Jivajivabhigamsutra Part 01

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 95

प्रमेयधोतिका टीका
प्र. १ समुद्घातद्वारनिरूपणम् ७७ अथ नवमं समुद्घात द्वारमाह-'तेसि णं भंते जीवाणं' इत्यादि, 'तेसि णं भंते जीवाणं कईसमुग्धाया पन्नत्ता' तेषां सूक्ष्मपृथिवीकायिकानां खल भदन्त । जीवानां 'कइ समुग्धाया पन्नत्ता, तेषां सूक्ष्मपृथिवीकायिकानां खलु भदन्त । कति-कियत्संख्यकाः समुद्घाताः प्रज्ञप्ताः कथिताः, तत्र समुद्घाताः सप्त भवन्ति, तथाहि-वेदनासमुद्घातः १, कषायसमुद्घातः २, मारणान्तिकसमुद्घातः ३, वैक्रियसमुद्घातः ४, तेजससमुद्घातः ५, आहारकसमुद्घातः ६, केवलिसमुद्घातश्च ७ । तत्र वेदनायाः समुद्घातो वेदनासमुद्घातः सोऽयं समुद्घातोऽसाता वेदनीयकर्माश्रयः । कषायेण-कषायोदयेन समुद्घातः कषायसमुद्घातः स च कषायचारित्रमोहनीयकर्माश्रयः । मरणे भवो मारणः स चासो समुद्घातश्च मारणसमुद्घातः । वैक्रिये प्रारभ्यमाणे समुद्घातो वैक्रियसमुद्घातः स च वैक्रिय शरीरनामकर्माश्रयः । तैजसेन कारणभूतेन समुद्घातः तेजस समुद्घातः तैजसशरीरनामकर्माश्रयः । आहारके प्रारभ्यमाणे समुद्घातः आहारकसमुद्घातः सचा
(९) अब समुद्घातद्वार कहते है-"तेसि गं" इत्यादि । 'तेसि णं भंते जीवाण कइ समुद्घाया पण्णत्ता' हे भगवन् उन सूक्ष्मपृथिवीकायिक जीवों के कितने समुद्घात होते है ।।
समुद्घात सात होते है जैसे-वेदनासमुद्घात १, कषायसमुद्घात, २, मारणान्तिकसमुधात ३, वैक्रियसमुद्घात ४, तेजससमुद्घात ५, आहारकसमुद्घात ६, और केवलिसमुद्घात ७। उनमें वेदना का समुद्घात वेदनासमुद्घात कहा जाता है यह समुद्घात आशाता वेदनीयकर्म के आश्रय वाला होता है ? | कपाय के उदय से जो समुद्घात होता है वह कषायसमुद्घात है, वह कषाय चारित्रमोहनीय कर्म के आश्रय से होता है २। मरण समय में होनेवाला मारणान्तिकसमुद्घात है ३। चैक्रिय के प्रारंभ होने पर जो समुद्घात होता है वह वैक्रियसमु. द्घात है, यह वैक्रिय शरीर नामकर्म के आश्रय से होता है ४। तेजस के कारण से जो समुद्घात होता है वह तैजससमुद्घात है, यह तैजस शरीर नामकर्म के आश्रय वाला होता है ५।
(९) समुद्धात दार-"तेसि णं" त्याह
प्रश्न-तेसिं णं भंते ! जीवाणं कइ समुद्घाया पण्णत्ता! 8 भगवन् ?" मा सूक्ष्म. પૃથ્વીકાયિક જેમાં કેટલા સમુઘાત હોય છે ?
સમુદ્રઘાત સાત પ્રકારના કહ્યા છે–(૧) વેદના સમુદ્રઘાત, (૨) કષાય સમુદ્રઘાત, (3) भारति समुधात, (४) वैश्य समुद्धात, (५) तेस समुद्धात, (6) मा २१ समुधात मन (७) वसि समुद्धात.
વેદના રૂપ જે સમુદ્રઘાત છે, તેને વેદના સમુદઘાત કહે છે આ મુદ્દઘાત અશાતાવેદનીય કર્મને કારણે થાય છે કષાયના ઉદયથી જે સમુદઘાંત થાય છે, તે કષાય સમુઘાત છે કષાયચારિત્ર મોહનીય કર્મને અધીન હોય છે મરણ સમયે થનારા સમુદઘાતને ભારતિક સમુદઘાત કહે છે વૈકિયને પ્રારંભ થતા જે મુદ્દઘાત થાય છે તેને વૈક્રિય સમુદ્દઘાત કહે છે, તે વૈક્રિય શરીર નામકર્મને અધીન હોય છે તૈજસને કારણે જે સમુદ્દઘાત થાય છે, તેને તૈજસ સમુદઘાત કહે છે. તે તેજસ શરીર નામકર્મને અધીન હોય છે.