________________ પ્રકરણ-૧ : અનુકૂળ-પ્રતિકૂળ મધ્યસ્થભાવ 11 - જેને શાસ્ત્ર પ્રત્યે ભક્તિ-બહુમાન નથી, તેની ધર્મક્રિયા પણ અંધની જોવાની ક્રિયા સમાન છે. અર્થાત્ જેમ અંધ પાસે દૃષ્ટિ ન હોવાથી તેણે જોવાની ક્રિયા કરવી હોય તો પણ શક્ય બનતી નથી અને એવી ક્રિયા કરે તો પણ સફળતા મળવાની નથી અને માત્ર ક્લેશ જ થવાનો છે. તેમ જેને શાસ્ત્ર પ્રત્યે બહુમાનભાવ નથી, તેમની ક્રિયા પણ નિષ્ફળ જાય છે અને આગળ વધીને અસત્ (ખરાબ) ફલને આપનારી બને છે. શાસ્ત્ર પ્રત્યેના અબહુમાનવાળો જીવ ધર્મક્રિયા કરે છે. પણ ભારેકર્મિતાના કારણે એ ધર્મક્રિયા અને અસત્ ફલ આપનારી બને છે અર્થાત્ મોહની પરંપરાને વધારનારી બને છે - સંસારની પરંપરાને વધારનારી બને છે. વળી જેને શાસ્ત્ર પ્રત્યે અનાદર છે. તેના શ્રદ્ધા વગેરે ગુણો ઉન્મત્ત પુરુષના ઔદાર્યાદિ ગુણોની જેમ વિવેકી એવા સજ્જનોને પ્રશંસનીય બનતા નથી. (કારણ કે, જેમ ઉન્મત્ત પુરુષના ગુણો આભાસિક છે, તેમ શાસ્ત્ર પ્રત્યે અનાદરવાળા જીવના ગુણો પણ આભાસિક છે.) અહીં યાદ રાખવું કે, શ્રી જિનેશ્વર પરમાત્મા અને તેના વચનરૂપ આગમ પ્રત્યે જેને બહુમાનભાવ નથી, તેનો અધ્યાત્મમાર્ગમાં પ્રવેશ જ થઈ શકતો નથી. આથી જ ગ્રંથકાર પરમર્ષિએ અધ્યાત્મપ્રાપ્તિના પ્રથમ ઉપાયમાં આગમ પ્રત્યે પરતંત્ર બનવાનું ભારપૂર્વક સૂચન કર્યું છે. આગમ પ્રત્યેના બહુમાન વિના એના પ્રત્યે પરતંત્ર ન બનાય અને એને પરતંત્ર બન્યા સિવાય દરેક તત્ત્વોનો નિર્ણય એના આધારે જ કરવાનો નિર્ધાર બંધાય નહિ. જ્યાં સુધી આગમ-આગમાનુસારી શાસ્ત્રો દ્વારા જ તત્ત્વનિર્ણય કરવાનો નિર્ધાર ન થાય, ત્યાં સુધી તત્ત્વોનો સાચો રહસ્યાર્થ પ્રાપ્ત થઈ શકતો નથી. તત્ત્વોના રહસ્યાર્થને પામ્યા વિના તત્ત્વશ્રદ્ધા મજબૂત બની શકતી નથી. તત્ત્વશ્રદ્ધાની દઢતા વિના તત્ત્વપરિણતિ પ્રાપ્ત થઈ શકતી નથી અને તત્ત્વ પરિણતિ વિના અધ્યાત્મમાર્ગ ઉપર પ્રગતિ થઈ શકતી નથી. શાસ્ત્રનિરપેક્ષ બની માત્ર તર્કના આધારે જીવનારાઓ અધ્યાત્મને પામી શકતા જ નથી. શ્રદ્ધાથી ભ્રષ્ટ થાય છે અને વિરાધક બને છે.
