________________
१६८
जोवाभिगमसूत्रे बगाहना-संस्थान-स्थिति द्वारातिरिक्तानि सर्वाण्यपि द्वाराणि संग्राह्याणि तानि बादरपृथिवीकायिकवदेव ज्ञातव्यानि, गत्यागतिद्वारं तु स्वयमेव दर्शितम् , तत्र द्विगतिकाः तिर्यङ्मनुष्यगतौ गमनात , त्र्यागतिकाः तिर्यङ्मनुष्यदेवेभ्य आगमनात् पुष्पादिशुभवनस्पतिषु देवानामप्युत्पत्तिर्भवतीति । इदं त्र्यागतिकत्वं प्रत्येकशरीरवादरवनस्पतिकायिकानधिकृत्यैव प्रोक्तम् , अन्यथा--साधारणशरीरवनस्पतिकायिकेषु देवानामागमनाभावाद् एते द्वयागतिका एव भवन्ति तिर्यड्मनुष्येति गतिद्वयादेवागत्यात्र समुत्पधन्ते । सूत्रे तु प्रत्येक- साधारणेति द्वयमधिकृत्य विवक्षितमिति भावः । 'परित्ता असंखेज्जा अपरित्ता अणंता पन्नत्ता समणाउसो' परीताः प्रत्येक शरीरिणः असंस्येयाः अपरीता अप्रत्येकशरीरिणोऽनन्ताः प्रज्ञप्ता: हे श्रमण ? हे आयुष्मन् ? उपसंहरन्नाह--'सेत्त' इत्यादि, 'से तं साहारणसरीरवायरवणम्सइकाइया' ते एते साधारणशरीर वादर वनस्पति
-
कथन है वह भी प्रत्येकगरीरवनस्पति को लेकर ही कथन किया है अन्यथा साधारण शरीरवनस्पति में देव के आने का निषेध है इससे यह साधारण शरीर वनस्पतिकाय तिर्यञ्च मनुष्यरूप दो गति से आने वाले होने के कारण ये दो आगति वाले ही होते हैं। सूत्र में प्रत्येक शरीवनस्पतिकाय और साधारणशरीरवनस्पतिकाय इन दोनों को साथ लेकर विवक्षा की है। यहाँ यावत्पद से शरीर अवगाहना संस्थान और स्थितिद्वार के सिवाय सब हार संगृहीत होते हैं, वे सर्व द्वार वादरपृथिवीकायिक के प्रकरण में जिस रूप से कहे गये हैं वैसे ही यहां पर भी कहलेना चाहिये देवो की उत्पत्ति पुष्प आदि शुभवनस्पति में ही हो जाती है इस कारण उन्हें व्यागतिक प्रकट किया गया है । "परित्ता असंखेज्जाअपरित्ता अणंता पण्णत्ता" ये प्रत्येक शरीर असंख्यात और अप्रत्येक शरीर अनंत कहे गये हैं। हे श्रमण । आयुष्मन् । 'से तं साहारणसरीरवायरवणस्सइकाइया" इस प्रकार સ્થામાં દેવેની પણ ઉત્પત્તિ હોય છે. અહિયાં પણ જે આ ત્રણ ગતિથી અનેક પણાનું કથન છે, તે પણ પ્રત્યેક શરીર વનસ્પતિને લઈને જ કથન કરેલ છે અન્યથા સાધારણ શરીર વનસ્પતિમાં દેવની ઉત્પત્તિ થતી નથી અને તેથીજ આ સાધારણ શરીર વનસ્પતિકાય તિર્યંચ અને મનુષ્ય બે ગતિથી આવનારા હેવાથી તેઓ બે આગતિવાળા જ હોય છે
સૂત્રમાં પ્રત્યેક શરીર વનસ્પતિકાય અને સાધારણ શરીર વનસ્પતિકાય આ બન્નેની એક સાથે વિવક્ષા કરી છે અહિયાં યાત્પદથી શરીર, અવગાહના, સંસ્થાન, અને સ્થિતિ દ્વાર શિવાય બધા જ કારેને સંગ્રહ થયેલો છે. એ બધા દ્વારે બાદર પૃથ્વીકાયિકેના કથનમાં જે પ્રમાણે કહ્યા છે. એ જ પ્રમાણે અહિયાં પણ કહેવા જોઈએ. દેવેની ઉત્પત્તિ પુષ્પ વિગેરે શુભ વનસ્પતિમાં याय . तथी माने "यातिsay गतिथी भावना प्रमाणे ४ छ "परिक्षा असरोज्जा अपरित्ता अणंता पण्णचा" प्रत्ये४ शरी२ मसभ्यात अने. मप्रत्ये४ शरी२ मनात ४९सा छ, 8 श्रमायुप्यमन् "से तं साहारणसरीर वायरवणस्लइ काइया"
