________________
૧૪૯
ચૌમું]
સદ્ધર્મદેશના હોય તે નારકીમાં જાય. મંદતા હોય તે મનુષ્ય થાય. પરંતુ તેવાં ભાવભવ જીવનનાં સાધને ન હેય. ગતિ ને આયુષ્ય એ બને મળ્યાં. ગર્ભમાં જન્મીને મરવાવાળા તે મનુષ્ય-ગતિ અને મનુષ્ય-આયુષ્યવાળા છે? છે. પરંતુ તેની સાથે સાધન નથી. પરાધીન જીવન કેવું?
મનુષ્યપણું એવું છે કે પારકા સાધને ટકે, તે સિવાય ટકે નહિ. બીજા છે તે સ્વતંત્ર હક્કવાળા, ત્યારે મનુષ્યનું પરાધીન જીવન. કેમ? પૃથ્વી વગર તમારે ચાલે કે તમારા વગર પકવીને ચાલે? પાણી વગર તમારે ચાલે કે તમારો વગર પાણીને ચાલે ? અગ્નિ વગર તમારે ચાલે કે તમારા વગર અગ્નિને ચાલે? વાયુ વગર તમારે ચાલે કે તમારા વગર વાયુને ચાલે? તમારા વગર વનસ્પતિને અટકે કે વનસ્પતિ વગર તમારે અટકે ? યાવત્ હાથી, ઘેડા, ગાય, ભેંસ આ બધાને તમારા વગર અટકે કે તેના વિના તમારે અટકે? ત્યારે કહે કે બધાને તમારા વગર નથી અટકયું પણ તમેને તેના વગર અટક્યું છે. આ કારણથી પરાધીન
જીવન કેવું? પથ્વીકાયાદિનું કે તમારૂં? આ બધા પદાર્થોને તમારા વગર અટક્યું નથી, પણ આ બધા પદાર્થો વિના તમારૂં અટક્યું છે. તેથી તમારું જીવન કેટલી ગુલામીવાળું? તમે એવું કંઈ પુણ્ય કર્યું છે કે જેથી તે બધા તમને આવી મળે છે. પૃથ્વી, પાણી વગેરે તમારી તાકાતે આવે છે કે તેમની ભૂલે આવે છે? કહેવું પડશે કે તે વસ્તુઓ તમારી તાકાતે કે તેમની ભૂલે આવતી નથી. તે આવે છે
