________________ પ્રકરણ-૪ઃ આધ્યાત્મિક અનુસંધાનમાં માધ્યશ્મભાવના 245 પ્રકરણ-૪ : આધ્યાત્મિક અનુસંધાનમાં માધ્યચ્ચભાવના સુધરી ન શકે તેવા નિર્ગુણી જીવોને જોઈને તેમની પ્રત્યે દ્વેષ ન કરવો, પરંતુ તેમની ઉપેક્ષા કરવી-તેમના પ્રત્યે ઉદાસીન બની રહેવું, એ “માધ્યચ્ય ભાવના' કહેવાય છે. આ ભાવનાનું બીજું નામ ઉપેક્ષાભાવના પણ છે. “માધ્યચ્ય ભાવના” નું સ્વરૂપ બતાવતાં યોગશાસ્ત્રમાં કહ્યું છે કે, क्रूरकर्मसु निःशङ्क, देवतागुरुनिन्दिषु / आत्मशंसिषु योपेक्षा, तन्माध्यस्थ्यमुदीरितम् // 4-121 // - નિઃશંકપણે ક્રૂર કાર્યો કરનારાં, દેવ-ગુરૂની નિંદા કરનારા અને આત્માની (પોતાની) પ્રશંસા કરનારા જીવોની જે ઉપેક્ષા કરાય, તેને માધ્યશ્ય ભાવના' કહેવાય છે. ખરાબ કાર્યો કરનારા, દેવ-ગુરુની નિંદા કરનારા અને વારંવાર પોતાની પ્રશંસા કરનારા જીવો પ્રત્યે રાગ-દ્વેષ ન કરવો, પરંતુ તેઓ પ્રત્યે ઉદાસીન રહેવું-તેઓની ઉપેક્ષા કરવી, તેને માધ્યચ્ય ભાવના કહેવાય છે. જે જીવો પાસે કર્મસ્થિતિ-ભવસ્થિતિનો સાચો બોધ હોય અને તેનું ચિંતન હોય, હૈયામાં કરુણાભાવ હોય, હૈયું વૈરાગ્ય અને નિઃસ્પૃહતાથી વાસિત હોય, તે જીવો અન્ય જીવોના દુર્ગુણો કે ખરાબ કાર્યોને જોઈને મધ્યસ્થ રહી શકે છે. નિર્ગુણી જીવો જે દોષોથી પીડાય છે અને વિવિધ પ્રકારની કુચેષ્ટાઓ કરે છે, તે તેમના કર્મયોગે કે ખરાબ ભવિતવ્યતાના કારણે કરી રહ્યા છે. સંસાર ખૂબ વિચિત્ર છે. કોને કયા દોષમાં પાડે તે કહી શકાય તેમ નથી. તેથી સર્વે જીવો કર્મ અને સંસારના ફંદામાંથી બહાર નીકળે એવી ભાવના ભાવવાની છે. અહીં ઉલ્લેખનીય છે કે, દુર્ગુણી જીવો પ્રત્યે જેમ ઉપેક્ષાભાવ
