________________
प्रमेद्योतिका टीका प्रति० १.
૩૮૨
घायुकायिकजीवनिरूपणम् य आगच्छति स विदिग्वातः । 'वाउभामे' वातोद्रामः, अनवस्थितो वातोद्रामः, 'वाउक्कलिया' वातोत्कलिका यो नीचैर्गच्छति स वायुर्वातोत्कलिका कथ्यते, 'मंडलियावाए' मण्डलिकावातः-मूलत आरभ्य प्रचुरतराभिर्मण्डलिकाभिर्मिश्रितो मण्डलाकारो वातः, 'गुंजावाए' गुञ्जावातः यो गुञ्जन् शब्दं कुर्वन् वाति स० तथा, 'झंझावाएं' झंझावात', सदृष्टिको वातः अशुभ निष्ठुरौ वा वात, 'संवङ्गवाए' संवर्त्तकवातः तृणादिसंवर्तनस्वभावो वातः, युगान्तकाल - भावी वा वातः प्रलयकालभावीत्यर्थः 'जुगंत सरिसं संवधवायं विउविऊण' इति वचनात् 'घणवाए' घनवात - घनपरिणामो वातो रत्नप्रभा पृथिव्याद्यधोदेशे विद्यमानः । 'तणुवाए' तनुवातः विरलपरिणामः घनवातस्याधः स्थितः । 'सुद्धवाए' शुद्धवातो मन्दस्तिमितः 'जे यावन्ने तहप्पगारा' ये चान्ये तथाप्रकाराः, ये वायवः उपरोक्तवायुभिन्नाः उपरोक्त वातसदृशाश्च ते में बहता है वह ऊर्ध्व वायु है, जो वायु नीचे की और बहता है वह अधोवायु है । जो वायु तिरा बहता है वह तिर्यग् वायु है। विदिशाओं से जो वायु भाता है वह विदिग्वायु है । नो वायु अवस्थित होता है वह वातोद्भ्रम वायु है नीचे की ओर जाता हुआ वायु उत्कलिकावात है प्रचुर मंडलिकाओं से मिश्रित होकर मण्डलाकार जो वायु है वह मण्डलिकावात है । शब्द करता हुआ जो वायु बहता है वह गुञ्जावात है । वृष्टि के समय जो वायु चलता है वह वृष्टि से मिश्रित बायु झंझावात है | युग के अन्त में प्रलयकाल में जो वायु चलता है वह संवर्तक वायु है - जैसे कहा है- 'जुगतसरिसं संवहवायं विउव्विऊणं' इति रत्नप्रभा पृथिवी आदि के अघोदेश में नो घनपरिणाम वाला वात है वह घनवात है । घनवात के अघोदेश में रहा हुआ वह तनुवात है । मन्दस्तिमित वायु का नाम शुद्ध वात है । तथा इसी प्रकार के जो
जो
बात है
और भी
દિશાએથી આવે છે, તે વાયુ ઉદીચીન વાયુ હેવાય છે જે વાયુ ઉપર વાય તે વાયુ કહેવાય છે અને જે વાયુ નીચેની તરફ વાય છે, તે વાયુ અધા વાચુ કહેવાય છે જે વાયુ તિરછે! (વાંકે ચુકે!) વાય છે, તે તિગુ વાયુ કહેવાય છે. વિદિશાઓમાંથી જે વાયુ આવે છે તે વિચ્િ વાયુ કહેવાય છે જે વાયુ અનવસ્થિત-અસ્થિર હાય છે તે વાયુ વાતાદ્દશ્યમવાયુ કહેવાય છે. નીચેની તરફ જતા વાયુ ઉત્કાલિકા વાયુ કહેવાયછે. અનેક મડલિકાએથી મિશ્રિત થઇને મંડલાકાર જે વાયુ વાય છે, તેને મંડલિકા વાચુ કહેવાય છે. શબ્દ કરતે થતા જે વાચુ વહે છે, તે પુંજાવાત કહેવાય છે વ ના સમયે જે વાયુ ચાલે છે, તે વદથી મિશ્રિત થયેલે વાયુ ઝુ ંઝવાત કહેવાય છે. યુગના અંતમાં એટલે प्रयाणमां ने वायु याझे छे, ते संवर्त' वायु अहेवाय छे, म उ छे -- "जुगंतसरिसं संवट्टवायं विउव्विऊणं" इति रत्न अला विगेरे पृथ्वीना मधे लागभां धन પરિણામ વાળા જે વાયુ છે તે ઘનવાત કહેવાય છે. ઘનવાતના નીચેના પ્રદેશમાં રહેલા જે વાયુ છે, તે તનુવાત કહેવાય છે. મન્દ–સ્તિમિત વાયુનું નામ શુદ્ધ વાયુ કહેવાય છે,
