________________
બીજું ]
સદ્ધર્મદેશના ચાલુ કાળને અંગે વ્યવસ્થા કરી કે જ્યાં ધર્મની પ્રવૃત્તિ હોય, સ્વપ્નામાં પણ ધર્મના અક્ષરે હોય તે “આર્ય અને
જ્યાં સ્વપ્નામાં પણ ધર્મ એવા અક્ષરે ન આવે તે “અનાર્ય. આ જનપદની અપેક્ષાએ આર્ય અનાર્યની વ્યવસ્થા કરી તે અત્યારે પણ ચાલુ અનુભવીએ છીએ.
જગતમાં નિયમ છે કે જે પદાર્થ વહાલે હોય તેના જૂઠા શબ્દો પણ વહાલા લાગે, અળખામણો હોય તેના જૂઠા શબ્દો પણ અળખામણું લાગે. આપણે ત્યાં ચપટી લેટ લેવા આવેલો હેય તે કહે કે અખંડ સુખવાળા થજો, અખૂટ ભંડાર ભરાજે, છેકાને ત્યાં છોકરા થજે. આ કહેવાથી થવાનું નથી છતાં આંખ લાલ કેમ નથી થતી ? કહો કે તે વહાલું છે માટે. આપણે કઈ સાથે લટ્યા હોઈએ ત્યારે સામે ગાળ દે તે આંખ લાલ થાય છે. કેમ? તે કંઈ સિદ્ધ પુરુષ નથી. તેના કહેવાથી ગાળો લાગવાની નથી, પણ તે અળખામણું છે માટે આંખ લાલ થાય છે.
હવે આને અંગે વિચારીએ. જે મનુષ્ય સામાયિક, પ્રતિક્રમણ પૂજા ને પિષધ વગેરે કંઈ કરતું નથી તેને “ધમી કહે છે તેમાં નાખુશ થતું નથી, પણ રાજી થાય છે. ઈષ્ટ પદાર્થના જૂઠા શબ્દો પણ વહાલા લાગે તેવી રીતે જે સામાયિક, પૂજા વગેરે કરતે હેય છતાં તેને “પાપી' કહે તે તેની આંખ લાલ કેમ થાય છે? અધર્મ ખરાબ છે તેથી. માટે કહે છે કે આર્ય પ્રજા માત્ર ધર્મને સારે ગણનારી છે. પછી તે કરી શકે કે ન કરી શકે તે વાત જુદી છે. તેમ અધર્મને ખરાબ ગણનારી છે, માટે પાપી” શબ્દ ગમતું નથી. ધર્મ
