________________
૨૬૪
ડિશક પ્રકરણ [વ્યાખ્યાન પુદ્ગલ–પરાવતનું સ્વરૂપ - વર્ષ તે કાળનું માન છે અને તે જગતમાં જાહેર છે. તેવા સે સે વર્ષ જાય એટલે એક જન લાંબે, ત્રણ
જન પહોળાઈવાળા અને એક જન ઊંડે ખાડો કર્યો હોય અને તેમાં જુગલિયાના વાળના અસંખ્યાતા કકડા કરીને તે ઠાંસી ઠાંસીને ભર્યો હોય. તે પાછે અગ્નિથી બળે નહિ, પાણીથી ભીંજાય નહિ અને કેવાય નહિ તે ભર્યો હોય. અગ્નિથી બળે નહિ તે વગેરે કેમ બને? ઘાસની ગાંઠડી એવી બધય છે કે તેમાં તણખે પડે તો ઉપરનું બળે પણ અંદરનું બચે. ઘાસનું એટલું બધું સજજડપણું થાય તે શાસ્ત્રકારે તેને અગ્નિ બાળે નહિ એ ભલે ખાડો કહ્યો એમાં ખોટું શું? તેમાંથી સે સે વર્ષે એક કાઢે તો કેટલા વર્ષ થયાં? આટલે વખત એકઠા થાય તેનું નામ “પલ્યોપમ. તેવા દસ કેડાઝેડ પલ્યોપમ થાય ત્યારે એક “સાગરેપમ” થાય. તેવા દસ કાડાઝાડ સાગરોપમે એક “ઉત્સર્પિણી થાય. તેવી જ રીતે અવસર્પિણ થાય. તે બે ભેગાં તેનું નામ કાળચક્ર.” તેવા અનંતા કાળચક્ર થાય ત્યારે એક પુદ્ગલપરાવર્ત થાય.
આવા અનંતા પુદ્ગલ-પરાવર્ત એકેન્દ્રિયમાં રખડ્યા. પૃથ્વીકાયાદિમાં રખડે. પૃથ્વીકાયાદિમાં કેમ જન્મવું, કેમ
જીવવું, કેમ મરણ આવશે, કેમ બચીશ તેને વિચાર નહિ તેનાથી–એકેન્દ્રિયમાંથી લગીર બેઈન્દ્રિયમાં આવ્યા. જન્મવું, જીવવું કેમ તે વિચાર નહિ પણ મરણને ડર ઊભે થયે. તેવી જ રીતે અસંજ્ઞી પંચેન્દ્રિય સુધીમાં પણ તે દશા.
