________________
प्रमेयद्योतिका टोका प्र० १
सकायिकादिजीवानां शरीरादिद्वारनिरूपणम् १७५
'जाले' ज्वाला - बह्निसबद्धशिखा दीपशिखा वा 'मुम्मुरे' मुर्मुरः - मलिनीभूतेऽग्नौ भस्मान्वितो वाह्निकण: 'अच्ची' अर्चिः-बह्रयसंबद्धा ज्वाला 'अलाएं' अलातमुल्मुकम् ज्वलत्काष्ठमित्यर्थः । 'सुद्धागणी' शुद्धाग्निः, तापितायःपिण्डादौ । ' उक्का' उल्का - विलक्षणतृणपुञ्जगता एकदिशाती दिगन्तरं प्रति गच्छन्ती विलक्षणतेजोमाला वा । 'विज्जू' विद्युत् अनिन्धना मेघादिजनिता । 'असणी' अशनिः - इन्द्रवज्र इति लोकरूढः 'निग्धाए' निर्घातो वैक्रियाशनिपातः । 'संघरिससमुहिए' संघर्षसमुत्थितः अरण्यादिकाष्ठनिर्मथनजनितः । 'सूरकंतमणिनिस्सिए' सूर्यकान्तमणिनिश्रितः प्रखर सूर्यकरस्परौ सति सूर्यकान्तमणेः सकाशात् जायमानोऽग्निः सूर्यकान्तमणि - निःश्रित इति । 'जे यावन्ने तह पगारा' ये चान्ये भङ्गाराद्यतिरिक्ताः तथाप्रकारा अङ्गारादिसदृशा
-
है वह ज्वाला है भस्मयुक्त अग्नि के भीतर जो अग्निकण होता है वह मुर्मुरबादर अग्निकायिक है, जो ज्वाला बह्नि से संबद्ध नहीं होती है वह अर्चि है किसी काष्ठखण्ड में अग्निलगाकर जो उसे चारों तरफ फिराने पर गोल चक्कर सा प्रतीत होता है वह उल्मुक है। तापित अयःपिण्ड आदि में प्रविष्ट अग्निशुद्धाग्नि है तृण पुञ्ज के भीतर सिलगती हुई जो अग्नि है वह अथवा एक दिशा से दूसरी दिशा की और जाती हुई जो विलक्षण तेज़ोमाला हैं वह उल्का है विना इन्धन के मेन आदि से जनित जो प्रकाशपुंज जैसी अग्नि है वह विद्युत है, इन्द्रवज्र का नाम अशनि है विक्रियाजन्य जो अशनिपात है वह निर्घात है । रगड़ से जो अग्नि उत्पन्न होती है- अरणि काष्ठ आदि की रगड़ से जो अग्नि जंगल आदि में उत्पन्न हो जाती है वह संघर्ष समुत्थित अग्नि है । प्रखर सूर्य की किरणों के स्पर्श होने पर जो सूर्यकान्तमणि से अग्नि निकलती है वह सूर्यकान्तमणिनिश्रित अग्नि है तथा - ' - 'जे यावन्ने -
વાય છે. ભસ્મવાળા અગ્નિની અંદર જે અગ્નિકણુ હાય છે, તેને મુમુ′ર ખાદર અગ્નિકાયિક કહેલ છે. જે જવાલા અગ્નિના સ`ખધ વાળી ન ડાય તેને અર્ચિ કહેવાય છે. કેાઈ લાકડા ના ટુકડામાં અગ્નિ લગાવીને તેને ચારે તરફ ફેરવવાથી જે ગાળ - ચકકર જેવુ દેખાય છે, તે ઉમુક કહેવાય છે. તપાવેલા લેખડના પિ’ડ વિગેરેમાં પ્રવેશેલ અગ્નિ શુદ્ધાગ્નિ કહે. વાયુ છે. ઘાસના ઢગલામાં સળગતી જે અગ્નિ છે, તે અથવા એક દિશામાંથી ખીજી દ્વિશા માં જતી એવી વિલક્ષણ જે તેોમાળા છે, તેને ઉલ્કા કહેવાય છે. ખળતણુ વિના મેઘ વિગેરેમાંથી ઉત્પન્ન થયેલ પ્રકાશ સમૂહ જેવી જે અગ્નિ છે, તે વિદ્યુત (વીજળી) કહેવાય છે. ઈન્દ્રના વજ્રનુ નામ 'અશની' છે. વિક્રિયાથી જે અનિપાત થાય છે, તે નિર્ભ્રાત કહેડ્રાય છે, રગડવાથી એટલે કે વસ્તુના ઘસવાથી જે અગ્નિ ઉત્પન્ન થાય છે, જેમકે ચકમક અથવા અણુિના કાષ્ટને ઘસવાથી જંગલ વિગેરેમાં જે અગ્નિ ઉત્પન્ન થાય છે, તે સંઘ થી થયેલ અગ્નિને સ`ઘ સમ્રુત્થિત અગ્નિ કહેવાય છે. પ્રખર સૂર્યના કિરણેાના સ્પર્શથી સૂર્યકાન્ત મણિ વિગેરમાંથી જે અગ્નિ નીકળે છે, તે સૂર્યકાન્ત મણિ નિશ્રિત અગ્નિ કહેવાય છે. तथा "जे यावन्ने तहप्पगारा" आ उस अग्निना लेहो सिवाय के भावा सारनी अग्नि
