________________
ષોડશક પ્રકરણ
[ વ્યાખ્યાન
જે બચાવ વગરની બુદ્ધિથી પ્રવર્તતે હોય તે પાપકર્મને બાંધનારે છે. પ્રસન્નચન્દ્ર રાજર્ષિનું દષ્ટાંત
પ્રસન્નચન્દ્ર રાજર્ષિએ ચારિત્ર લીધું છે. તેઓ કાઉસગ્નમાં રહ્યા છે. તેમને વચન સાંભળવા માત્રથી પરિણામ બગયા અને સાતમી નારકીનું આયુષ્ય બાંધ્યું તેવું અહીં નહિ. કમબંધ કયારે?
જ્યણાથી વિરૂદ્ધ બેદરકારીથી પ્રવર્તેલા છે જે પ્રવૃત્તિ કરે અને પાપ બાંધે તેનું કટુ ફળ ભેગવવું પડે. “તું રે
હુ ર આવું ધારીને જે જ્યણાએ પ્રવર્તે–પણ જતાં હોય ત્યારે નીચું જુએ તે વખતે કંઈ પણ નથી, છતાં જેવામાં પગ મૂકે તે વખતે વચમાં કઈ જીવ આવી ગયે તે શું થાય? માટે ઈસમિતિ રાખી. એટલે જેઈને ચાલજે. પગ ઊંચે કર્યો તે વખતે દેખ્યું. ઈસમિતિ પૂર્વક પગ મૂકતાં જીવ આવી ગયું અને મરી ગયે' તેથી તેને કર્મ બંધ ન થાય. કેમ? તે જ્યાં ક્રિયા-પરિણામ હિંસા વર્જવાના છે માટે ત્યાં કર્મબંધ ન થાય. આવી પ્રવૃત્તિમાં તેને આકસ્મિક થયું. તે તેમાં તેને કર્મબંધ નથી. તેનું વર્યવસાન દેખીએ. તે શાસ્ત્રકારે તેને નિજર માને છે. હિંસાને છેડો નિર્જરામાં શી રીતે ? નાકમાઇ મહિના સુવિદિતમારા सा हाइ निज्जरफला अज्झस्थविसोहिजुत्तस्स।। (ओघनिक
૧ આ ગાથા ઉપાધ્યાય યશોવિજયજીએ દાન-દ્વાáિશિકા (લે. ૩૧)ની પણ ટીકામાં અવતરણ રૂપે આપી છે અને એ સંબંધમાં વિશિષ્ટ ઊહાપોહ કર્યો છે.
