________________
૨૪૬
ડશક પ્રકરણ વ્યાખ્યાન જે વખતે અંગારા ભરાયા તે વખતે આત્માનું શું થાય? તે આત્મા તે વખતે સ્થિર કેવી રીતે રહ્યો હશે? નાનાં બચ્ચાને પણ આગ ચમકાવનારી ચીજ છે. વાયરો નહિ ચમકાવે પણ આગ ચમકાવે. તેમાં પણ અંગારા ખેરના, તે પણ હાથે પગે નહિ પણ માથે. આમાં સ્થિરતા રહે તેમ તમે ક૯૫નામાં પણ કરે છે ! તેની કલ્પના પણ આવતી નથી. ક૯પનામાં કાળજું કરે છે. જે ઉપસર્ગની કલ્પનામાં કાળજું કરે છે તે સાક્ષાત્ થયે ત્યાં સ્થિર રહેવું, આગળ વધા–શુભ ધ્યાનમાં જવું, તેમાં આગળ વધે-શુક્લ ધ્યાનમાં જવું, તેની (ઉપસર્ગની) કલ્પનાને અવકાશ આવવા ન દે, કેવી મનની સ્થિરતા ! બાહ્ય દુ:ખેના ઉપાય તે તો બહારની રૂઝ
જે ચિત્તને સ્થિર અધ્યવસાય તે ધ્યાન. જે ચલાયમાન વિચારોનું સ્થાન તે પણ ચિત્ત કહેવાય. જે ધ્યાન તે પણ તેવી જ જગે પર. જ્યાં મનની સ્થિરતા મુશ્કેલ ત્યાં ધ્યાન. શાને અંગે? એવી જાતનું સ્થÁ અને વૈર્યને અંગે. આવા ધર્મ અને ધૈર્યવાળાને અધિ, વ્યાધિ ચિંતા નહિ કરાવે. ઉપાધિ એ એવી વિચિત્ર છે કે મનને ફેરવ્યા વિના રહે જ નહિ. આધિ, વ્યાધિ અને ઉપાધિ તેને રેગ જગતમાં લાગુ પડે છે. મનુષ્ય રોગ ન જાણે ત્યાં સુધી દવા માટે તૈયાર ન થાય. રેગ-દર્દને સમજે ત્યારે મનુષ્ય દવા માટે તૈયાર થાય, ઠેકટરે પણ દર્દ ન જણાય તે છેટ રહે છે. દર્દનું જ્ઞાન ન થાય તે ખરેખર દવા ન થાય; પણ દવા થાય કયારે? તે વ્યાધિનું ભાન થાય ત્યારે. આ જીવ જે દુઃખ ને સુખ અનાદિથી લોવે છે, જન્મ, મરણ, રોગ,
