________________
प्रमेयद्योतिका टीका प्रति०
गर्भव्युत्क्रान्तिकमनुष्य निरूपणम् ३१३
संहनन संस्थान कषाय लेश्याद्वाराणि यथा द्वीन्द्रियाणाम् । इन्द्रियद्वारे पञ्चेन्द्रियाणि । संज्ञिद्वारं वेदद्वारं च द्वीन्द्रियवदेव |
पर्याप्तिद्वारे – पञ्चा पर्याप्तयः 1 दृष्टिदर्शनज्ञानयोगोपयोगद्वाराणि यथा पृथिवी - कायिकानाम् । आहारो यथा - द्वीन्द्रियाणाम् । उपपातो नैरयिकदेव तेजोवाय्वसख्यात वर्षा - युष्कवर्जेभ्यः । स्थितिर्जघन्योत्कर्षाभ्यामन्तर्मुहूर्त्तमात्रप्रमाणा नवरं जघन्यपदादुत्कृष्टमधिकं ज्ञातव्यम् | मारणान्तिकसमुद्घातेन समवहता अपि म्रियन्ते असमवहता अपि म्रियन्ते । अनन्तरमुद्वृत्य नैरयिकदेवासंख्येयवर्षायुष्कवर्जेषु शेषेषु स्थानेषु उत्पद्यन्ते, गत्यागतिद्वारे — दयाग
हुए है वैसे ही जानना चाहिये । इन्द्रियहार में इनके पांचो इन्द्रियां होती हैं । संज्ञिद्वार और वेदद्वार हीन्द्रिय प्रकरण में कहे अनुसार यहां जानना चाहिये । पर्याप्तिद्वार में पांच अपर्याप्ति वाले होते हैं । दृष्टिद्वार, दर्शनद्वार ज्ञानद्वार, योगद्वार, और उपयोगद्वार ये सब द्वार पृथिवीकायिक जीवों के प्रकरण में कहे गये अनुसार यहां जानना चाहिये आहारद्वार में इनका आहार द्वीन्द्रिय जीवो के जैसा होता है । उपपात इनका नैरयिक, देव, तेज, वायु और असंख्यात वर्षायुष्क इनकों छोड़कर शेष जीवों से होता है स्थिति - इनकी जघन्य और उत्कृष्ट से एक अन्तर्मुहूर्त्त की ही होती है परन्तु जघन्य के अन्तर्मुहूत की अपेक्षा उत्कृष्ट का अन्त र्मुहूर्त्त अधिक है | ये मारणान्तिक समुद्रघात से समवहत होकर भी मरते हैं और उससे नहीं समवहत होकर भी मरते हैं । ये अपनी पर्याय छोड़कर नैरयिक, देव और असंख्यात वर्ष की आयु वाले स्थानों को छोड़कर शेष स्थानो में उत्पन्न होते हैं । गत्यागति द्वार में - ये तिर्यञ्च
ઇન્દ્રિયદ્વારમાં તેઓને પાંચે ઇન્દ્રિયા હાય છે, સન્નિદ્વાર અને વેદદ્વારનું કથન એ ઇન્દ્રિયવાળા જીવાના પ્રકરણમા કહ્યા પ્રમાણે સમજવુ. અર્થાત્ અસંજ્ઞી હોય છે. અને વેદમાં નપુંસક વેઢવાળા હાય છે. પર્યાપ્તિકદ્વારમાં-તે પાંચ અપયાપ્તિવાળા ડાય છે. દૃષ્ટિદ્વાર, દનદ્વાર, જ્ઞાનદ્વાર ચેાગદ્વાર, અને ઉપયાગઢાર આ દ્વારાનુ` કથન પૃથ્વીકાયિક જીવના પ્રકરણમાં કહ્યા પ્રમાણે અહિયાં સમજી લેવુ. આહારદ્વારમાં—તેઓના આહાર એ इन्द्रियवाजा कवाना नेवा होय छे. तेथोन उपयात- उत्पत्ति नैरयि, हेव, तेल, वायु, અને અસંખ્યાત વર્ષની આયુષ્ય વાળ એટલાને છેડીને બાકીના જીવમાંથી થાય છે. તેમની સ્થિતિ જઘન્ય અને ઉત્કૃષ્ટથી એક અંતર્મુહૂતનીજ હોય છે પરતુ જઘન્ય અંતર્મુહૂતની અપેક્ષા. ઉત્કૃષ્ટ આતમ હત અધિક છે. તે મારણાન્તિક સમુદ્ ઘાતથી સમવડત થઇને એટલે કે આઘાત પ્રાપ્ત કરીને પણ મરે છે, અને સમવત થયા વિના એટલે કે આઘાત પ્રાપ્ત કર્યા વિના પણ મરે છે તેએ પેાતાની પર્યાયને છેડીને નૈરિયક, દેવ, અને અસખ્યાત વર્ષની આયુષ્યવાળા સ્થાનને છેડીને ખાકીના સ્થાનામાં ઉત્પન્ન થાય છે, ગત્યા
४०
