________________
प्रमेयद्योतिका टीका प्र० २.
पुरुषाणामल्पवहुत्वनिरूपणम् ५०१ चरस्थलचर-खेचरपुरुषविषयकम् २ तृतीयं कर्मभूमिकाकर्मभूमिकान्तरद्वीपकमनुष्यपुरुषविषयकम् ३, एतानि त्रीणि अल्पबहुत्वानि एतेषामेव स्त्रीविषयकाल्पबहुत्ववदेव व्याख्येयानि, भेदस्ताव देतावानेव यत्-तत्र 'एयासिण भंते! तिरिक्खजोणित्थीणं' इत्यादि कथितम् अत्र तु 'एएसिणं भंते तिरिक्खजोणियपुरिसाणं. इत्यादि वाध्यम् आलापकप्रकारः स्वयमूहनीयः तथाच सर्वस्तोकाः मनुष्यपुरुषाः, तदपेक्षया तिर्यग्रयोनिक पुरुषा असख्येयगुणा अधिकाः, । तदपेक्षया देवपुरुषा असंध्येयगुणाअधिकाः ।१) तिर्यगयोनिकपुरुषेषु मध्ये सर्वस्तोकाः खेचरपुरुषाः तदपेक्षया स्थलचरपुरुषाः संख्येयगुणा अधिकाः । तदपेक्षया जलचरपुरुषाः सख्येयगुणा अधिकाः ॥२॥ मनुष्यपुरुषेषु मध्ये सर्वस्तोकाः अन्तरद्वीपकाकर्मभूमिकमनुष्यपुरुषस्तदपेक्षया देवकुरुत्तरकुर्वकर्मदसरा जलचरादि तीन प्रकार के जलचरों का, तीसरा कर्मभूमिक आदि तीन प्रकार के मनुष्यों का ३, ये तीनों अल्पबहुत्व इनकी स्त्रियों के प्रकरणमें जैसा पहले अल्पबहुत्व कहा है वैसा ही इन पुरुषों के अल्पबहुत्वमें भी जान लेना चाहिये । अन्तर इतना ही है कि स्त्री प्रकरणमें "एयासि णं भंते तिरिक्खजोणिस्थीण ..." इत्यादि कहा है और यहां पर -- "एएसिणं भंते तिरिक्खजोणियपुरिसाण" इत्यादि कहना चाहिये, 'आलापकोंका प्रकार स्वयं समझ लेना चाहिये । यावत्पदसे गृहीत तीन अल्पबहुत्वों का अर्थ इस प्रकार हैं
___ सबसे कम मनुष्य पुरुष हैं, इनकी अपेक्षा तिर्यग्योनिक पुरुष असंख्यातगुणे अधिक होते हैं । तिर्यग्योनिक पुरुषों की अपेक्षा देवपुरुष असंख्यातगुणे अधिक होते हैं । यह पहला मन्पबहुत्व है १॥ तिर्यग्योनिक पुरुषों में सबसे कम खेचर पुरुष हैं, खेचर पुरुषों की अपेक्षा स्थलचर पुरुषों संख्यातगुणे अधिक होते हैं, स्थलचर पुरुष की अपेक्षा जलचर पुरष संख्यातगुणे अधिक होते है । ' यह दूसरा अल्पबहुत्व है। मनुष्य पुरुषों में सबसे कम अन्तरद्वीपके मनुष्य પહેલાં સામાન્ય તિર્યંચ મનુષ્ય દેવેનું ૧ બીજું જલચર વિગેરે ત્રણ પ્રકારના જલચરનું ૨ ત્રીજુ કર્મભૂમિજ વિગેરે ત્રણ પ્રકારના મનુષ્યનું ૩ આ ત્રણે અલ્પ બહુપણું તેઓની સ્ત્રિ ના પ્રકરણમાં જે પ્રમાણે કહ્યું છે, એજ પ્રમાણે આ પુરૂષોના અલ્પ બહુપણામાં પણ समवे. ५२४ मेटा छ है-सी अरमां “पयासि णं भंते ! तिरिक्खजोणित्थीणं" त्या उखु छ भने माया "एएसि णं भंते ! तिरिक्खजोणियपुरिसाणं" त्या કહેવું જોઈએ તેના આલાપકોને પ્રકાર જ્ઞાતાથી સમજી લે યાવત્પદથી ગ્રહણ થયેલ અલપ બહપણને અર્થ આ પ્રમાણે છે સૌથી ઓછા મનુષ્ય પુરૂષ છે તેના કરતાં તિર્યનિક પુરૂષ અસ ખ્યાત ગણું વધારે હોય છે તિર્યંચેનિક પુરુષો કરતાં દેવપુરૂષ અસ ખ્યાત ગણું વધારે હોય છે. આ રીતે આ પહેલુ અલપ બહત્વ છે. ૧ તિર્યગેનિક પુરૂષોમાં સૌથી ઓછા ખેચર પુરૂષો છે ખેચર પુરૂ કરતાં જલચર પુરૂષ સખ્યાતગણું વધારે હોય છે, આ બીજુ અલપ બહુપણું કહ્યું છે. ૨ મનુષ્ય પુરૂષમાં સૌથી ઓછા અતરદ્વીપના મનુષ્ય પુરૂષ છે અતદ્વીપના મનુષ્ય પુરૂ કરતા દેવકુરૂ
