________________
વ્યાખ્યાન: ૧૫
શાસ્ત્ર એ ધર્મના કાંટા
શાસ્ત્રકાર મહારાજા આચાર્ય ભગવાન શ્રીમાન હરિભદ્ર સૂરીશ્વરજી મહારાજ ભવ્ય જીવેાના ઉપકારને માટે ધમે.પદેશ દેતા થકા આગળ સૂચવી ગયા કે આ સંસારમાં જે જે આર્ય પ્રજા છે તે તે ધર્મની તરફ લાગણી ધરાવવાવાળી હોય છે. જેને ધર્મ તરફ લાગણી ન હોય તેને ભદ્રબાહુસ્વામીજી ‘અના’ની કોટિમાં ગણે છે. ‘ધમ્મેમ્નત્તિ અવાક્’ જ્યાં ધર્મ જેવા અક્ષરો સ્વપ્નમાં ન આવે તેવા મનુષ્યાન સમુદાય જ્યાં રહેતા હોય તેને ‘અનાય’ કહેવા. સૂયગડાંગની નિયુક્તિમાં કહ્યું છે કે ધર્મની તમન્નાવાળા હાય તે જ ‘આર્ય પ્રજા’ કહેવાય. આમ ભદ્રબાહુસ્વામીજી નક્કી કરે છે. આર્ય પ્રજા માત્ર ધર્મની ઇચ્છાવાળી છે, છતાં ધર્મ તે કઈ દેખાય તેવી ચીજ નથી. તે નથી ઇન્દ્રિય કે વ્યવહારના વિષય. વળી આપણી અકલ કે મુદ્ધિના પણ વિષય નથી. જેમ સ્પન, રસના, પ્રાણ, ચક્ષુ, શ્રેત્ર ઇન્દ્રિયાથી સ્પર્ધાદિની પરીક્ષા કરી શકીએ છીએ તેમ અહીં નથી, તેમજ વ્યવહાર, અક્કલ કે બુદ્ધિથી ધર્મની પરીક્ષા થતી નથી. તેા ધર્મની પરીક્ષા થાય શાથી? તેની પરીક્ષાનુ` એક જ સ્થાન છે. એ કયુ? શાસ્ત્ર. જે મતવાળા જે શાસ્ત્રને માને તે પ્રમાણે બન થાય ત્યારે તેને ધર્મ’ ગણે, જો આસ્તિકા પોતાના શાસ્ત્રમાં જણાવેલાથી વિરૂદ્ધ કરે તો ‘અધર્મ' ગણે. તેથી શાસ્ત્ર સિવાય ધર્મ-અધર્મ જાણવાનો કાંટો નથી. આ વાત તે બધાને અંગે થઈ. ઈ ? ધર્મ, અધર્મ માનવા તે શાસ્ત્રના
