________________
ડશક પ્રકરણ [ વ્યાખ્યાન વિઘાત કરનાર હોય તેથી આવેશ ન થાય તેવી એકે અવસ્થા નથી.
જાનવરની સ્થિતિમાં પણ ઈષ્ટ તરફ પ્રીતિ અને અનિષ્ટના સંપાદન તરફ દ્વેષ દેખીએ છીએ. કીડીમંકડા ભય લાગે તે તે ચટકે કે મારે છે? વિલેન્દ્રિમાં અનિષ્ટની સંભાવનામાં અને ઈષ્ટના ઘાતમાં આવેશ કેટલે છે તે આપણે જોઈ શકીએ છીએ. યાવત્ મનુષ્યમાં પણ ઈષ્ટને દાત કરનાર, અનિષ્ટના સંપાદન અને ઈષ્ટના વિઘાત કરનારને જાણીએ ત્યારે ત્યાં મનની પરિણતિ સ્થિર રહેવી અસંભવિત. જગતની દષ્ટિએ પિગલિક દૃષ્ટિમાં રાઓ ત્યાં સુધી ઈષ્ટના વિઘાત કરનાર ઉપર અને અનિષ્ટના સંપાદન ઉપર ક્રોધ ન થાય તે બને નહિ પણ મારા આત્માને ઈષ્ટ કે અનિ. કઈ છે નહિ તેવી દશાએ આવે, વળી પગલિક જે સુખ-દુખ આવે છતાં તે મારાં નથી ત્યાં સુધી પ્રીતિઅપ્રીતિ ન થાય.'
અનાદિ કાળને ક્રોધરૂપી તાવ - આ જીવને અનાદિ કાળને તાવ લાગે છે. દુનિયામાં તાવ માટે ઘેરઘેર કવીનાઈન (quinine)ની શીશીઓ છે. પણ મનના તાવની શીશીઓ મળે છે. તે પણ મફત મળે છે છતાં કેઈની પાસે છે? ના, એક પણું શીશી રખાતી નથી. તાવને તેડું કેણ મેકલે છે? જે બરાબર મધ્યમાં ન રહે હોય છે. ત્યારે આપણે ડગલે ને પગલે તાવને તેડું મેકલીએ છીએ. પિદુગલિક પદાર્થને વહાલે ગણીએ ત્યારે તેના ઘાતક ઉપર રોષ થાય. એ પિદુગલિક પદાર્થ અનિષ્ટ સમજીએ તે
