Jivajivabhigamsutra Part 01

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 100

श्रीवाभिगमसूत्रे
(१०) गतं नवमं समुद्घातद्वारम् । अथ दशमं संज्ञिहारमाह- 'तेणं इत्यादि 'ते णं भते ! जीवा किं सन्नी असन्नी' ते सूक्ष्मपृथिवीकायिकाः जीवाः खल भदन्त । किं संजिनोऽसंज्ञिनो वा, तत्र संज्ञान संज्ञा अतीतानागतवर्तमानभावस्य पर्यालोचनं सा विधते येषां ते संज्ञिनः विशिष्टस्मरणादिरूपमनोविज्ञानवन्त इत्यर्थः । यथोक्तमनोविज्ञान विकला असंज्ञिन इति प्रश्नः, भगवानाह - 'गोयमा' इत्यादि, गोयमा ! हे गौतम ! 'नो सन्नी असन्नी' नो सझिन इमे जीवाः किन्तु असज्ञिनः विलक्षणमनोलब्धेरभावात्-हेतुवादोपदेशेनापि न संज्ञिनः अभिसन्धारणपूर्विकायाः करणशक्तेरभावात् । नो संज्ञिनः एतावन्मात्र कथनेनैव असंज्ञित्वसिद्धौ असंज्ञिन इति - कथन प्रतिपेधप्रधानो विधिरिति ज्ञापयितुम्, प्रति पाद्यस्य सूक्ष्मपृथिवोकायिकस्य स्वभावत एव सावद्यत्वादिति दशमं संनिद्वारम्,
"टेर
(१०) संज्ञिद्वार - 'ते णं भंते ! जीवा किं सन्नी असन्नी ' हे भदन्त ! सुक्ष्मपृथिवीकायिक जीव क्या सज्ञी होते है या मसज्ञी होते है ? अतीत अनागत और वर्तमान भाव की 'जो पर्यालोचना है उसका नाम संज्ञा है, यह संज्ञा जिनको होती है वे सज्ञी है । विशिष्ट स्मरणादिरूप जो मनोविज्ञान है उस मनोविज्ञानवाले जो जीव है वे संज्ञी हैं । और जो इस मनोविज्ञान से विकल हैं वे असंज्ञी हैं । इसके उत्तर में प्रभु कहते हैं- 'गोयमा नो सन्नी असन्नी' हे गौतम । ये सज्ञी नहीं होते है किन्तु असनी होते हैं । मनोलब्धि का अभाव रहता है । हेतुवाद के उपदेश से भी संज्ञावाले नहीं होते है क्योंकि अभिसन्धारण पूर्वक कारण शक्ति का इनमें अभाव रहता है । शंका- 'नो संज्ञिनः' इतने मात्र कहने - से ही इनमें असंज्ञित्व की सिद्धि हो जाती है फिर असंज्ञिनः ऐसा कथन क्यों किया ?
क्योंकि इनमें विलक्षण
; (१०) संज्ञाद्वार - " तेणं भंते । जीवा किं सन्नी असन्नी ?"
હે ભગવન્ ! સમપૃથ્વીકાયક જીવા સજ્ઞી હોય છે, કે અસંજ્ઞી હોય છે? અતીત, અનાગત અને વર્તમાન ભાવની જે પર્યાલાચના છે, તેનું નામ સંજ્ઞા છે. આ સજ્ઞાના જેમનામાં સદ્ભાવ હોય છે તેમને સ”ની કહે છે.
વિશિષ્ટ સ્મરણાદ્વિરૂપ મનાવિજ્ઞાનવાળા જે જીવે છે, તેમને સ'ની કહે છે, અને 1 મનાવિજ્ઞાનથી રહિત જે જીવા છે, તેમને અસની કહે છે.
गौतभस्वाभीना प्रश्ननो उत्तर भापता महावीर अलु हे छे है - " गोयमा ! नो सन्नी असन्नी" हे गौतम! सूक्ष्म पृथ्वीश्रयि वा संज्ञी होता नथी, पशु तेथे मसज्ञी જ હાય છે, કારણ કે તેમનામાં વિશિષ્ટ મનેલબ્ધિના અભાવ હોય છે હેતુવાદના ઉપદેશ અનુસાર પણ તેમને સંજ્ઞાવાળા કહી શકાતા નથી, કારણ કે અભિસંધારણ પૂર્વક કરણશક્તિના તેમનામાં અભાવ હાય છે
'श'-"नो संझिनः" "संज्ञी होता नथी” मासु' ४ हेवाथी तेभनाभां असंज्ञित्व सिद्ध य लय छे, छतां पयु "भसंज्ञितः" "असंज्ञी होय छे” मा अारनु प्रथन शा भाटे यु छे ?