________________
जीवाभिगमसूत्रे
३४०
कान्तमपि केषांचिदिष्टं भवति तत्राह - कान्ताः पुद्गलाः कान्ताः - कमनीयाः शुभवर्णोपेतत्वात् यावत्पदेन - 'पिया मणुन्ना मणामा' प्रिया मनोज्ञा मनोऽमा एतेषां संग्रहो भवति, तत्र यत एव कान्तास्ते पुद्गला अत एव प्रियाः सदैवात्मनि प्रियबुद्धिमुत्पादयन्ति तथा शुभास्ते पुद्गलाः शुभरसगन्धस्पर्शात्मिकत्वात् मनोज्ञा विपाकेऽपि सुखजनकतया मनःप्रह्लादहेतुत्वात् मनोऽमाः सदैव भोजतया जन्तूनां मनांसि अमन्ति - आप्नुवन्तीति इत्थभूतास्ते पुद्गलास्तेषां देवानां संघात - तथा शरीररूपेण परिणमन्ति, अयं भावः - यद्यपि अस्थ्यादीनां शरीर कारणानामभावात् न शरीरोत्पादसंभावना तथापि देवशरीरावच्छेदेन कर्मोपस्थापितभोगान्यथानुपपत्त्या इष्टत्वादिगुणान्विताः पुद्गलाः देवशरीराकारतया परिणता भवन्तीति ॥
एवं शुभवर्णपित होने से जो कमनीय होते हैं, यावत् जो और मनोम होते है ऐसे पुद्गल उन देवों के शरीर रूप से परि ते हैं । वे पुद्गल जिस कारण से कान्त होते है इसी कारण से वे प्रिय-सदा आत्मा में प्रिय बुद्धिके उत्पादक होते हैं, तथा शुभ गन्ध, शुभ रस, और शुभ स्पर्शात्मक होने से वे पुद्गल शुभ होते हैं । मनोज्ञ ये इसलिये होते हैं - कि विपाक के समय में भी ये सुखजनक होने से मन को आनन्द दायक होते है । मनोऽम ये इसलिये होते हैं कि ये सदैव भोग्य होने से देवो के मन को रुचिकर होते हैं । यह है - शरीर के कारणभूत अस्थि आदिकों का देवो के शरीर में यद्यपि अभाव हैं अतः वहां शरीर के उत्पाद की संभावना नहीं हो सकती है । परन्तु फिर भी देव शरीर के द्वारा वहां कर्मोपस्थापित भोगों की अन्यथानुपपत्ति द्वारा अर्थात् कर्मोपस्थापित भागों की उपपत्ति अन्यथा न हो इससे माना जाता है कि इष्टत्वादिगुणोपेत पुद्गल ही देवों के शरीर रूप से परिणत होते हैं- देव अपनी २, पर्याय में शुभाशुभ कर्म के अनुसार भोगों को भोगते है और यह भोगों का भोगना बिना शरीर વિષયભૂત હાય છે, અને શુભ વર્ઘાથી યુક્ત હાવાથી જે કમનીય અર્થાત સુંદર હોય છે, યાવત જે પ્રિય હાય છે, મનાર હાય છે, અને મામ હાય છે, એવા પુદ્ગલા તે દેવાના શરીરરૂપે પરિણમે છે. તે પુદ્ગલે જે કારણથી કાન્ત હોય છે એજ કારણથી તે પ્રિય સદા આત્મામાં પ્રિય બુદ્ધિને ઉત્પન્ન કરનાર હોય છ તથા શુભ ગધ શુભ રસ, અને શુભ સ્પર્શાત્મક હાવાથી તે પુદ્ગલેા શુભ હાય છે તે મનેજ્ઞ એ માટે હાય છે કે-વિપાકના સમયે પણ આ સુખ જનક હોવાથી મનને આનંદ દેનાર હાય છે તે મનેમ એ માટે હાય છે કે-તે હમેશાં ભાગ્ય હાવાથી દેવાના મનને રુચિકર હાય છે શરીરના કારણભૂત હાડકા વિગેરેના દેવાના શરીરમાં જોકે અભાવ છે, તેથી ત્યાં શરીરના ઉત્પન્ન થવાની સંભાવના થઈ શકતી નથી પરંતુ દેવશૉરદ્વારા અર્થાત્ ક્રમે પસ્થાપિત ભાગાની ઉપપત્તિ અન્યથા ન થાય તેથી માનવામાં આવે છે કે-ષ્ટિ તત્વ વગેરે ગુણુાવાળા પુદ્ગલે જ દેવાના શરીરરૂપે પરિણમે છે. દેવ પાતપેાતાની પર્યાયમાં શુભાશુભ કર્મોનુસાર ભાગાને
इच्छा के विषयभूत होते हैं प्रिय होते है मनोज्ञ होते है,
