________________
- ૧૭૩
સોળમું }
સદ્ધર્મદેશના તે માબાપના કહેવાથી ગેળમાં મીઠાશ નથી તેમ કહે તે પણ એમાં નાંખે એટલે ગળે લાગશે. ગેળની મીઠાશમાં બીજાની પ્રેરણાને અવકાશ જ નથી. સ્વતંત્ર નિયમ છતાં આજ્ઞાએ કરે. આજ્ઞા વગર કરે, પણ ફળ થવું જોઈએ. તેમાં સ્વતંત્ર છે. ગોળમાં સ્વતંત્ર ગળપણ છે, તેમ દાનમાં, શીલ અને તપમાં સ્વતંત્ર ધર્મ કારણતા છે. દાન, શીલ અને તપની બીજ સાથે તુલના
એક વાત ખ્યાલમાં રાખવાની કે બીજમાં રહેલા ઝાડને ઉત્પન્ન કરવાના ગુણ છે, પણ તે ફળવાળું ક્યારે થાય ? પૃથ્વી, હવા, પાણી વગેરેને સંવેગ મળે ત્યારે. તેમ દાન, શીલ, તપ અને ભાવમાં સંપૂર્ણ ફળ દેવાની તાકાત
ક્યારે? આજ્ઞાનું કર્મપણું હોય તે. ખેતરમાં વાવેલાને ઊગતાં વાર લાગે. કિનારે પહેલાના અંકુરા થાય, પણ તે ત્રીજે દહાડે બળી જવાના. પણ તેનાથી બીજું કંઈ થવાનું નહિ. અનાજની નિષ્પત્તિ શામાં? વાવેલામાં, પણ કાંઠે પડેલામાં નહિ. બીજ તે બને છે ને? બેયમાં શક્તિ છે ને? છતાં ધાન્ય શામાં? તે વાવેલા બીજમાં કે કાંઠે પડેલા બીજમાં? જેમ બીજમાં ઉત્પાદન શકિત, છતાં તેનું ઉત્થાન ખેડાણથી હોય. તે પાણીથી મૂળ બાઝયું હેય તે જ ધાન્ય થઈ શકે. કાંઠે વાવેલા છતાં અંકુરે થાય, પણ ધાન્યને વખત નહિ. તેમ અહીં દાન, શીલ અને તપ ત્રણે ચીજો બરાબર બીજ જેવી, પરંતુ સમક્તિ વગર કાંઠે પડેલા બીજ જેવી સ્થિતિ. સમક્તિ વગરનું દાન, શીલ અને તપનું પિદુગલિક ફળ આવે ત્યાં રોકાઈ જાય. પણ આગળ ન
