________________
प्रद्योतिका टोका प्रति० १
गर्भव्यक्रान्तिकमनुष्य निरूपणम् ३१९
लाभात् ते मोघलोकेति संज्ञाद्वयं चाश्रित्य दशभिः संज्ञाभिरपि विप्रमुक्ता भवन्तीति विप्रमुक्तत्वात् इति । तदुक्तम्- 'निर्वाणसाधकं सर्वं ज्ञेयं लोकोत्तराश्रयम् ।
संज्ञाः लोकाश्रयाः सर्वा भवाङ्कुरजलं परम् ॥ १॥ इति ।
ळेश्याद्वारे - 'ते णं भंते !' इत्यादि, 'ते णं भंते । जीवा किं कण्हलेस्सा य जात्र अलेस्सा' ते खलु भदन्त ! जीवाः किं कृष्णलेश्याश्च यावद् अलेश्या:, अत्र यावत्पदेन नील कापोततेजःपद्मशुक्ललेश्यानां संग्रहस्तथा च-हे भदन्त । इमे मनुष्याः किं कृष्णलेश्या भवन्ति, नील लेश्या वा, कापोतलेश्या वा, तैजसलेश्या वा, पद्मलेश्या वा, शुक्ल
नहीं होते हैं । तथा व्यवहार की अपेक्षा से जितने भी चारित्रधारी हैं वे संज्ञोपयुक्त नहीं होते हैं। क्योंकि इन्हें लोकोत्तर - अलौकिक - चित्त - ज्ञान का लाभ हो जाता है - ये चारित्रधारो ओघसंज्ञा और लोभ संज्ञा को मिलाकर दश १०, प्रकार की भी संज्ञा से विप्रमुक्त - सर्वथा रहित होते हैं । तदुक्तम्
"निर्वाण साधकं सर्व ज्ञेयं लोकोत्तराश्रयम्,
संज्ञा लोकाश्रयाः सर्वा भवाङ्कुरजलं परम् ॥१॥”
जितने भी निर्वाणसाधक अनुष्ठान है वह सब अलौकिक होता है और संज्ञाएँ लोकाश्रित होती है अतः चारित्रधारी व्यवहार से संज्ञोपयुक्त नहीं माने गये है । लेश्याद्वार में - प्रभु से गौतम ने ऐसा पूछा है - " ते णं भंते ! जीवा किं कण्हलेस्सा य जाव अलेस्सा" हे भदन्त ! वे गर्भज मनुष्य क्या कृष्णलेश्या वाले होते हैं या यावत् अलेश्या वाले होते हैं ? यहां यावत्पद से नील कापोत, तेज, पद्म और शुक्ल इन लेश्याओं का ग्रहण हुआ है तथा च हे भदन्त ! ये गर्भज मनुष्य क्या कृष्णलेश्या वाले
સંગોપયુક્ત હાતા નથી તથા વ્યવહાર નયની અપેક્ષાએ જે કાઈ ચારિત્રધારી છે. તેએ સજ્ઞોપયુક્ત હોતા નથી. કેમ કે-તેઓને લેાકેાત્તર-અલૌકિક ચિત્ત-જ્ઞાનના લાભ થઈ જાય છે. આ ચારિત્રધારી એઘસ`જ્ઞા, અને લેાભ સજ્ઞા એ બે સજ્ઞાએ મેળવીને દશે પ્રકારની સજ્ઞાઓથી વિપ્રમુક્ત એટલે કે સર્વથા રહિત હાય છે.
"तदुक्त - निर्वाणसाधकं सर्वे ज्ञेयं लोकोतराश्रयम्
संज्ञा लोकाश्रयाः सर्वा, भवाङ्कुर जलं परम् ॥१॥
નિર્વાણુ કહેતાં માક્ષ સાધક જે કેાઈ અનુષ્ઠાના છે, તે બધા અલૌકિક હાય છે, અને સ'જ્ઞાએ લોકાશ્રિત હાય છે. અતઃ ચારિત્ર ધારીને વ્યવહારથી સ'શોષયુક્ત માનવામાં भान्या नथी. लेश्याद्वारभां - गौतमस्वाभीमे अलुने मे पूछयु छे ! - ते णं भंते ! जीवा किं कण्हलेस्साय व अलेस्सा" हे भगवन् ते जल मनुष्यो शुद्ध पॄष्णुसेश्या वाजा होय છે ? અથવા ચાવતા અલેશ્યાવાળા હાય છે ? અહિયાં યાવપદથી નીલ, કાપાત, તેજ, પદ્મ
અને શુકલ આ લેશ્યાએ ગ્રહણ થયેલ છે. અટલે કે—ગૌતમસ્વામી પૂછે છે કે હે ભગવન્
