________________
શિક પ્રકરણ [ વ્યાખ્યાન જ્ઞાનની તીવ્રતાવાળા હોય તે શ્રુતજ્ઞાનની મંદતાવાળા હોય. કેટલાક શ્રતજ્ઞાનની તીવ્રતાવાળા તે મતિજ્ઞાનની મંદતાવાળા હોય. કેટલાક ક્રોધાદિની મંદતાવાળા હોય ત્યારે કેટલાક ક્રોધાદિની તીવ્રતાવાળા હોય. કેટલાક ભેગાંતરાયદિવાળા હોય. આ બધું કર્મના પ્રભાવે છે. તેમાં કર્મ સિવાય બીજું કારણ નથી.
જીવર સંબંધી જૈનનું મંતવ્ય - જૈનેતરમાં “જીવ’ શબ્દ માનીને ચાલ્યા કર્યું છે, પણ જીવના સ્વરૂપમાં ધબડકે. તેઓ જે જીવનું સ્વરૂપ માનવા જાય તે આઠે કર્મ માનવાં પડે. જેના સિવાય કઈ મતવાળાએ આઠ કર્મ માન્યાં નથી. જીવને જ્ઞાનસ્વરૂપવાળ માન્ય હોય તે જનેએ. અન્ય મતમાં જીવ તે જ્ઞાનને દાબડે. તેમાં ફરક શે? હીરામાં જે તેજનું સ્વરૂપ છે તે જુદું નથી. દાબડામાં મૂકીએ તે ઘરેણું અને અંદર તે ઘરેણું ન મેલીએ તે ખાલી હોય. તેમ અહીં બીજાએ આત્માને “જ્ઞાનને દાબડે માન્ય ત્યારે જૈનાએ આત્માને જ્ઞાનસ્વરૂપ માન્યું. તેથી જ્યારે જ્ઞાનસ્વરૂપ છે ત્યારે સર્વજ્ઞસ્વરૂપ માનવો પડે છે. પરિણામ સર્વજ્ઞાપણું આવવાનું છતાં સંપૂર્ણ કેમ થતું નથી? જ્ઞાનને રેકનારા કર્મો છે તેથી. કમ કેને માનવાં પડે?
જેઓ આત્માને જ્ઞાનસ્વરૂપ અને દર્શનસ્વરૂપ માને તેઓ જ જ્ઞાનાવરણીય અને દર્શનાવરણીય કર્મ માની શકે. જેઓ જીવને શુદ્ધ માન્યતાવાળા માને તેને જ દર્શન મેહનીય કર્મ માનવાને, વીતરાગપણવાળો માને તેને જ કષાય-ચારિત્રમોહનીય કર્મ
૧ ૩વાળા (કણક બ૦ ૨૮, ૦),
