________________
૧૪૪
ડશેક પ્રકરણું
[વ્યાખ્યાન
ને ઉદીરણામાં પણ ન હોય. ઉદીરણાના કારણભૂત, ઉદયના કારણભૂત એવા રાગદ્વેષ ન હોય તે જ સર્વજ્ઞ હોઈ શકે. તે સિવાય બીજા સર્વજ્ઞને દાવે ભલે કરે. કેમ? મેઢેથી બિલવામાં વાંધા કેઈને નથી. કારણકે જીભમાં હાડકું નથી. તદ્દન કર્મના ભરેલા છે અને બોલે કે હું “સર્વજ્ઞ છું. તે બોલવાથી કાંઈ ગળે વાગતો નથી. આટલા જ માટે આડુઅવળું બેલાય છે. સર્વજ્ઞ હેય કયાં? જ્યાં રાગ ને દ્વેષ ખસ્યા હોય ત્યાં. વળી જ્યાં ઈન્દ્રિય અને કષાયની પરિણતિ ન હોય ત્યાંથી રાગ ને દ્વેષ ખસે; જ્યાં ઈન્દ્રિય અને કષાય ન ખસે તે ત્યાંથી રાગ ને દ્વેષ ખસે નહિ. પણ તેથી કર્મબંધ હોય અને કર્મ બંધ હોવાથી સર્વજ્ઞ ન હોય. જેઓ સર્વજ્ઞાપણાને દા કરનારા હોય તેને વીતરાગપણું પહેલાં મેળવવું પડશે.
આપણામાં “સર્વજ્ઞ' શબ્દ નહિ વાપરતા “વીતરાગ પરમાત્મા’ શબ્દ વધારે વખત વાપરીએ છીએ. પંચસૂત્રીમાં મંગળાચરણમાં ના વાયદામાં કહ્યું છે. આટલા માટે જ હરિભદ્રસૂરીશ્વરજી જેવા કહે છે કે આવા અપાયાપગમાતિશય, પૂજાતિશય વગેરેવાળા તે વીતરાગ'. વીતરાગ વગર સર્વજ્ઞાપણું હોતું નથી. સર્વજ્ઞ પણ વગર ધર્મનું જાણવું હેતું નથી અને આથી જ આવા વીતરાગ પણ વગર ધર્મનું કહેવું હોતું નથી. વીતરાગ પરમાત્માને તડાકે - જન ધર્મ કહેનારા, નિરૂપણ કરનારો વગેરે માનીએ, તેને સર્વજ્ઞ વીતરાગ માનવા પડે. હવે તેઓ તેવા હતા તે
