________________
૩૮
ડશક પ્રકરણ
[વ્યાખ્યા
આપવી જોઈએ. વ્યવહાર, નિશ્ચય, જ્ઞાન ક્રિયા, ઉત્સર્ગ ને અપવાદ આ બધું ધ્યાન રાખીને દેશના દેવી પડે. કેમ ? પરસ્થાન નથી. પરસ્થાને શ્રોતાની લાયકાત વગર તેની લાયકાત જાણ્યા વગર બેલી દેવું તે તરીકે જે ધર્મનું દેશન તે તે પાપસ્વરૂપ છે. માટે પહેલાં દર્દીને જાણે, તેનું દર્દ
ક્યું છે તે જાણો. ધર્મની પરીક્ષા કરતાં શીખે તે દર્દીની પરીક્ષા અને દવા આપતાં શીખે. જગતમાં નાનાં બચ્ચાં રંગ ચળકતે દેખે તે છબી સારી છે પછી ચાહે પરમેશ્વરની હાય, ચાહે દેશનેતાની હોય કે ચાહે દેશદેહીની હોય તે તેને જોવાનું નહિ. સમજુ હોય તે છબીની કિંમત સ્વરૂપ જોઈને કરે, તેનાથી આગળ વધેલ હોય તે ગુણદોષ વિચારીને કરે. ઘમની પરીક્ષા કેટલી રીતે થાય?
ધર્મની પરીક્ષા ત્રણ રીતે થાય, પરમેશ્વરનું સ્વરૂપ, શાંત મુદ્રા વગેરે જેવામાં આવેલી હોય તે તેની કિંમત કરે. જેમ છબીને દેખનારા ત્રણે છે. બાળક રંગને, મધ્યમબુદ્ધિ આકારને અને સમજુ આકારના રહસ્યને સમજે છે. તેમ અહીં ધર્મને અંગે પણ જાણવું. કેટલાક ધર્મના રિવાજને દેખનારા, કેટલાક રીતિને દેખનાર તે કેટલાક તત્ત્વને દેખનારા હોય છે. જેમ છબીમાં રંગ કા હાય, હાથ લગાડવાથી બગડી જતા હોય તે પણ ઝગઝગતું હોય તે બચ્ચાને ગમે. આ રંગ ટકાઉ છે કે નહિ? આ કાગળમાં કેમ તે ન જુવે. તેમ બાળક ધર્મની પરીક્ષા કરવા તૈયાર થાય તે કયા દ્વારાએ? રિવાજ દેખવાથી. ચાલુ રિવાજને માત્ર દેખે તે “બાળક” મધ્યમબુદ્ધિ કેનું નામ? રીતિને તપાસે,
