________________
जीवाभिगमसूत्रे
न्द्रियतिर्यग्योनिकाः द्विविधाः - द्विप्रकारकाः प्रज्ञप्ताः कथिता इति द्वैविध्यमेव दर्शयति- 'तं जहा' इत्यादि, 'तं जहा' तयथा - 'संमुच्छिमपचिदियतिरिक्खजोणिया य' संमूच्छि मपञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकाच 'गव्भवक्कंतिय पंचिदियतिरिक्खजोणिया य' गर्भव्युतकान्तिक पञ्चेन्द्रियतियग्योनिकाश्च, तत्र समूर्च्छनं संमूर्च्छः - मातापितृसंयोगमन्तरेणैव यः प्राणिनामुत्पादस्तेन समुत्पन्ना इति संमूच्छिमाः, संमूर्च्छिमाश्च ते पञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकाचेति संमूर्च्छिम पश्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकाः तथा मातापितृसंयोगादुत्पत्तिर्येषां ते गर्भव्युत्क्रान्तिकाः, गर्भव्युत्क्रान्तिकाश्च ते पञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिका इति गर्भव्युत्क्रान्तिक पञ्चेन्द्रिय तिर्यग्योनिका इति । तत्र समूच्छिम पञ्चे
૨૨૮
नारकों का वर्णन करके अब पञ्चेन्द्रिय तिर्यञ्चों के सम्बन्ध में कहते है -- " से किं तं पंचिदियतिरिक्खजोणिया" इत्यादि । सू० २०
टीकार्थ - " से किं तं पंचिदियतिरिक्खजोणिया " हे भदन्त पञ्चेन्द्रिय तिर्यश्चों का क्या लक्षण है और इनके कितने भेद है ? उत्तर में प्रभु कहते हैं- "पंचिंदियतिरिक्खजो - णिया दुविधा पन्नत्ता" हे गौतम ! पञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकजीव दो प्रकार के कहे गये हैं "तं जहा "जैसे “संमुच्छिम पंचिदियतिरिक्खजोणिया य गव्भववकंतियपंचिदियतिरिक्खजोणिया य" समूच्छिमपञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिक और गर्भव्युत्क्रान्तिक पञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिक माता पिता के संयोग के विना ही जो प्राणियों का उत्पाद है वह संमूच्छिम है इस संमूर्च्छन से जो उत्पन्न होते हैं मे संमूच्छिम हैं । ऐसे संमूच्छिम जो पञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिक हैं वे संमूच्छिम पञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिक हैं तथा माता पिता के संयोग से जिनकी उत्पत्तिहोती है वे गर्भव्युत्क्रान्तिक है गर्भव्युत्क्रान्तिक जो पञ्चेन्द्रितिर्यग्योनिक हैं वे गर्भच्युटका -
નારકાનું વર્ણન કરીને હવે સૂત્રકાર પચેન્દ્રિય તિય ચાના સત્રમા કથન કરે છે छे - " से किं तं पंचिदियतिरिक्खजोणिया " हत्याहि
टीडार्थ "से किं तं पंचिदियतिरिक्खजोणिया " डे लगवन् यथेन्द्रिय तिर्ययानु શુ લક્ષણુ છે. ? અને તેના કેટલા ભેદો છે ? આ પ્રશ્નના ઉત્તરમાં પ્રભુ કહે છે કે— 'पंचदियतिरिक्खजोणिया दुविधा पण्णत्ता" हे गौतम! यथेन्द्रिय तिर्यय लव मे अहारना डेला छे "तं जहा" ते मे अक्षरो भा प्रभागु छे - संमुच्छिम पंचिदियतिरिक्खजोणिया य, गम्भवक्कंतियपंचिदियतिरिक्खजोणिया य" स भूर्च्छिभ यथेन्द्रिय તિય ય ચૈાનિક અને ગવ્યુત્ક્રાન્તિક પચેન્દ્રિય તિય ચૈાનિક માતા પિતાના સચાગ વિનાજ જે પ્રાણિયાની ઉત્પત્તી થાય છે, તે મ`સૂચ્છિ`મ કહેવાય છે. આ સ`ભૂમિથી જે જીવ ઉત્પન્ન થાય છે, તે સ‘ભૂમિ કહેવાય છે. એવા સ મૂકિમ જે પ ંચેન્દ્રિય તિય ચ ાનિકા છે. તેએ સમૂમિપ ંચેન્દ્રિયતિય ચૈાનિક છે. તથા માતાપિતાના સચેગથી જેમની ઉત્પત્તિ થાય છે, તેએ ગર્ભવ્યુત્ક્રાન્તિક કહેવાય છે. જેએ ગભવ્યુત્ક્રાંતિક પચેન્દ્રિય તિય ય ચેનિક જીવા છે, તેઓ ગલ બુક્રાંતિક પચેન્દ્રિય નિયંચ ચેાનિક કહેવાય છે.
