________________
૨૫૮
ડિશક પ્રકરણ
[ વ્યાખ્યાન
સંસારમાં શરીરના વ્યાધિનું ઔષધ કરનારે પહેલાં નિદાન તપાસવું જોઈએ. દવા અને દર્દી તપાસવાં જોઈએ. જે વૈદ દવા, દર્દ અને નિદાનને તપાસી ન શકે, જાણી ન શકે, છતાં દવા આપીને કઈ જુવાન સમજુને ફાયદે કરી આપે તે પણ કાયદાની દષ્ટિએ તેને “ગુનેગાર ગણવામાં આવે. દર્દ મટાડે છતાં ગુનેગાર! “
જૂના કાળમાં એક સાહેબને જબરજસ્ત દર્દ થયું, ડેાકટરોને ભેગા કર્યા. ફાય ન થાય. ત્યારે એક વૈદ સારે છે એમ સાંભળી તેને બોલાવ્યું. તેનાથી એને ફાયદો થયે. તેથી એણે એને શિરપાવ આવે. અને કહ્યું કે જે શાસ્ત્રથી દર્દ, નિદાન વગેરે પારખ્યું હોય તે શાસ્ત્ર મને આપે તે જગતના કલ્યાણ માટે મૂકું અને તે જગતને ફાયદો કરે. એમ સાહેબે જ્યારે કહ્યું ત્યારે પેલાએ કહ્યું કે-નથી જાણ શાસ્ત્ર, નથી જાણતે દવા, પણ આ દવા હાથમાં લીધી છે માટે દઉં છું. સાહેબે કહ્યું કે તે મને ઉપકાર કર્યો તેથી શું કરું? પણ ખરી રીતે તે તું “ગુનેગાર' તરીકે ગણાય. કારણ કે જેને તેને જે તે દેવું તે તાર ધધ. મારું દર્દ, તેનું નિદાન, દવા વગેરે જાણ્યાં નથી અને જે તે ઘસીને દેવું કે જેથી કંઈ થશે તે ઠીક છે. મને ફાયદો થયે, પણ કેઈનું આખું જીવન ચાલ્યું જાય તેની તને દરકાર નહિ. એ દવા ફાયદે કે નુકશાન શું કરે છે તે જાતે નથી ને દવા આપે છે. ખરેખર જે ઉપકાર ન કર્યો હોત તે તને સળિયા પાછળ મેકલત. કહેવાનું તત્ત્વ એ છે કે નિદાન, દર્દ અને દવાને ન જાણે તેને હું કરવાને હક નથી. તે માણસ એક વખત
