________________
૧૫૬
ષોડશક પ્રકરણ { વ્યાખ્યાન કેની કહેલી બતાવી? શાસ્ત્રની કે પ્રવચન-માતાની ? ત્યારે કહો કે શાસ્ત્રની. કેમ? શાસ્ત્રની વિરુદ્ધ બાહ્ય આચરણ નહિ. અષ્ટ પ્રવચનમાતા શાસ્ત્રથી, પણ તેની વિરુદ્ધ નહિ. બાહ્ય ચારિત્રની-અષ્ટ પ્રવચનમાતાની દેશના તે આગમની, પણ તે વચનના આધારે બાળ બુદ્ધિને દેખવા માટે બાહ્ય વર્તન કહેવું તે પણ આગમમાં કહેલું, મધ્યબુદ્ધિને પ્રવચનમાતા કહેવી તે આગમમાં કહેલી છે. માટે શ્રોતાને અંગે દેખવું બાહ્ય ચિહ્ન બાળ બુદ્ધિવાળાને, વિચાર કરે અને વર્તન દેખવું તે મધ્યમ બુદ્ધિવાળાને; અને તત્ત્વની પંડિત બુદ્ધિવાળાને પરીક્ષા કરવી, તેને બાહ્ય વર્તન શાસ્ત્રના આધારે કહેવાં પડે. આગળ વધતા એવા તે તત્ત્વ પરીક્ષાવાળાને જીવાદિ તર શાસ્ત્રના આધારે કહેવાં જોઈએ.
વચનની આરાધનાએ “ધર્મ'. તે તમામ જૈનેતરે આરાધના કરનારા જ છે. તમે જેમ વચનની આરાધના કહે છે તેમ શ્રુતિ, સ્મૃતિ વગેરેમાં કહેલાને “ધર્મ' કહે છે. ભગવાનના મહત્ત્વના અંગે ધર્મ તેમ જ શાસનમાં ભગવાનનું ગુરુનું કે ધર્મનું સ્વતંત્ર મહત્વ નથી, પણ વચનના આધારે છે. તત્ત્વવાદવાળું વચન હોય તે પરમેશ્વર માનીએ. તેમના કેવલજ્ઞાનને દેખતા નથી, પણ તેમના પદાર્થના નિરૂપણથી જણાય છે. માટે કેવલજ્ઞાન મેળવવા માટે મેહનયને ક્ષય અને કેવળજ્ઞાનાવરણીય તેડવાનું માનવું પડે તે વચનને અંગે. વચનની આરાધનાથી તીર્થકર તીર્થને પ્રવર્તાવે. તે પણ પહેલવહેલું કેવળજ્ઞાન તીર્થકરને થાય અને દેવે સમવસરણ રચે. પહેલા કેવળજ્ઞાનમાં સમવસરણની સંભાવના છે. વચનના મહત્વને અંગે. માટે
