________________
प्रमेयद्योतिका टीका प्र०२
mmmmmm
पुरुषाणामन्तरकालनिरूपणम् ४९७ पुरुषस्य 'जहन्नेणं वासपुहुत्त' जघन्येन वर्षपृथकत्वम् द्वितीयादारभ्य नववर्षपर्यन्त मन्तरं भवति 'उक्कोसेणं संखेज्जाइं सागरोवमाइं साइरेगाई' उत्कर्षण संख्येयानि सागरोपमाणि, सातिरेकाणि यावदन्तरं भवति । तत्र संख्येयानि सागरोपमाणि तदन्यवैमानिकेषु संख्येयवारोत्पत्या विज्ञेयानि मोतिरेकाणि मनुष्यभवैभवन्तीति । अत्र यद्यपि सामान्यतोऽनुत्तरोपपातिकदेवपुरुषस्यान्तर कथितं तथापि अपराजितदेवपुरुषपर्यन्तस्यैतदन्तरं ज्ञातव्यम्, सर्वार्थसिद्धे सकृदेवोत्पादेन तत्रान्तरासंभवात, इति ।।सू०१०॥
तदेवं कथितं पुरुषाणामन्तरम् सम्प्रति-अल्पबहुत्व मुच्यते अल्पबहुत्वानि च पञ्च भवन्ति तपथा-प्रथम सामान्याल्पबहुत्वम् द्वितीयं त्रिविधतिर्यग् विषयम् तृतीयं त्रिविधमनुष्य पुरुषविषयम् त्तरोववाइयदेवपुरिसस्स जहन्नेणं वासपुहुत्तं उक्कोसेणं सखेज्जाइं सागरोवमाई सातिरेगाई" अनुत्तरोषपातिक कल्पातीत देवपुरुष का जघन्य से अन्तर, वर्ष पृथक्त्व-दो वर्ष से लेकर नौ वर्ष-तक का और उत्कृष्ट से कुछ अधिक संख्यात सागरोपमका है मनुत्तारोप पातिक कल्पातीत देव पुरुषों से अतिरिक्त वैमानिक देवपुरुषों में सख्यात वार इसकी उत्पत्ति की अपेक्षा से यहां संख्यात सागरोपम कहे गये हैं तथा जो कुछ अधिकता इनमें कही गई है, यह मनुष्यभवों को लेकर कही गई है, इस प्रकार कुछ अधिक संख्यात सागरोपम का यहां पर सामान्य से ही अनुत्तरोपपातिक देव पुरुष का अन्तर कहा गया है तब भी अपराजित देव पुरुष तक का ही अन्तर जानना चाहिये -क्यों कि सर्वार्थ सिद्ध में तो जीव की एक बार हो उत्पत्ति होती हैं इसलिए वह अन्तर कथन बनता नहीं है। इस प्रकार देव पुरुष का जघन्य और उत्कृष्ट से अन्तर समाप्त हुआ । सूत्र ॥१०॥
वनस्पति सुधार्नु छ. "अणुत्तरोववाइयदेवपुरिसस्स जहण्णेणं वासमुहत्तं ऊक्कोसेणं संखेजाइं सागरोवमाइं सातिरेगाई" अनुत्तरात यातीत वषर्नु मात२ धन्य થી વર્ષ પૃથક્વ–એટલે કે બે વર્ષ થી લઈને નવ વર્ષ સુધીનું અને ઉત્કૃષ્ટથી કંઈક વધારે સંખ્યાત સાગરેપનું છે. અનુત્તરાયપાતિક કલ્પાતીત દેવ પુરૂષો શિવાયના વૈમાનિક દેવ પુરૂષોમાં સંખ્યાતવાર તેની ઉત્પત્તિની અપેક્ષાથી અહિંયાં સંખ્યાત સાગરોપમ કહ્યા છે. તથા તેમાં જે કંઈક અધિક પણું કહ્યું છે. તે મનુષ્ય જેને લઈને કહેલા છે. આ રીતે કંઈક વધારે સંખ્યાત સાગરોપમેનું અંતર અહિયાં સ્પષ્ટ થઈ જાય છે, જે કે અહિયાં સામાન્ય પણાથી જ અનુત્તરપપાતિક દેવ પુરૂષોનું અંતર કહેલ છે, તે પણ અપરાજીત દેવ પુરૂષો સુધીનું જ અતર સમજવું કેમકે–સર્વાર્થસિદ્ધમાં તો જીવની ઉત્પત્તિ એકવાર જ થાય છે. તેથી તે અંતરનું કથન બનતું નથી. આ પ્રમાણે દેવપુરૂષના અંતરનું કથન જઘન્ય અને ઉત્કૃષ્ટથી જે કર્યું તે સમાપ્ત થયું સૂત્ર ૧૦
६३
