘ જતી નથી. તે અહીં જ જિનાલય બનાવે, દેવાદેશથી રાજા શાંત થયે-મનને મનાવ્યું. જ્યાં મૂર્તિ આકાશમાં અદ્ધર થઈ ત્યાં ઉપર વડનું ઘેઘુર શીતલ-છાયાવાળું વિશાલકાય વૃક્ષ હતું. કિંવદતિ છે કે મૂર્તિ નીચેથી એક જોડેસ્વાર સુખથી નીકળી જાય અથવા પાણું ભરેલા બેડાવાળી વનિતા મૂર્તિ નીચેથી ચાલી જાય એટલી અદ્ધર મૂર્તિ આકાશમાં અનાધાર રહેલી હતી. આ વાત દિશા-વિદિશામાં પ્રસરતાં હજારો માન આ ચમત્કાર જેવા ઉમટી આવ્યા હતા. અને કલિયુગમાંય જૈનધર્મને પ્રભાવ અસામાન્ય છે એમ બેલતા ધર્માનમેદન કરવામાં મશગુલ બન્યા.
શ્રીપાલ રાજાના મંત્રીઓ તેમજ અન્ય કર્મચારીવર્ગ આ અણુધાર્યા બનાવથી ચકિત બન્યા, ચિંતાતુર બન્યા અને સવેએ વિચારણા કરી કે “સેનાનાજ્ઞા gવ ધર્મ ” એ જ પ્રમાણે અહીં જ વિશાલકાય ભવ્ય જિનાલય નિર્માણ કરવાને મંગલ નિર્ધાર થયા, અને શિલ્પ-નિપુણે આમંચ્યા. શાસ્ત્ર પ્રમાણે પ્રમાણે પેત જિના
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________
લયનું કાર્ય સવેગ ચાલ્યું. ઘણા કારીગરે, ઘણું સામગ્રી મળતાં ટૂંક જ સમયમાં ગગનસ્પશી શિખરવાળું વિમાનેપમેય જિનાલય તયાર થયું. શ્રીપાલ મહારાજાએ પવિત્ર બનીને વિધિવિનયપૂર્વક પ્રભુને પ્રાર્થના કરી, પ્રત્યે ! કૃપયા આપ આ નૂતન જિનાલયમાં પધારે. પણ પ્રાર્થના વ્યર્થ ગઈ, સર્વ વિમાસણના વારિધિમાં ડૂખ્યા.
પ્રધાન, પ્રધાનમતિવાળે હેવાથી સર્વને જણાવ્યું કે આ કાર્ય આપણું જેવા સંસારી જીથી કેમ સરે? મેં સાંભળ્યું છે કે દેવગિરિમાં (હાલ-દોલતાબાદ) એક ચમત્કારી આચાયશ્રીનું ચાતુર્માસ છે. પાટણનગરમાં કર્યું રાજાએ જેઓની વાદ–શક્તિ અને તીવ્ર ત્યાગવૃત્તિ જેઈને આચાર્ય શ્રી અભયદેવસૂરિ મહારાજને મલ્લધારી એવું બિરુદ સાદર અને આડુંબરથી આપેલ છે. તેઓ કુલ્પાકજી માણિક્યસ્વામી ભગવાનની યાત્રાર્થે પધારેલ છે. તેઓ હાલ દેલતાબાદમાં વિદ્યમાન છે. તેઓને આપણે વિનંતિ કરીને અહીં તેડી લાવીએ તે આ સમશ્યાને સહજ ઉકેલ થવાની પૂરી નિશ્ચિતતા છે.
રાજાએ આ વાતને સહર્ષ સ્વીકારી. મંત્રી દ્વારા વિનંતિ કરાવીને આચાર્ય ભગવાનને અહીં બેલાવ્યા, ઠાઠથી પધરામણું કરાવી. આકાશમાં અદ્ધર રહેલી પ્રતિમા જેઈને આચાર્ય મહારાજ પણ ચકિત બન્યા. આચાર્ય મહારાજે પણ સર્વના કલ્યાણાર્થે અમની તપશ્ચર્યા કરીને ધરણેન્દ્રને સાથે. ધરણેન્દ્ર જણાવ્યું કે આ રાજાએ મંદિર બનાવતાં ઘણું જ ગર્વ–મદ કર્યો છે. જેથી આ જિનાલયમાં ભગવાન પધારશે નહીં પણ સંઘે બંધાવેલા જિનાલયમાં પધારશે.
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________
રા
શ્રીપાલરાજા, આ વાતથી નારાજ થયા પણુ આચાય મહારાજની સમાધાનમયી વાણીથી ષિત થયા અને સાથમાં આવેલા શ્રાવકોએ આચાય મહારાજાના કથનથી નવું જિનાલય બનાવ્યું.
આચાર્ય ભગવાનની હૃદયસ્પર્શી સ્તુતિથી આકાશમાં રહેલી પ્રતિમા ધીરે ધીરે નીચે ઉતરી અને શ્રાવકાએ બધાવેલા જિનાલયમાં આપોઆપ પધારી, સ્વય' સ્મૃતિએ પ્રવેશ કર્યાં. આ ચમત્કારથી રાા મત્રી સઘળાય આશ્ચર્ય પામ્યા. આચાર્ય મહારાજે જમીનથી સાત આંગળ અદ્ધર રહેલી મૂર્તિની વિ. સ. ૧૧૪૨ માં મહા સુદી પંચમીના દિવસે વિધિ-મહાસવપૂર્વક પ્રતિષ્ઠા કરી. તીર્થંકર ભગવાનની રક્ષા કાજે ભગવાનના ડાબે પડખે શાસનદેવની પણ સ્થાપના કરી.
શ્રીપાલરાજાએ પ્રતિષ્ઠા પછી ભગવાનની ભક્તિથી રત્નજડિત મુગટ, હાર, બાજુબંધ આદિ ભગવાનને સભાવ ચઢાવ્યાં. પ્રભુજીના કપાળમાં હીરાનું તિલક પણ ચઢાવ્યું. ભગવાનની સુવર્ણ ની આંગી અને ભામડલ પણ ભગવાનની અપૂર્વ ભક્તિથી અનાવ્યાં, અને પ્રભુના અંગે ઢવ્યાં. પ્રશમસુધાવી ચક્ષુએ પ્રભુના પર ચઢાવીને પ્રભુની અપૂર્વ ભક્તિથી આરતી ઉતારી. શ્રી આચાર્ય ભગવંત પાસે વાસક્ષેપ ન ખાવી શ્રી સંધમાલ પહેરી.
શ્રી તીર્થંકર પાર્શ્વનાથ ભગવાનની પૂજા-ભક્તિ માટે ભગવાનના અહીં વાસ થવાથી શ્રીપુર નામનું શ્રીપાલ મહારાજાએ વિશાલ નગર વસાવ્યું. શ્રીપાલ રાજાની નમ્ર પ્રાર્થનાથી પૂર્વ આચાર્ય ભગવાને અહીં ચાતુર્માસ કર્યું.
૩
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________
જ્યાંથી મૂર્તિ નીકળી હતી ત્યાં સર્વ જનના ઉપકારાર્થે શ્રીપાલ રાજાએ કુંડ બંધાવ્યું.
શ્રીપાલ રાજાએ ચ્ચભાવથી બનાવેલું ગગનસ્પર્શી જિનાલય આજે પણ નિશ્ચષ્ટ દેગી જેવું શીરપુર ગામની બહાર બગીચામાં ઉભું છે. પિતાને પુરાતન ઇતિહાસ પોકારે છે.
મૂર્તિ જ્યાં અદ્ધર આકાશમાં રહી હતી તે વડ પણ સ્વછાયામાં બેઠેલા મુસાફરને સ્વ-ધન્ય જીવનની કથની કથી રહ્યો છે. ત્યાં એક જૂને ઉડે કૂવો પણ છે. જ્યાંના પાણીથી ભયંકર રોગ નાબૂદ થાય છે એમ જનતાવાણી પ્રસરી રહી છે.
આ ઉપરને અણુશુદ્ધ સનાતન ઇતિહાસ ભાવવિજયજી મહારાજ પાસે રાત્રીના શ્રી પદ્માવતીદેવીએ કથન કર્યો હતે. જે ભાવવિજયજી મહારાજના બનાવેલા તેત્રમાં છે.
શ્રીપાલ રાજાએ વસાવેલું શ્રીપુર ગામ આજે પણ શીરપુરના નામથી વિખ્યાત છે. એ વાતને વર્ષો વીતી ગયાં, પણ અપભ્રંશ પુરાણ નામને મળતું ગામનું નામ છે. આ શીરપુર વાસીમથી બાર માઈલ દૂર છે. આકેલા સ્ટેશનેથી ચુંમાલીસ માઈલ છે. અહીં રેલવે-ટેઈન ન હોવાથી યાત્રાળુવર્ગ મટરબસેથી અવર-જવર કરે છે.
એલચપુર ગામની શોધમાં કંઈક પ્રબંધકારે ઈંગલી ગામ લખે છે. હોલી હાલમાં છે તે શીરપુરથી સમીપ છે. કેઈક પ્રબંધકારે ખર-દૂષણ નામ લખે છે, અને કેઈક સ્થળોએ માલી–સુમાલી નામે છે. આ મૂર્તિ પ્રાચીન છે. રાવણના સમયની છે એ વાત તે પૂરવાર થઈ ચૂકી છે. સર્વમાન્ય અને શંકા વગરની છે.
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૩
તપાગચ્છાધિપતિ આચાર્ય શ્રી વિજયદેવસૂરીશ્વરજી મહારાજના શિષ્ય શ્રી ભાવવિજયજી મહારાજ.
મરુધર ભૂમિના તિલક સમાન શ્રી સાકર નામનું પ્રસિદ્ધ નગર હતું. આ નગરમાં અનેક ઉત્તમ જાતિના લેકે વસતા હતા, શ્રી જિનાલયોથી અને જિનાલયેની લહરાતી ધ્વજાએથી આ નગર સર્વોચ્ચ અને સર્વાકર્ષક દેખાતું હતું. એશવાલ વંશાકાશમાં સૂર્ય સમાન રાજમલ નામના ગૃહસ્થ રહેતા હતા. તેમને સુશીલા અને ગુણભર્યા, ધર્મિષ્ઠ અને શ્રદ્ધાળુ શ્રી મુલી નામના ધર્મપત્ની હતાં. તેઓને દાંપત્ય જીવન વહન કરતાં ભાણજીભાઈ નામને પુત્રરત્ન જન્મ્યા હતા, અને એક જ હતે. પણ આ પુણ્યનિધાન બાળક તેજસ્વી, પ્રતિભાશાળી, વિરક્તતાને વ્યાસંગી, શાંત પ્રકૃતિને અને સર્વ જનેને પ્રિય હતે.
- “પરંપતિઃ જિ ન વોતિ પુણાં” એ ઉક્તિને સાચી ઠરાવવા જ જાણે ન આવ્યા હોય તેમ ગુણનિધાન પૂજ્ય આચાર્ય શ્રી દેવસૂરિજી મહારાજ પિતાના વિદ્વાન, પ્રશાંત શિષ્ય પરિવાર સાથે સાચોર નગરમાં સસ્વાગત પધાર્યા. ગુરુદેવની વૈરાગ્યમયી વાણીને વર્ષાદ, ભવ્ય જનેના હૈયાઓને પલ્લવિત કરવા સાથે ફળદ્રુપ બનાવી રહ્યો હતે. ત્યાગ, વરાગ્ય, ઉચ્ચ શ્રદ્ધા અને આધ્યાત્મિક જ્ઞાનને પોષનારી દેશના શ્રવણ કરીને સકલ સંઘ કૃતકૃત્ય થયો. તેમાં ભાણજીભાઈ તે વાણીરંગમાં રંગાયા,
જાયા અને સંસારની અસારતા, ભયંકરતા, ક્ષણભંગુરતા, દુઃખ પરિણામિતા, ખૂબ સમજ્યા અને ચારિત્ર અંગીકાર કર
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________
વાની ભાવનાવાળા થયા. માતા-પિતાની અનુમતિ મળતાં ભવ્ય સમારોહથી આચાર્યદેવના વરદ હસ્તે ચારિત્ર સ્વીકાર્યું અને પૂજ્યના જ શિષ્ય થયા.
ગુરુદેવની શુશ્રુષા કરતાં આગમશાસ્ત્રને યથારૂચિ અભ્યાસ કર્યો. ગુરુદેવે જોધપુરમાં ભાવવિજયજી મહારાજને ગણિપદ અર્પણ કર્યું. ગુરુદેવની સાથે ભાવવિજયજી ગણિવર વિચરતાં શ્રી આબુ તીર્થની યાત્રાર્થે પધાર્યા. ગ્રીષ્મઋતુ હોવાથી સખ્ત ગરમી લાગવાથી ભાવવિજયજી મહારાજને આંખમાં રેગ થયે પણ ગુરુદેવ સાથે પાટણ ચાતુર્માસાર્થે પધાર્યા. ગુરુદેવની કૃપા હેવાથી પાટણના શ્રીમંત શ્રાવકેએ આંખનું અંધત્વ દૂર કરવા અનેક ઉપાયે કર્યો પણ કર્મની પ્રબળતા હોવાથી રેગ જરાય નષ્ટ ન થયા. પૂણે અંધ બન્યા. દીપક વિનાનું ઘર અંધકારમય હોય છે તેમ નેત્રદીપક વગરના ઘણા જ પરેશાન થયા. એક વખત શ્રી ભાવવિજયજી ગણિવરે ગુરુદેવને પૂછ્યું કે, હું ગુરુદેવ! નેત્રમાં તિ પુનઃ પ્રગટે એ ઉપાય હોય તે કૃપા કરીને દર્શાવે.
Vગુરુદેવે કૃપાના વર્ષાદથી શ્રી પદ્માવતીદેવીની સાધનાને સવિધિ મૂલમંત્ર જણાવ્યા. શ્રદ્ધાવાળા ભાવવિજયજી ગણિએ એ મંત્રને સ્વ-જીવનની જેમ સબહુમાન સ્વીકાર્યો અને તેની આરાધના કરવામાં એકદીલ બન્યા.
એકદિલ, એકશ્રદ્ધા, એકનિષ્ઠા, એકાસન, એક ભક્તિરંગ મંત્રારાધનાનું પગથીયું છે. ભાવવિજયજી મહારાજે એવી અપૂર્વ એકાગ્રતાથી મંત્ર–ગણના કરી કે દેવી પદ્માવતી પ્રત્યક્ષ આવ્યાં.
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________
૫
અને શ્રી અંતરિક્ષ પાર્શ્વનાથ ભગવાનના શ્રી રાવણના કાલથી તે તેના સમય સુધીના ઇતિહાસ જણાવ્યેા અને ભાવવિજયજી મહારાજને કહ્યું કે એ પ્રભુના દર્શનથી—ભક્તિથી રેગ નાબૂદ થશે. (પહેલાં જે અતરિક્ષ પાર્શ્વનાથ ભગવાનની પ્રતિમાની ઉત્પત્તિ અને શ્રીપાલ રાજાએ કરેલી મૂર્તિની પ્રાપ્તિ એ સર્વ ઇતિહાસ શ્રી પદ્માવતીદેવીએ કથન કર્યાં.)
આ વાત ભાવિજયજી મહારાજે સ્વ-ગુરુભાઇઓને અને શ્રાવકાને જણાવી. કેટલાક શ્રાવક સંઘની સાથે ભાવવિજયજી મહારાજે શ્રી અંતરિક્ષજી તીથ પ્રતિ વિહાર લમાગ્યે. અર્થીજના ઉતાવળા જ હાય છે. ક્રમશઃ વિહાર કરતાં મુનિશ્રી અંતરિક્ષજી તી આવી પહેાંચ્યા. શ્રી ચમત્કારી પાર્શ્વનાથ ભગવાનના સંધમાં આવેલા સર્વ શ્રાવકને દર્શીન થયાં. સર્વે હષઁથી નાચી ઉઠ્યા. ભાવના ભાવતાં હૃદય પુલકિત થયાં પણુ ભાવવિજયજી મહારાજને દૃન ન થયાં. ઘણા જ ચિંતાતુર અન્યા. અને પશ્ચાત્તાપથી સ્વ-ચિત્તમાં વિચારવા લાગ્યા કે હું કેવા નિર્વાંગી કે આવા તારક દેવનાં પુણ્ય-દર્શન મને
ન જ મળ્યાં.
સત્ત્વ-મૂર્તિ મુનિમહારાજે અન્ન-પાણીને ત્યાગ કર્યા અને એક પાર્શ્વનાથ ભગવાનના જ ધ્યાનમાં એકાગ્ર અન્યા અને સ્તવના કરતાં-કરતાં ખેલ્યા, હે નાથ ! આપ અપકારીએ પર ઉપકાર કરનારા પરમાથ પ્રતિમા છે, વાંછિત ફૂલને પૂરનાર આપ કલ્પવૃક્ષ છેા. આપે સ્વાર્થ વગર અગ્નિમાં બળતા નાગને મચાવી ધરણેન્દ્ર બનાવ્યેા. હે તારક ! અતિનિષ્ઠુર
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________
કમઠ જેવા શઠને આપે સમકિતનું દાન કર્યું. આપની ચિ કાલ સેવા કરનાર અષઢાભૂતિ શ્રાવકને આપે મોક્ષાસ્પદ કર્યો. ભક્તિથી આલિંગન કરનાર હાથીને આપે સ્વર્ગે મોકલ્યા. (કલિકુંડતીર્થ) નવાંગી ટીકાકાર અભયદેવસૂરિજી મહારાજને કેઢ રેગથી મુક્ત કર્યા. પાલણપુરના રાજા પાલણે ચરણસેવાથી રાજ્ય પુનઃ પ્રાપ્ત કર્યું. ઉદેશી શેઠને ઘેર ઘીની વૃદ્ધિ કરી.
હે નાથ! એલચપુરના શ્રીપાલ રાજાને કુકરેગ આપે નાબૂદ કર્યો અને સુવર્ણકામ બનાવ્યું. કલિયુગમાં આપ આકાશમાં બીરાજવા ઈચ્છતા હતા પણ અભયદેવસૂરિ મહારાજના તેત્રથી આપ જિનાલયમાં પધાર્યા.
અનંત વર્ણનવાળા, અનંત અતિશયી આપના કેટલા ગુણેનું વર્ણન કરું ! આપે અનેક ચમત્કારે બતાવી કલિયુગમાંય સર્વને શ્રદ્ધાળુ બનાવ્યા છે. આવાં આવાં અનેક ઉપકારનાં કામ આપે કર્યા. તે મારા જેવાને નેત્ર આપવાં આપશ્રીને ક્યાં કઠિન છે?
હે નાથ! હે તાત! હે માત! હે નિષ્કારણ બધે! હે વામાકુક્ષિ હંસ! હે અશ્વસેન કુલચંદ્ર ! મારા જેવા દીનને પ્રત્યક્ષ દર્શન આપે. કૃપાવંત કૃપા કરે. મને નેત્ર આપ. આપશ્રીના દર્શન કરીને હું પાવન જન્મ બનાવું.
આ પ્રમાણેના ઉદ્દગારે મુખમાંથી નીકળતાં ભાવુક દર્શનેછુક ભાવવિજયજી મહારાજનાં નેત્રપડો તૂટી ગયાં, અને પ્રભુનાં પ્રત્યક્ષ દર્શન થયાં. જેમ સૂર્ય ઉગતાં સર્વ પદાર્થો.
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________
સન્મુખ દેખાય છે તેમ ભાવવિજયજી મહારાજને ગયેલાં નેત્ર પુનઃ સાંપડતાં સર્વ દર્શન થયાં. પારસમણિના સંગથી લેતું જેમ સુવર્ણ બને તેમ ભાવવિજયજી મહારાજ પણ પ્રભુદર્શ. નથી સુવર્ણની જેમ ચમક્તા થયા.
પ્રભુની સામે એક નજરથી પુનઃ ચિત્યવંદન કર્યું. વિવિધ સ્તવના કરી અને પછી પારણું કરીને મુનિ શ્રી કૃતકૃત્ય થયા. પુનઃ પુનઃ અંતરિક્ષ પાર્શ્વનાથ ભગવાનના મુનિવયે દર્શન કરી તૃપ્તિ પેદા કરી.
રાત્રિના ભાવવિજયજી મહારાજ પાર્શ્વનાથનું ધ્યાન કરીને સૂતાં ત્યાં સ્વમમાં શાસનદેવે આવીને કહ્યું કે, વત્સ ! અહીં જાનું મંદિર નાનું છે. તું દીર્ઘ વિસ્તારવાળું નવું જિનાલય બનાવ અને પ્રભુને પુનઃ પ્રતિષ્ઠિત કર, દેવીના વચનથી પ્રસન્ન થયેલા મુનિરાજે પ્રાતઃકાલમાં શ્રાવક-સંઘને આ વાત જણાવી. સંઘ પણ આવું પુણ્યકાર્ય કરવા હર્ષિત થયે. ભાવવિજયજી મહારાજે શ્રાવક સંઘને ઉપદેશ આપીને નવું, જૂના મંદિરની સમીપ જિનાલય નિર્માણ કરાવ્યું. એક વર્ષમાં તે તૈયાર થયું. અને તે નવા જિનાલયમાં ભાવવિજયજી મહારાજે વિ. સં. ૧૭૧૫ ના ચૈત્ર સુદી છના મંગલ દિવસે સવિધિ પ્રતિષ્ઠા કરાવી. શ્રી પાર્શ્વનાથ ભગવાનની પ્રતિમા સ્વયમેવ જૂના મંદિરમાંથી નવા મંદિરમાં આવીને ભૂમિથી એક આંગળ અદ્ધર બીરાજમાન થઈ. ભાવવિજયજી મહારાજે મહત્સવપૂર્વક પ્રતિષ્ઠા કરાવી અને પ્રભુમહિમા વધાર્યો.
પૂર્વાભિમુખ પ્રભુપ્રતિમા બીરાજમાન કરાયાં. ભાવવિજયજી
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________
મહારાજના ગુરુદેવ દેવસૂરિ મહારાજની ચરણપાદુકાઓની પણ પ્રતિષ્ઠા કરાવી. તેમજ શાસનદેવની પણ તીર્થ રક્ષા કાજે પ્રતિષ્ઠા કરાવી
આજે જૂનું મંદિર ભેંયરામાં છે. જ્યાં બે મણિભદ્રદેવની મૂતિઓ છે. જૂની તે ભવ્ય અને વિશાલ છે. નવી મૂર્તિ પાર્શ્વનાથ ભગવાનના પવાસનની જગ્યા પર છે.
ભાવવિજયજી મહારાજે આ મંદિરની પ્રતિષ્ઠા કર્યા પછી ઘણું દિવસે રેકાઈને ભગવાનની સ્તવનાને લાભ લીધે. પુનઃ આવવાની ઉત્કંઠા સાથે અહીંથી વિહાર કરીને ગુજરાતમાં પધાર્યા. અને પ્રત્યેક ગામમાં શ્રી અંતરિક્ષ પાર્શ્વનાથ ભગવાનના આ ચમત્કારનું વર્ણન કરતાં અને સર્વ મનોરથને પૂરનાર કલિયુગમાં જાગતી ન હોય તે શ્રી અંતરિક્ષ પાર્શ્વનાથ ભગવાન છે એવી સૂચના સર્વને કરતા હતા.
આ પ્રમાણે ભાવવિજયજી મહારાજે લખેલા સ્વાનુભૂતિ પ્રમાણેના ઈતિહાસ પ્રમાણે આ વર્ણન આલેખાયું છે. વાંચકે વાંચીને તીર્થભક્તિના રંગેથી રંગાવે. પાર્શ્વનાથ ભગવાનની યાત્રા કરીને સત્ય ચમત્કારને પ્રત્યક્ષ દર્શન કરે અને આત્માના ઉદ્ધારને સાથે એવી મંગલ કામના સેવતો અહ વિરમું છું.
વર્તમાનકાલમાં ય આ તીર્થને મહિમા અત્યંત ચમત્કારી અને અદભૂત છે. જેને મને અનુભવ થયો છે તે હવે ક્રમશઃ નેધું છું. જેથી વાંચકને આ તીર્થ પ્રતિ આકર્ષણ થશે જ. ભાવની વૃદ્ધિ થશે જ. આ અંતરિક્ષ પાર્શ્વનાથ ભગવાનની મૂર્તિ આજે પણ ચમત્કારભરી અને કેના મનેરને પૂર્ણ કરી
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૯
રહી છે. એવા અનેક દ્રષ્ટાંતે પ્રત્યક્ષ અનુભવાઈ રહ્યાં છે. જે હવે પછી આગળ નેધવામાં આવશે.
અંતરિક્ષ પાર્શ્વનાથનું તીર્થ જૈન અને અને જનતામાં ઘણું જ પ્રસિદ્ધિને પામેલું છે. વિદર્ભ દેશમાં આ તીર્થ શીરપુર ગામમાં હજાર વર્ષોથી અડીખમ ઉભેલું છે. હજારે ગામના યાત્રાળુઓ સંઘ સાથે આવેલનાં પ્રમાણે તીર્થની વહીમાં મળી આવે છે. અહીં તીર્થમાં બે પ્રતિષ્ઠાએ આજ સુધીમાં થઈ છે. એક આચાર્ય અભયદેવસૂરિ મહારાજ અને બીજી ભાવવિજયજી મહારાજના હાથે, એમ ઈતિહાસથી પૂરવાર થયું છે એટલે આ તીર્થ વેતામ્બરીય છે એવું અનેક તર્ક અને પ્રમાણેથી નિશ્ચિત થયેલું છે. વચલા ગાળામાં કેટલાક દિગમ્બરેએ શ્વેતામ્બરોને હેરાન કરવા અને તીર્થ પચાવી લેવા કેશિષ કરી પણ છેલ્લે કર્મોના શરણે જતાં સઘળીય કેર્ટોમાં વેતામ્બરને વિજય થયો છે. ઠેઠ વિલાયત પાર્લામેન્ટ સુધી આ કેસ પહોંચે પણ દરિયાપાર પણ સત્યને જ જય થયો. એનું મેટું ઈંગ્લીશ ભાષામાં જજમેન્ટ છે. જેને સાર એ છે કે આ તીર્થ વેતામ્બરીય છે. વેતામ્બરે જૂના સમયથી વહીવટ કરતા આવ્યા છે એવાં અનેક ઐતિહાસિક પ્રમાણે છે. અહીં સર્વાધિકાર વેતામ્બને છે. કછેટે, ચક્ષુઓ, તેમજ ગમે ત્યારે લેપ કરવો હોય ત્યારે શ્વેતામ્બરે સ્વતંત્રતાથી કરી શકે છે, આ ઉચ્ચાધિકારીને પ્રાંતે નિર્ણય આવ્યો અને ફક્ત દિગમ્બરોને ચાલતા ટાઈમ ટેબલ પ્રમાણે પૂજાને અધિકાર બાકી અન્ય સર્વ અધિકાર શ્વેતામ્બરીય પેઢી તરફથી ચલાવી શકાશે.
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૦
આજ સુધી એ સમાધાન પ્રમાણે વહીવટ ચાલે છે. વિદર્ભ દેશ આજે વરાડના નામથી પ્રસિદ્ધ છે. વરાડ દેશમાં આકાલાથી ૪૪ માઇલ દૂર અને વાશીમથી ૧૨ માઈલ દૂર આ તીર્થ આવેલ છે. આ તીર્થાંમાં વેતામ્બરીય ધર્મશાળા છે. તેમજ અન્ય પશુ શ્વેતામ્બરીય પ્રમાણેા શ્રી માણિભદ્ર દેવની પ્રાચીન મૂર્તિઓ, શ્રી પદ્માવતીદેવીની મૂર્તિ તેમજ વેતામ્બર જૈનાચાર્યનાં પગલાં વગેરે પર પરાથી માબૂદ છે. આ સઘળુંય વેતામ્બરીય તીથ છે એવું સાખિત કરવા પૂરતું પ્રમાણ છે. ઇતિહાસજ્ઞ, વિદ્વાન લેખક અને સશેાધક શ્રી જખૂવિજયજીના લખેલા વિસ્તૃત અંતરિક્ષ પાર્શ્વનાથના ઇતિહાસમાં અનેક પ્રમાણેાથી આ તીથ શ્વેતામ્બરીય છે એવું સુંદર શૈલિમાં સાબીત કરાયેલ છે. વિશેષ જાણવાની ઈચ્છાવાળાએ ત્યાંથી જાણી લેવાની ભલામણ છે. વાંચકાને ખ્યાલ આવે એ ખાતર ટુકમાં અહીં તી પરિચય જણાવેલ છે.
'
વર્તમાનમાં ચમત્કારાથી ભરપૂર તીથ અને અચિંત્ય મહિમા.
અખિલ વિશ્વમાં પ્રત્યક્ષ ચમત્કાર કાઇ પણ હાય તા તે વરાડ દેશમાં આવેલા અંતરિક્ષ પાર્શ્વનાથ ભગવાનની પ્રતિમાના છે. હજાર વર્ષ પહેલાં આ મૂર્તિ ભૂમિથી સાત આંગળ અધર પ્રતિતિ કરાઈ હતી. લગભગ ચારસે વર્ષ પહેલાં આ મૂર્તિ ભૂમિથી ત્રણ આંગળ અદ્ધર હતી. આજે પણ અદ્ધર જ છે. જૈનો અને અજૈનો આ ચમત્કાર જોઇને ઘણા જ તાજીમ અને છે. વિદેશી જના પણ આ ચમત્કાર જોઇને દિગ્મૂઢ ખની
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________
જાય છે. હા, જમાનાની હવાથી કેટલાકને શંકા હતી કે કેઈ રસાયણિક પ્રયોગથી લકેને મુગ્ધ બનાવવા આ ચમત્કાર ગોઠવાયો હશે, પણ વૈજ્ઞાનિકે એ એ પણ શોધ કરી કે આ મૂર્તિ અદ્ધર રહેવામાં દૈવિય કારણ સિવાય અન્ય કંઈ જ નથી. એવું જાહેર કર્યું છે, પૂરવાર થયું છે. હાં, કલિયુગના કારમાં પ્રભાવથી મૂતિ કંઈક નીચે ઉતરી છે, અને એક બાજુની પલાંઠી કંઈક ભૂમિસ્પર્શ વાળી હોય એવું ભાસ થાય છે. ભગવાનની નીચેથી જંગલુછણું બરાબર નીકળી જાય છે. એક બાજુ સહેજ અટકે છે. એમાં ઘણું અનુભવીઓની માન્યતા છે કે કેટલાક અને દર્શન કરવા આવે છે, અને ચાર–આઠ આનાના પૈસા ભગવાન પર ચઢાવે છે. તેમાંથી કેટલાક નીચે ભરાઈ ગયા છે. અથવા લેપ કરવાને રસ નીચે જામી ગયે હેય એવી અનેક માન્યતાઓ પ્રવર્તે છે. સત્ય તત્વ વિચારીએ તે ગમે તેમ હોય પણ આટલી વજનદાર સ્મૃતિ એક રૂપૈયા પર કે લેપના બિંદુ પર અદ્ધર રહી શકે જ નહિ. એ વાત ચોગ્ય છે એવું નિશ્ચિત થાય છે કે આ કાલમાં આવી અદ્ધર આકાશમાં રહેલી મૂતિ ફક્ત આ તીર્થમાં જ બીરાજે છે. એથી હજાર ગામના સંઘે અહીં દર્શનાર્થે આવે છે. એના ચમત્કારથી આકર્ષાઈને આત્મશુદ્ધિ મેળવે છે.
મુંબઈ, કલકત્તા, મદ્રાસ જેવા દૂર પ્રદેશથી પણ હજારો યાત્રાળુઓ આજે પણ અહીં આવે છે. સ્વ-મનારાને પૂર્ણ કરે છે. સર્વ સંકટને ચૂરી નાખે છે, અને ધર્મશ્રદ્ધાને પરિપુષ્ટ બનાવે છે. આ પ્રત્યક્ષાનુભૂતિની વાત છે. " - જો કે પાર્શ્વનાથ ભગવાનના અધિષ્ઠાયકદે આજે પણ
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩ર
હાજરાહજુર છે. પાર્શ્વનાથ ભગવાનના પ્રત્યેક તીર્થોમાં આજે આવા અને અન્ય વિધવિધ ચમત્કાર દેખાય છે જ. પણ આ વરાડ દેશના જ સર્વમાન્ય વેતામ્બરીય હક્ક નીચે ચાલતા વહીવટવાળા અંતરિક્ષજી તીર્થનો મહિમા અપરંપાર છે, પ્રત્યક્ષ છે. સર્વને અનુભવવામાં આવી રહ્યો છે. આ લેખકને પણ પ્રત્યક્ષ અને પરોક્ષ થયેલા અનેક ચમત્કારે છે. અંતરિક્ષ પાર્શ્વનાથ ભગવાનની મૂર્તિને ભવ્ય લેપ
અને મહત્સવ. શ્રી પાર્શ્વનાથ ભગવાનની પ્રાચીન મૂર્તિને લેપ ઉખડતાં નવા લેપનું કાર્ય શરૂ થયું. અને દિગમ્બર ભાઈઓ તરફથી તે કાર્ય બંધ કરાવવા કારવાઈના સખ્ત પગલાં લેવાયાં. કાયદાથી રીતસર વેતામ્બરીઓને લેપ કરવાને હક્ક હતું, પણ કઈ ન કપેલી પ્રવૃત્તિથી દિગમ્બરો આ કાર્ય અટકાવવા શક્તિવંત બન્યા પણ કાયદા બહાર હોવાથી શ્વેતામ્બરના પૂર્ણ પ્રયાસથી તેઓની અટકાયત ટકી નહિ અને લેપનું કાર્ય સવેગ આગળ ચાલ્યું. વિદને વાયુના સંચારથી વાદળની જેમ દૂર ચાલ્યા ગયા. વેતામ્બરેના મન ઉલ્લાસ અને આનંદથી હલી ગયા. તીર્થ વહીવટ કરનારી કમીટીએ આ કાર્યની પૂર્ણાહૂતિને એક અષ્ટાદશાભિષેક મહત્સવ યે અને તેના પ્રબંધ માટે માલેગામ (નાશીક)માં ચાતુર્માસ બીરાજેલ જેનાચાર્ય શ્રી વિજયભુવનતિલકસૂરિ મહારાજનું માર્ગદર્શન લીધું. તેમજ માલેગામમાં આચાર્યશ્રીની નિશ્રામાં થઈ રહેલા અંજનશલાકા પ્રતિષ્ઠા મહોત્સવ પ્રસંગે શ્રી અંતરિક્ષજી તીર્થમાં
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૩
યાત્રાર્થે અને મહત્સવ પ્રસંગે પધારવા આગ્રહભરી વિનંતિ કરી. આચાર્યશ્રીએ પણ શ્રી ચમત્કારી તીર્થની યાત્રા અને આગામી મહત્સવ નિમિત્તે આવવાની ઈચ્છા પ્રદર્શિત કરી અને આંતરિક અજબ પ્રેરણાથી વિનંતિ સ્વીકારી અને ૨૦૧૭ ના ફા. વ. ૭ નું મુહૂર્ત પણ નકકી થયું. માલેગામને મહેત્સવ પૂર્ણ થતાં આચાર્યશ્રીએ સ્વ–પરિવાર સાથે અંતરિક્ષ જી તીર્થ પ્રતિ વિહાર લંબાવ્યો. યેવલા સસ્વાગત પધાર્યા. અહીં એકાએક આચાર્યશ્રીના સ્વાસ્થમાં ન ધારેલે ફેરફાર થયો. ડોકટરેએ વિહારની મનાઈ કરી, અને જે વિહાર કરશે તે આગળ જઈને પાછું આવવું પડશે આવી શંકા પણ જણાવી. સર્વ સાધુઓ પણ વિચારમગ્ન બન્યા. તીર્થ કમિટીના સેક્રેટરી શા. કાંતીલાલ વીરચંદ દર્શનાર્થે આવ્યા, તેઓ પણ ચિંતાતુર બન્યા. એક તીર્થભૂમિ પર આવતે મહોત્સવ નજીક છે, ને વળી અંતરિક્ષજી તીર્થ યેવલાથી ૨૫૦ માઈલ છે. આવા મહાન આચાર્યની હાજરી હોય તે કેઈવિઘ ન આવે અને તીર્થને ઉદ્ધાર કે વિકાસ થાય! • રાત્રિના આચાર્ય દેવેશને કેઈ અધિષ્ઠાયક દેવની અદ્રશ્ય પ્રેરણા થઈ કે તમે હિંમતથી વિહાર કરે, તીર્થની યાત્રા કરતાં શાસન-પ્રભાવનાનું મહાન કાર્ય થશે.
આચાર્ય મહારાજને યાત્રાની તીવ્ર ભાવના હતી જ. વળી તીર્થ પ્રતિ શ્રદ્ધા પણ અનંત હતી એટલે પોતે પ્રાતઃકાલમાં ઉઠ્યા. અંતરિક્ષજી પાર્શ્વનાથનું ચિંતવન કરીને સત્વથી બેલ્યા કે વિહાર બે દિવસમાં કરે છે. નિર્વિઘ પહોંચી જવાશે અને યાત્રા થશે.
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૪
ભલે ડેકટરની મનાઈ હતી. ભલે શ્રાવક સંઘ વિહાર માટે અનિચ્છા ધરાવતું હતું. ભલે વિહાર લાંબે અને વિક્ટ અને સંકટભર્યો હતે પણ માત્ર શ્રદ્ધાબળના જોરથી જ આચાયશ્રીએ યેવલાથી ઔરંગાબાદ, જાલના, લોણાર આદિ સ્થળોએ ઉગ્ર વિહાર કરીને શ્રી અંતરિક્ષ પાર્શ્વનાથ ભગવાનની કૃપાથી ધારેલા સમયે શ્રી તીર્થધામમાં પહોંચી ગયા. કમિટીના પ્રમુખ શ્રી બંસીલાલજી કેચર, સર્વાધિકારી શ્રી હરખચંદ શેઠ, સેકેટરી શ્રી કાંતિલાલભાઈ તેમજ અન્ય સભ્યો ગુરુદેવના તીર્થ પ્રવેશના સમાચારથી ઘણું જ હર્ષિત થયા. અને આગામી અભિષેકેત્સવની તૈયારીઓ ચાલી. સર્વનેય વિશ્વાસ બેઠે કે તીર્થના અધિષ્ઠાયક દેવની જ પ્રેરણાથી આચાર્યદેવ આ તીર્થમાં શીધ્ર પહોંચ્યા છે. તીર્થ પ્રતિ સવની શ્રદ્ધા હતી જ પણ તે પરિપુષ્ટ થઈ.
શ્રી અષ્ટાદશાભિષેકને મહત્સવ શ્રી શાનિસ્નાત્રસમેત ઉજવાને નિર્ધાર અને અગિયારદિવસેના નવકારશી જમણે જુદા જુદા ગામના શ્રાવકે–સંઘ તરફથી નક્કી થયાં, અને સુશોભિત મંડપે અને તેરણો બંધાયા. અભૂતપૂર્વ મહોત્સવ આ તીર્થમાં ઉજવાયો. હજારે શ્રાવક-શ્રાવિકાઓએ આ પ્રસંગે ભક્તિભર્યા હૈયાથી લાભ ઉઠાવ્યા. આ મહોત્સવમાં એક ચમત્કાર એ થયે કે મહત્સવ પહેલાં અહીં વાનરસૈન્ય સેંકડોની સંખ્યામાં નાચતું-કૂદતું હતું. મંડપની ભાંગફોડ કરશે એ ભય હતો પણ મહત્સવના અગિયારેય દિવસ સુધબુધથી સમજીને ક્યાંક ચાલ્યા ગયા.
શીરપુર અંતરિક્ષજી તીર્થથી ચારે બાજુ ચારેક ઈચ ગારા
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________
.
૩૫
(કરા) સાથે મુશળધાર વરસાદ થયે પણ તીર્થથી પાંચેક માઈલના એરિયામાં એક બિંદુ પણ નહિ. આ ચમત્કારથી મોત્સવમાં હાજર થયેલા સેંકડો ગામના હજારે માન ચકિત બન્યા. મુગ્ધ બન્યા. અંતરિક્ષ પાર્શ્વનાથ ભગવાનને કલિયુગમાં અચિંત્ય મહિમા ગાવા લાગ્યા.
આચાર્યદેવની વૈરાગ્યવાહિની, વ્યાસે હમેચિની વાણી શ્રવણ કરતાં યાત્રાળુઓએ ઉદારતાથી મહત્સવ દરમ્યાન પ્રત્યેક પ્રસંગોએ દાનને વર્ષાદ વર્ષ. નહીં ધારેલી દેવદ્રવ્યમાં આવક થઈ. હજારે યાત્રાળુઓને અગીયારેય દિવસમાં ત્રણેય સમયના જમણની સગવડ, અને જેનોની વસતી વગરના તીર્થની આવી સુંદર સગવડ જોઈને સર્વ આગંતુકો આનંદિત થયા.
પ્રતિદિન મંડપમાં પધરાવેલા શ્રી શાંતિનાથ ભગવાનની નવી નવી અંગરચનાઓ થતી. પૂજાએ અને ભાવનાઓમાં સંગીતકાર મનુભાઈ મુંબઈવાળા આદિએ રસ-ધારાની સતત રમઝટ જમાવી હતી.
૨૦૧૭ ના ફા. વ. ૭ ને રવિવારના દિવસે મંગલ પ્રભાતે શ્રી અંતરિક્ષજી પાર્શ્વનાથ ભગવાનની ભવ્ય, દિવ્ય, ચમત્કારીક પ્રતિમાને અષ્ટાદશાભિષેકની ક્રિયાઓ, વિધિવિધાને આચાર્ય દેવની સાનિધ્યમાં કરવામાં આવ્યા. વિધિવિધાને કરાવવા છાણીગામનિવાસી વિધિદક્ષ શ્રી રમણભાઇ, ચીનુભાઈ, મહવભાઈ આદિ આવેલા હેવાથી વિશુદ્ધિપૂર્વક સર્વ મિાએ પૂર્ણ થઈ હતી. આજે મધ્યાન્હ સમયે શ્રી શાંતિનાથ ભગવાનના
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________
મંડપમાં શ્રી શાંતિનાવની વિધિ શુદ્ધ મંત્રોચ્ચારપૂર્વક કરાઈ હતી. જય જય નાદેના ગજારવ વચ્ચે આ મહત્સવ નિર્વિઘ પૂર્ણ થતાં સકલ સંઘ હર્ષાતિરેકથી નાચી ઉઠ્યો હતે. ચમત્કારેએ તે સર્વનું અજબ આકર્ષણ કર્યું. આ પ્રસંગે યાત્રાળુઓએ નિયમો લીધા કે આ તીર્થની પ્રતિવર્ષ યાત્રાએ આવવું.
આ મહોત્સવમાં આકેલા તથા બાલાપુરના મંડળોએ પણ આંતરિક ભાવથી શ્રી સંઘની ભક્તિ કરીને સ્વ-જીવનને કૃતકૃત્ય અને ધન્ય માન્યું. ' આ તીર્થભૂમિ પર અગીયાર દિવસના ભરચક ધાર્મિક પ્રોગ્રામોથી આ મહત્સવ એતિહાસિક ઉજવાયો. અને સર્વની હૃદય-મંજુષામાં ચિરસ્મરણયરૂપે અંકાઈ ગયે.
પૂ. . સૂરિસાર્વભોમ કવિકુલકિરીટ વ્યાવા, શ્રી લબ્ધિસૂરીશ્વરજી મહારાજના પટ્ટધર ધર્મદિવાકર આચાર્ય શ્રી વિજયભુવનતિલકસૂરિજી મહારાજની નિશ્રામાં નિર્વિઘ આ મહોત્સવ ઉજવાતાં સર્વ કમીટીવાળાએ પ્રભાવિત થઈને આચાર્ય દેવને આ તીર્થમાં એક સ્વતંત્ર જિનાલય બનાવવાની અને તથવિકાસ કરવાના માર્ગદર્શનની ઈચ્છા, સુવેળાએ પ્રદર્શિત કરી.
નૂતન જિનાલય નિર્માણ અને તીર્થવિકાસ
આ તીર્થભૂમિને અભ્યય જ ન થઈ રહ્યો હોય એવો અસામાન્ય અભિષેકઉત્સવ નિર્વિઘ પૂર્ણ થયે. સર્વ કાર્યકર્તાઓ શ્રી બસીલાલજી કેચર, મેતીલાલ વીરચંદ, શેઠ હરખચંદ હોંશીલાલ, કાંતિલાલ વીરચંદ, સુમતીલાલ, કેશવલાલ મણીલાલ,
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૭
મણીલાલ હરખચંદ આદિએ આ મહત્સવની પૂર્ણાહૂતિને અને તીર્થવિકાસને અપૂર્વ આનંદ અનુભવ્યો. સર્વ કમીટીના સભ્યોએ પૂ. આચાર્ય મહારાજને આ વિદર્ભ દેશમાં રહેવાની વિનંતિ કરી. અને આચાર્ય મહારાજને ખાનદેશના અનેક શહેરની ચાતુર્માસાર્થ વિનતિ હોવા છતાંય આ તીર્થભૂમિના આકર્ષણે આ બાજુ રહેવાનું પૂજ્યશ્રીએ નક્કી કર્યું.
એક સમય ગુરુદેવની દેશનામાં નૂતન જિનાલય નિર્માણના અચિંત્ય લાભનું વર્ણન ચાલતું હતું. જેની અસરથી બાલાપુરનિવાસી શ્રી સમરથ બેન લાલચંદે કહ્યું કે, જે નૂતન જિનાલયનું અહ નિર્માણ થાય તે એક લાખ રૂપિયાની ઉદાર સખાવત પિતાના તરફથી આપવાની ભાવના પ્રદર્શિત કરી તેમજ ચતુવિંશતિ દેવકુલિકાએ બનાવવા શ્રી સરસ્વતીબેન સોહનલાલે પચીસ હજાર એક રૂપિયા આપવાની ભાવનાની જાહેરાત કરી. કમીટીના અગ્રગણ્યાએ આવી ઉદારતાથી ધન્યવાદને વર્ષાદ વર્ષાબે.
શિલ્પશાસ્ત્રના નિપુણ વિશનગરવાસી મહાશંકરભાઈને આમંચ્યા અને પ્રાચીન જિનાલયની બાજુમાં ભૂમિદર્શન કરીને પવિત્ર ભૂમિ પર જિનાલય નિર્માણને મંગલ નિર્ધાર કર્યો. પાયા દાવડાવ્યા. જલ-નિર્મલ નીકળતાં સુધી ભૂમિ-ખનન થયું. શુભ મુહૂર્ત નેમીચંદજી મીશ્રીલાલજીએ વિધિ-વિધાનપૂર્વક શીલા-સ્થાપન કરાવ્યું, અને જિનાલયનું કાર્ય રચનાત્મક અને ક્રિયાત્મક દ્રષ્ટિથી ઘણું જ ઝડપથી ચાલ્યું. ખાનદેશ વિદર્ભમાં જેને નમૂને નથી એવું એક દેવકુલિકાએથી સુશોભિત વિશાલકાય ગગનસ્પર્શી જિનાલય અઢી વર્ષના જ
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________
ગાળામાં તૈયાર થયું. જેનાં દર્શન થતાં પ્રેક્ષકે મુગ્ધ બની જતા. આવા રેલ્વેથી દૂર તીર્થમાં અનેક સાધન-સામગ્રીઓ એકત્રિત કરવી, કારીગરે ઠેઠ ગુજરાતથી લાવવા, તેમજ અન્ય અનેક અગવડો હોવા છતાંય આચાર્યશ્રીના માર્ગદર્શને કાર્યકર્તાઓની ટેક અને જહેમતે આ કાર્ય અણધારેલા સમયમાં પૂર્ણ થયું. જેથી સઘળા સંઘના હર્ષને વિષય બની ગયે. તીર્થભક્તિથી અને નૂતન જિનાલય નિર્માણના ઉપદેશથી પૂ. આચાર્ય મહારાજ પણ સ્વ–પરિવાર સાથે આ વિદર્ભમાં જ બીરાજમાન રહ્યા. દરમ્યાન બે ચાતુર્માસ આકેલા અને બાલાપુરમાં રહ્યા. જે ચાતુર્માસે ધર્મપ્રવૃત્તિથી યાદગાર અને જાહેરજલાલીવાળા થયા. શેષાકાલમાં દેવલગામરાજા, તેલ્હાર, જલગામ વગેરે ક્ષેત્રમાં પ્રતિષ્ઠા મહેસવાથી પણ અપૂર્વ શાસનપ્રભાવનાઓ થઈ.
પૂ. આચાર્ય મહારાજની નિશ્રામાં નૂતન જિનાલયની પ્રતિષ્ઠા માટે વિ. સં. ૨૦૧૯ ના ચાતુર્માસમાં બાલાપુર મુકામે અનેકશઃ કમીટીઓ એકત્રિત થઈ. અને દીર્ઘ વિચારણાઓ ચાલી. પ્રાચીન જિનબિંબ મેળવવા કાર્યકર્તાઓએ અત્યંત પ્રયાસ કર્યો. પણ પ્રમાણે પેત બિંબે મળવા દુશક્ય થતાં નવીન ખિંબે સવિધિ ભરાવવાનો નિર્ણય થયો અને શ્રી ભગવાનદાસ પંડિત મારફતે મૂલનાયક શ્રી પાર્શ્વનાથ ભગવાનની અને અન્ય દેવકુલિકાઓ માટે શિખરના ચતુર્મુખ જિનાલય માટે જિનપ્રતિમાઓ ભરાવવાનું કાર્ય જયપુરમાં ચાલ્યું અને સર્વ જિનબિંબને શુભ મુહૂર્ત નગરપ્રવેશ ભારે ઠાઠમાઠથી થશે.
સર્વ નવીન પ્રતિમાઓની અંજનશલાકા, પ્રાણપ્રતિષ્ઠા,
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૯
તખ્તપ્રતિષા વગેરે કરાવવાની સૂક્ષ્મતાથી વિચારણા ચાલી. શીરપુરમાં જૈનોની વસ્તી કૃક્ત એક જ ઘરની છે. એટલે અખિલ મહેાત્સવની ચેાજના દ્રવ્યત્યય અને વ્યવસ્થા સીટીને કરવાની રહી તેમજ પૂ॰ આચાર્ય મહારાજની પણ પ્રેરણા, ઝીણવટભર્યું માદન, તેમજ શ્રી સમરથમેનની ઉદારતા આ સઘળુંયે આ મહાત્સવમાં ટેકારૂપ હતું.
પહેલાં જિનાલયના નિર્માણમાં એક લાખ રૂપૈયા શ્રી સમરથએને આપ્યા જ હતા. આ આગામી મહેાત્સવમાં પણ વીસ હજાર રૂપૈયા આપવાની ઉદાર ભાવના જણાવી. તેમજ મૂલનાયક ભગવાનની રજત–આંગી, મુકુટ પણ પાતે પાંચ હજાર રૂપૈયાના વ્યય કરીને મનાવ્યા તેમજ ધ્વજદ ડા સુવર્ણ કળશે। પશુ સ્વ તરફથી મનાવવા સાત હજાર રૂપૈયા અર્પણ કર્યાં. આવી ઉદ્ઘારતા નીરખીને પ્રત્યેક સભ્યા દિગ અની ગયા અને આગામી પ્રતિષ્ઠા-મહોત્સવમાં વેગ મળ્યા. સર્વાધિકારી બાલાપુરનિવાસી શેઠ હરખચંદ હૌશીલાલ અને શ્રી કાંતિભાઈ વીરચઢે આ મહાત્સવની આયેાજના ઘણા જ શ્રમથી તૈયાર કરી. લગભગ પ્રતિષ્ઠા પહેલાં બે મહિનાથી આ કા ની તૈયારીઓ ચાલી. કારણ એ જ કે શીરપુરમાં જનતાને ઉતરવાની સગવડ ઓછી. સર્વે વસ્તુએ આકાલા કે અન્ય શહેરથી ત્યાં હાજર કરવાની રહી. શ્રી બાલાપુર, માલેગામ, અમલનેર, પાંચારા, નંદરબાર, જાલના, જલગામ, ખામગામ, મુંબઇ, નેર, લેાણાર આદિ ગામાના શ્રીસંધા અને વ્યક્તિએ તરફથી નવકારશી-જમણેા નિર્ધારિત થયાં. અન્ય ખર્ચ પણ શ્રી સમરથમેન તરફથી નિશ્ચિત જ હતા. એટલે આવનાર
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________
સને જાણ સરખી પ્રતિકૂલતા ન ઉભી થાય એ હેતુથી બહાંક દ્રવ્યવ્યયથી યાત્રાળુઓની સગવડ માટે વ્યવસ્થાઓ ચાલુ થઈ.
' શીરપુર નગરથી દૂર બહાર જૂના જિનાલયવાળા બગીચામાં હજારે યાત્રાળુઓ સુખથી ઉતરી શકે એ એક મંડપ અને રૂમે મોટા પ્રમાણમાં બંધાયા. અને આ સ્થળનું શુભ નામાભિધાન “વાણારસી નગરી” રખાયું બીજું એક “મહાવીર નગરમાં પણું સુંદરકૃતિવાળું નિર્માણ થયું. ગામની સ્કૂલે તથા ધર્મશાળાઓ પણ રોકવામાં આવી.
સંઘને જાહેર આમંત્રણ પત્રિકાઓ દ્વારા આમંત્રણ મેકલાવાયું. વિધિવિધામાં પ્રસિદ્ધ અને દક્ષ છાણીનું શાહ રમણભાઈ તથા ચીનુભાઈનું મંડળ બેલાવવાયું. ત્રણેય કાલ મધુર સરદેશી વાતાવરણને ગૂંજી મૂકતાં ચેઘડીયાં ગોઠવાયાં. બેન્ડ, દેશી વાદ્યને મધુર ધ્વનિ ત્રણેય કાલ ચારેય દિશાઓને મંગલ સરાદથી ભરચક બનાવતે થયે.
પ્રત્યેક કાર્યોની સતત અનુકૂળતા રહે એ હેતુથી ભજનકમીટી, મહોત્સવકમીટી, આગંતુકની સ્વાગતકમીટી, વિધિવિધાન વ્યવસ્થા સમિતિ, પ્રવચન વ્યવસ્થા સમિતિ એમ અનેક ગામના સેવાભાવીઓની સમિતિએ નક્કી કરાઈ.
મહેમાનોને ઉતારવા, જમાડવા, સાચવવાની વ્યવસ્થા માટે સેવાભાવી આકેલા, ખામગામ, બાલાપુર અને નાગપુસ્ના મંડળે આમંત્રાયાં અને સ્વ-કાર્યમાં પરાયણ રહેવા તત્પર બન્યા.
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________
૪૧
આ મહાત્સવના મંગલારંભ મહા વદ ૧૦ ના કરવામાં આવ્યા હતા. શ્રીપાશ્વ લબ્ધિમ ડપમાં ખાસ શેાનિક વેદિકા પર ભાવાત્પાદક અને અલૌકિક નવીન વિધિ પુરસર કડારાયેલી પ્રતિમાએ પધરાવવામાં આવી, જે જોતાં પ્રેક્ષકા ડાલી ઉઠતા. મૂલનાયક શ્રી પાર્શ્વનાથ ભગવાનની પ્રતિમા તે એવી ભવ્ય અને દિવ્ય શિલ્પાકિત બનેલી કે, દશકાને પ્રાચીન તીથની પ્રતિમાનું સ્મરણ કરાવતી હતી. શ્રી યક્ષ-યક્ષિણીએ, શ્રી ગૌતમસ્વામી ભગવત, શ્રી સુધર્માસ્વામી આદિની મૂર્તિએ પશુ પધરાવાઇ. શ્રી અંજનશલાકા માટે મહારથી પણ આવેલી અનેકધા મૂર્તિએ વેદિકા પર પધરાવાયેલી એક તીર્થંકરોની પરિષદ જેવી ભવ્ય શૈાભતી હતી.
આ તીર્થધામમાં આ પ્રારભાયેલા મહાત્સવમાં હુજારા માનવા એકત્રિત થયા અને ધર્મ-મર્હુાત્સવની રંગત અજબ જામી. વિશિષ્ટતા એ હતી કે પ્રત્યેક યાત્રાળુઓને હરેક જાતની સુવિધાઓ એવી સચવાતી કે સવ* પુણ્યવતા ઉદારતાથી પ્રત્યેક પેાત્રામામાં ભાગ લેતા.
સવારના આઠ વાગ્યાથી સૌથી પહેલાં આચાય ભગવંતનું પ્રવચન શરૂ થતું. જેમાં ધર્મ-મહાત્સવ શું છે ? જિનમૂર્તિએની ભક્તિથી શું લાભ થાય છે? નૂતન જિનાલયના પુણ્યમધ, સ`સારની, લક્ષ્મીની અસારતા આદિ વિષયેા ઘણા સ્પષ્ટ અને સચાટ ચર્ચાતા. જેની અસરથી પુણ્યશાળીએ લક્ષ્મીના વ્યય કરવામાં ઉદારતા-મૂર્તિઓ બની જતી હતી.
વ્યાખ્યાન પછી ચ્યવનકલ્યાણુક, જન્મકલ્યાણક, દીક્ષા
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________
કણકે, કેવલજ્ઞામકલ્યાણક અને નિર્વાણ કલ્યાણકની ભવ્ય ઉર્જવણુંઓ આકર્ષક દ્રથી થતી. બપોરના શ્રી શાંતિનાથ ભગવાનના મંડપમાં પૂજાએ ભણાવાતી. રાત્રિના ભાવનામાં સંગીતકાર મનુભાઈનું મંડળ રમઝટ જમાવતું.
પ્રાતઃકાલથી રાત્રિના બાર વાગ્યા સુધી ધાર્મિક ગ્રિામની ભરચકતા રહેતી એટલે અખિલ દિવસે ધાર્મિક અને સુપ્રશસ્ત પ્રવૃત્તિઓથી વ્યતીત થતા.
મહા વદ ૧૩ ના મંગલ દિવસે વિધાન-દક્ષ છાણવાળા શાહ મેહનલાલ મેંતીલાલના સુપુત્ર મનકકુમારને ઘણું જ ધામધૂમથી પ્રત્રજ્યા પ્રદાન આચાર્યદેવના વરદ હસ્તે કરવામાં આવ્યું હતું. જેનું નામ મહાસેનવિજય રાખી સંસારપક્ષના તેઓના બંધુ વીરસેનવિજયના શિષ્ય તરીકે જાહેર કર્યા. દીક્ષિત ભાઈને આગલે દિવસે અનેક ગામના સંઘ તરફથી અભિનંદન પત્ર અપાયાં હતાં. સેંકડે રૂપૈયાના ચાંલ્લા થયા હતા. અને આ દીક્ષાનું ભૂરિ ભૂરિ અનમેદન થયું હતું. આ મહત્સવમાં દીક્ષા પ્રદાન સોનામાં સુગંધી જેવું અદભૂત દ્રશ્ય બન્યું. યુવાનીના ઉંમરે આવતાં જ અસાર સંસારને ત્યાગ કરનાર આ પુણ્યનિધાન કિશરની સૌ કઈ ભૂરિ ભૂરિ અનુમેદના કરતા હતા.
આ તીર્થધામના અપૂર્વ અને અલૌકિક મહત્સવમાં લાભ લેવા દશેક હજાર માનને મહેરામણ ઉમટ્યો હતે. વ્યાખ્યામાં પ્રભુના અંજનશલાકાના વિધાનમાં, પૂજાઓમાં, ભાવનાઓમાં પ્રતિદિન ચઢતા વધેડાઓમાં હજારે માનની
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________
હાજરી સના ઉત્સાહમાં અનેરી વૃદ્ધિ કરતી હતી.
પૂ. પા. આચાર્ય ભગવંત શ્રી વિજયભુવનતિલકસૂરીશ્વરજી મહારાજે ફાગણ સુદ ૨ પાછલી રાત્રિના પ્રત્યેક બિંબની શાંત અને પ્રફુલ્લિત મનવૃત્તિથી અંજનશલાકા કરી હતી. ફ. શુ. ૩ ના મંગલ પ્રભાતે જય જય નાદેના બુલંદ ગૂજાર વચ્ચે ભવ્ય ગગનસ્પશી જિનાલયમાં મૂલનાયક શ્રી વિઘહર પાર્શ્વનાથ ભગવાનાદિ જિનબિંબની આચાર્ય ભગવંતના વરદ હસ્તે પ્રતિષ્ઠા કરવામાં આવી અને સકલ સંઘ આનંદસાગરમાં મગ્ન થયે. શિખર પર દવજારેપણું, સુવર્ણ કલશારે પણ આદિ નિર્વિઘ થયેલ. "
આ જિનાલયના નિર્માણથી તે પ્રાંતાગ સુધી અનેક વિના વાદળો ઘેરાયાં અને પ્રભુકૃપાથી વેરાયાં. જેથી
મૂલનાયક પ્રભુનું શ્રી વિબ્રહર પાર્શ્વનાથ યથાર્થ નામ રાખવામાં આવેલ. સૌએ જયનાદેથી વધાવી લીધું.
આ જિનાલયમાં અઢળક દાન-લક્ષ્મીને વ્યય કરનાર સમરતબેનના પતિ લાલચંદ શેઠના મારક તરીકે પ્રભુ સન્મુખ હાથ જોડીને ઉભેલી તેઓની મૂર્તિ પણ સ્થાપિત કરાઈ.
પ્રતિષ્ઠાનું કાર્ય પૂર્ણ થતાં સકલ સંઘ પૂ. ગુરુદેવની નિશ્રામાં સભારૂપ ગોઠવાતાં ગુરુદેવના ઉપદેશથી નિભાવ ફંડ ૨૦૦૦૦) રૂ. નું સાધારણ ખાતાનું સારા પ્રમાણમાં ઝટપટ થયું. સમરતબેને પાંચ વર્ષ સુધી બે બે હજાર, સરસ્વતીબેને પ૦૧) રૂા. આપવાનાં સહર્ષ વચન આપ્યાં. આ અંતરિક્ષજી તીર્થમાં
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________
' -
ri
*
કંઈ પણ હાનિ ન પહોંચે અને આ વિશાળકાય જિનાલયનું રક્ષણ થાય એ હેતુથી આ ફંડવ્યવસ્થા થઈ.
આ જિનાલયમાં મૂર્તિઓનાં નકરાઓ સાથે બે લાખ રૂપિયાને વ્યય થયે. - ઉપજ તરીકે નોકરાઓ સાથે દોઢેક લાખ રૂપિયાની ઉપજ થઈ તેમજ ભેજનાલયની તિથિ વગેરેમાં સારી રકમ ભેટ થઈ.
શ્રી અંતરિક્ષ પાર્શ્વનાથ જિનાલયમાં પણ મહોત્સવ દરમ્યાન વીશ હજાર રૂ. ની આવક થઈ, અખિલ મહોત્સવને ખર્ચ પણ લગભગ સાઠ હજારને થયે અને તે સાધારણ ખાતામાંથી જ કરાયે. પ્રતિષ્ઠાના દિવસે મધ્યાહુ કાલે બૃહત શાંતિસ્નાત્ર ઘણું જ શુદ્ધિથી જિનાલયમાં જ ભણાશયું.
ફા. શુ ૪ ના મંગલ પ્રભાતે નૂતન જિનાલયનું દ્વારદઘાટન પણ ઘણું જ ઠાઠથી શાનદાર રીતે થયું. અને ગુરુદેવાની સાથે સકલ સંઘે ચિત્યવંદન કરીને ભક્તિરસને અખુટ હા હુંચ્યો.
આ મહોત્સવનું વર્ણન શબ્દમાં ઉતારવાની શક્તિ તે નથી જ, અને ઉતરી પણ ન શકે. જેઓએ પિતાની નજરથી જેયો છે તેઓ આજીવન કદીય ભૂલી શકવાના નથી. ચિરસ્મરણીય અને વિવિધ ઉજવાયેલ આ મહોત્સવ સર્વ કેઈની પ્રશંસાને અધિકારી બન્યો હતે.
વાણારસીનગરી બગીચાના વનમાં હતી. જ્યાં હજારો માનને નિવાસ હતે. પણ કેઈને ય જરાય ઈજા કે વિશ્વ
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________
૪૫
નથી આવ્યું. એ કાળા ભયંકર ભુજગેા ત્યાં ફરતા હતા. ઘણાઓએ જોયા હતા પણ મડપની સીમામાં ન્હોતા આવતા આ એક અજબ ચમત્કાર ગણાયો
મહોત્સવના પહેલાં વાનરસેના કુલકુદ કરતી પણ તે અગ્યાર દિવસ અદૃશ્ય-અલાપ થઇ ગઇ.
આસપાસના કેટલાક સ્થળમાં વર્ષાદ હતા પણ અહીં તે બિંદુએ પડ્યો નહિ.
રસાઇખાતાવાળાઓએ પાંચેક હજાર માનવાની ધારણાથી જોગવાઈ કરી હતી વઘુ દેશ જાર માનવા તેટલી જ સાધન સામગ્રીમાં હેરથી જમ્યા. સવ કાર્ય થયા પછી છેલ્લે વધ્યું પણ ઘટ્યું નથી. આ પણ ચકિત કરનાર ચમત્કાર થયો.
1
પ્રતિમાની ખુશાલીમાં ગામના પ્રત્યેક ઘર દીઠ કળીના કાઢવા અને સેવની પ્રભાવના થઇ હતી. અજૈનો પણ અનુમાદના કરતા હતા.
•
આ મહોત્સવમાં આચાય શ્રી વિજયજીવનતિલકસૂરિજી મહારાજ પાતાના પરિવાર, પંન્યાસજી શ્રી ભદ્રંકરવિજયજી ગણિ, અરુણપ્રભવિજયજી, અÀકવિજયજી, અભયવિજયજી, હેમપ્રભવિજયજી, પુણ્યવિજયજી, અમરસેનવિજયજી, અશ્વસેનવિજયજી, વારીષેણુવિજયજી, વીરસેનવિજ્યજી, મહાસેનવિજયજી આદિ શ્રી વલ્લભસૂરિ પ્રશિષ્ય મુ॰ રૂપવિજયજી સહે, 'તેમજ ભરતગચ્છના ગૌતમ દ્રજી, અચલગચ્છના ત્યાગરજી ગાદિ હાજર હતા. ખરતરગચ્છના સાધ્વીજી શ્ર જિનશ્રીજી આદિ સ. ૧૧, તેમજ તપાગચ્છના સાલીજી શ્રી
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________
૪૬
વિનિતાશીજી ઠા:-૨ હાજર હતા. ચતુર્વિધ સંધની હાજરી આ પ્રદેશમાં સૌના દિલને મુગ્ધ બનાવતી હતી. નૂતન પ્રાસાદનિર્માણુ અને અંજનશલાકા પ્રતિષ્ઠાને મહામહોત્સવ, શાસનદેવની કૃપાથી નિર્વિદ ઉજવાયો, જે સૌના હૈયામાં સુવર્ણાક્ષરે કાતરાઇ રહેશે.
જૈનશાસનની જય હો....
કંઇક પરિશિષ્ટ.
શિરપુર ગામમાં અંતરિક્ષજી તીથ એક આંધેલા કપાઉન્ડમાં છે. વે. જૈનોની વિશાળ અદ્યતન સગવડતા ભરેલી ધર્મશાળા છે. વે. તરફથી એક પેઢી છે. મુનિમજી પણ બાહોશ અને નિપુણ છે. બહારગામના જૈનો અજૈનો માટી સંખ્યામાં આવે છે. સર્વને પ્રભુ પ્રતિમા દીવા મૂકીને ભૂમિથી અદ્ધર છે એમ બતાવવામાં આવે છે. અને પ્રાચીન ઇતિહાસના પ્રતીક સમું માગનું જિનાલય અને પ્રાચીન વિશાળકાય ઉભેલે અડીખમ વડ, તેમજ એ ચમત્કારી પાણીથી ભરેલા કૂવા સને તાવવામાં આવે છે. આ સઘળુંય અવલેાકીને આગ તુક કાઈ પ્રશ્ન પૂછે તેના પશુ પદ્ધતિસર અને પ્રમાણુ જવામ આપવામાં આવે છે.
આ તીથ થાડાં વર્ષો પહેલાં પેળકરાના હાથમાં હતું તે દિગબરાને સાથમાં ભેળવીને શ્વેતાંબર મૂર્તિપૂજકાએ સ્વાધીન કર્યું. અને વે. અને દિગના સપ રહે એવું પૂજાનું ટાઈમ
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________
ટેબલ ઉભયની સંમતિથી નક્કી થયું તે હાલમાં વ્યવસ્થિત ચાલે છે. દિગંબરએ મૂર્તિની આશાતના કરવી શરૂ કરતાં દિગં. સાથે શ્વેને વિવાદ ઉભે થયે. કોર્ટમાં કેસ ચાલ્યા. આકેલા, નાગપુર, મુંબઈ, છેલ્લે વિલાયત સુધી તીર્થ કમિટિને કેસ ચાલતાં . પક્ષમાં એકવીશ વર્ષે સમાધાન આવ્યું. લેપ કરવાને, ચક્ષુ લગાવવાને કછેટે બનાવવાનું તેમજ અન્ય સર્વાધિકાર હક્ક તાંબરે છે એ પ્રાચીન પ્રમાણો, શિલાલેખે, મૂર્તિલેખેથી સત્ય સાબીત થયેલ છે. પણ ગાંડે ખાય નહિ અને ખાવા દે નહિ એવું દિગંનું વર્તન ચાલુ રહે છે. જેને જવાબ શ્વેને ખડે પગે આપ જ પડે છે. પણ સત્ય તરી આવે છે. શાસનદેવે પણ સદેવાનુકૂલ રહે છે. હાં, પૂજાનું ટાઈમ ટેબલ બરાબર સચવાય છે. આ
આ તીર્થમાં ધર્મશાળાઓમાં અન્ય અન્ય સ્થળે માં - તાંબરેએ બનાવેલી તખ્તીઓ પ્રત્યક્ષ દેખાય છે. બગીચાનું મંદિર પુરાતત્ત્વવાળા સાચવે છે. ત્યાં દિગંબરેએ સ્વ–મૂર્તિઓ સ્વેચ્છાથી પધરાવી દીધેલી છે.
સેંકડો વર્ષથી .ના સેંકડે ગામના સંઘે આવ્યા છે, આવે છે, જેની નેંધ તીથરવહીઓમાં છે. એ પણ . તીર્થની સાબીતી છે.
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________
/
તીર્થમાં આવવાના માર્ગોની સૂચના - મુંબઈથી નાગપુર જનારી ગાડીમાં આકલા ઉતરવું, ત્યાંથી શિરપુર ૪૨ માઈલ છે. મોટરની સગવડ છે. આકેલામાં મંદિર—ધર્મશાળા છે. રસ્તામાં માલેગાવ આવે છે. ત્યાં
- સુરતથી ભુસાવળ થઈનાગપુરની ગાડીથી આકેલા અવાય છે.
કલકત્તાથી નાગપુર માર્ગે આકેલા અવાય છે.
- મદ્રાસ તરફથી અલારસા તરફથી વિધી થઈ આકેલા આવાય છે.
છે
' *
-
1
ખંડવા-હિંગોલી મીટરગેજ લાઈન હાલમાં નંખાઈ છે. તે જવળકા નામના સ્ટેશનથી શિરપુર ૮ માઈલ છે. :
શિરપુરમાં જે પાર્શ્વનાથ ભગવાનની મૂર્તિ આકાશમાં બીરાજે છે તે ભોંયરામાં છે. દીપક સળગાવીને નીચે જેવાથી ચારે બાજુ પ્રકાશ પથરાઈ જાય છે. દુનિયાભરમાં આ ચર્મત્કાર આ એક જ છે. એક તણખલું કે રૂનું પૂમડું આશ્ચશમાં અદ્ધર રાખવું અશકય છે, તે આવી મસ્તક સુધી ૩૬ ઈચ ઉંચી અને ફણા સુધી ૪૨ ઈચ અને ૩૦ ઇચિ પહોળી વજનદાર મૂર્તિ આકાશમાં અદ્ધર કયાંથી રહે? આ અધિષ્ઠાયક દેવતાને પ્રભાવ છે. વર્તમાનમાં આસ્તિકતાને પિદા કરનાર વિસ્મયપ્રાપક આ મૂર્તિ સાચે જ દર્શનીય છે એ શંકા વિહણ વાત છે. અદ્ધર રહેલી મૂર્તિમાં દેવપ્રભાવ જ કારણ છે.
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________
અહીં વર્તમઝાંખાર મહિનામાં વેતાંબરીય આશરે પંદર હજાર માનવે યાત્રાર્થે આવે છે. તીર્થને મહિમા વધી રહ્યો છે, આ નવીન જિયાલય થવાથી દશ ભાવુકને વિશેષ સગવડ રહે છે. તીર્થમાં આવ્યા છે એવું એક વાતાવરણ સર્જાય છે. અંતરિક્ષજી તીર્થની રમણીયતા અને શભા પણ પહેલાંથી વધતી આવી છે. જિનાલયની બહારનું મેદાન ખુલ્લું થયેલ છે. ધર્મશાળાઓ આજે જ બનાવી હોય એવી રંગથી શોભી રહી છે. ભોજનાલય પણ અદ્યતન શૈલીનું બની રહ્યું છે. યાત્રાળુઓને ભક્તિપૂર્વક વિના મૂલ્ય જમાડવામાં આવે છે. જુદા જુદા ગૃહસ્થા તરફથી તિથિઓ નેંધાયેલી છે. અને સર્વ વ્યવસ્થામાં, સર્વ કાર્યમાં, કુનેહ અને કાર્યદક્ષતા શેઠ શ્રી હરખચંદ હોંશીલાલની આગળ તરી આવે છે.
તીર્થ સદેવ વિજયવંત રહો! તીર્થભક્તિરંગ ઉપાસકેના હદયમાં સદૈવ રમતા રહો ! શાસનદેવને પ્રાર્થના છે કે, વિશ્વની આવતી સર્વ વાદળીએ વિખરાઈ જાઓ ! અને પ્રાચીન જિનાલયના થનાર જિર્ણોદ્ધારમાં હર પલ સહાયક થાઓ ! એવી મંગલ કામના સાથે આ તીર્થભક્તિથી લખાયેલા વૃત્તાંતને પૂર્ણ કરે છે.
UF :: સમાસ : : SF
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________
૫૦
: આ અંતરિક્ષ પાર્શ્વ જિન સ્તવન :
કર્તા : પૂ
આ શ્રી વિજયજીવનતિલકસૂરીશ્વરજી મ૦
અ'તરિક્ષજિનદન કીધાં,
મનાવાંછિત ફળ સૌ લીધાં રે. અત॰ ટેક,
મૂર્તિ મનેાહર શ્યામ વરણની, દશક દિલ હરનારી; ચમત્કારથી અદ્ધર રહેતી, ભવનિય્યમક ગુણુધારી રે. અત૰૧ દૂર દેશથી દોડી દોડીને, દન કાજે આવ્યું; દનથી દિલ ઉલસાયે, દુઃખદારિદ્ર હરાયે હૈ. અત૦ ૨ અષ્ટાદશ અભિષેક થાવે, શાન્તિસ્નાત્ર સુંદર ભણાવે; સૌ સંધને હ ન સાવે, દશનથી કૃતકૃત્ય થાવે રે, અંત૦ ૩ એ હજાર ને સત્તર વર્ષે, ફાગણ વદી તેરસ દિવસે; પૂ મહાત્સવ થાવે હશે,
વિજન મન સમકિત સ્પર્શે રે. અત૦ ૪
આત્મકમલની જ્યોતિ વિકસે,એકતાન ધ્યાનમાં રહેતા; શુભ લબ્ધિ નિધિ ગ્રહ પ્રગટે,
ભુવનતિલક આનંદ વહેતા રૂ. અંત૦ ૫
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ Soણ છે હણહ છ છછ હાજી થઇ છે થઇ છે 6600 666 થઇ છે કે આ શ કoE જ જદી વસાવી લે ! થોડા સમયમાં બહાર પડશે. શ્રી ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર, ભા. 1 લા અધ્યયન 1 થી૧૭, મૂ૩. સ. છાયા, ભાવાર્થ સાથે 0 0800 800 800 8000 કિ‘મત રૂા. 2-00 ( ટે જ અલ ગે) પૂ૦ આવ શ્રી વિજયભુવનતિલકસૂરીશ્વરજી મ... ના શિષ્યરત પૂ૦ પંન્યાસજી મહ શ્રી ભદ્રકવિજયજી ગણીવર પરિશ્રમ લઈ શ્રી ઉત્તરાદયયન સૂત્રનું સંપાદન કરી રહ્યા છે. સાધુ-સાવીને વિહારમાં ઉપયોગી થાય એ હેતુથી | 16 પેઝીમાં કે કેમ. - પડશે. અભ્યા બીજી આવૃત્તિ તથા બીજે અને લક્ષ્યમાં રાખી ઉદાર , લીલી હોવાથી આ પુસ્તકની C/, આવી છે. 00000000000000ee eee eeeeee eeeeeee ee e કથા કહsee eeee ee ee e dee666888888888 0 0 0 0 Saa માં . 0 I 00 0 0 0 લગ્ધભુવન જૈન સાહિત્ય સદન C/o. શા. નટવરલાલ ચુનીલાલ છાણી (ગુજરાત) જિ. વડોદરા હ હ હ હ હ હ હ હ હ હ હહgooooooooooooooooooooછ છછ હહ થઇ