________________
४३०
जीवाभिगमसूत्र टीका-'इत्थीणं भंते !' स्त्रीणां भदन्त । 'केवइयं कालं अंतर होइ' कियन्तं कालम् अन्तरं भवति कालतः कियच्चिरमन्तरं भवति स्त्री च-मरणेन स्त्रीत्वं त्यक्त्वा पुनः कियता कालेन स्त्री भवतीत्यर्थः, ! भगवानाह-'गोयमा' इत्यादि, 'गोयमा' हे गौतम ! 'जहन्नेणं अंतोमुहत्तं' जघन्येनान्तर्मुहूर्तम् , स्त्रीणामन्तरं भवतीति, कथं जघन्येनान्तर्मुहर्न भवतीतिचेदुच्यते मत्र कदाचित् स्त्री मृत्वा भवान्तरे पुरुषवेदं नपुंसकवेदं वा अन्तर्मुहर्तमात्रमनुभूय पुनरपि स्त्रीत्वे,. नोत्पद्यते ततो जघन्येनान्तर्मुहुर्तमन्तरं भवतीति । 'उक्कोसेणं अणतं कालं' उत्कर्पतोऽनन्त कालं भवति अनन्तकालमेव विशदयति-"वणस्सइकालो' वनस्पतिकालः, सचासंख्येयपुद्गलपरावर्ताख्यो वक्तव्य', तावता कालेन स्त्रीत्वस्यामुक्तौ सत्यां ततः परं नियमतः स्त्रीत्वयोगात , - टीकार्थ:- गौतम ने प्रभु से ऐसा पूछा है 'इत्थीणं भंते ! केवइयं कालं अंतर होइ" हे . भदन्त ! स्त्री को पुनः स्त्री होने में कितने काल का अन्तर-व्यवधान होता है। अर्थात् स्त्री जब स्त्री पर्याय से मुक्त हो जाती हैं तो पुनः उसे स्त्री पर्याय में आने के लिए कितने काल का विरहहोता है ? उत्तर में प्रभु कहते हैं- “गोयमा ! जहन्नेण अंतो मुहुत्तं उक्कोसेंण अणतं कालं : वणस्सइ कालो" हे गौतम ! स्त्री पर्याय को छोड़ने के बाद पुनः स्त्रोपर्याय से होने के लिये कम से कम समय एक अन्तमुहूर्त का है और अधिक से अधिक वनस्पनिकाल रूप अनन्तकाल का है। इतने काल के बाद स्त्री पुनः स्त्री की पर्याय से उत्पन्न होजाती है। इसका स्पष्टीकरण इस प्रकार से है -कोई स्त्री ने मरकर परभव से एक अन्तर्मुहर्त तक पुरुपवेद -: या नपुंसक वेद का अनुभवन किया-बादमें वह वहां से मरकर पुनः स्त्री पर्याय में आगई तो इस प्रकार से जघन्य अन्तर एक अन्तर्मुहूर्त का घटित होता है तथा उत्कृष्ट से जो अनन्त काल
टार्थ-गौतमस्वामी प्रसुने ये पूछयु छ ?--"इत्थीण भते ! केवइयं काल अतर होई" हे भगवन् श्रीन शथी स्त्री पयाम आवामा टसारण मत२-०५-. ધાન હોય છે અર્થાત્ સ્ત્રી જ્યારે સ્ત્રી પર્યાયથી છૂટી જાય છે, તે ફરીથી તેને સ્ત્રીપર્યાયમાં આવવા માટે કેટલા કાળને વિરહ હોય છે? આ પ્રશ્નના ઉત્તરમાં પ્રભુ ગૌતમસ્વામીને કહે छ ४-"गोयमा ! जहण्णेणं अंतोमुटुत्तं उक्कोसेणं अणंतं कालं वणस्सहकालो' गीतम!
પર્યાયને છેડયા પછી ફરી થી પાછી પર્યાયમાં આવવા માટે કમથીકમ એક અંતમું છું તેના સમયનું અંતર કહ્યું છે અને વધારેમાં વધારે વનસ્પતિકાલની અપેક્ષાથી અનંતકાળ નુ અંતર છે કારણ કે-વનસ્પતિમાં ના જી અનંતકાળ સુધી રહે છે. આટલા કાળ પછી સ્ત્રી ફરી થી સ્ત્રીના પર્યાયથી ઉત્પન્ન થઈ જાય છે. આ કથનનું સ્પષ્ટીકરણ આ પ્રમાણે છે. કેઈ સ્ત્રીએ મરીને પરભવમાં એક અંતર્મુહૂર્ત સુધી પુરૂષદ અથવા નપુંસકવેદને અનુભવકર્યો તે પછી તે ત્યાંથી મારીને ફરીથી પર્યાયમાં આવી જાય તે આ પ્રકારથી જઘન્ય અંતર એક અંતર્મુહૂર્તનું થઈ જાય છે. તથા ઉત્કૃષ્ટથી અનંતકાળ નું જે વ્યવધાન કહેલ છે, તે
