________________ પ્રકરણ-૪ આધ્યાત્મિક અનુસંધાનમાં માધ્યશ્મભાવના 249 વિચાર કરીને સૌને સૌની નિયતિ ઉપર છોડીને આપણે સમભાવમાં રહેવાનું છે. આથી શાંતસુધારસમાં કહ્યું છે કે, पश्यसि किं न मनःपरिणामं, निजनिजगत्यनुसारं रे / येन जनेन यथा भवितव्यं, तद्भवता दुर्वारं रे // 16-5 // - પોતપોતાની ગતિ અનુસારે જીવોના મનઃપરિણામો વર્તે છે “જેવી ગતિ તેવી મતિ થાય છે.' આ ઉક્તિ છે, તેથી હે આત્મન્ ! તું કેમ સમજતો નથી ? જે જીવનું જેવું પરિણામ આવવાનું હશે, તે કંઈ તારાથી મિટાવી શકાય તેમ નથી. - માધ્યશ્મભાવમાં વિશ્રામ પામો : મધ્યસ્થતા કહો કે ઉદાસીનભાવ કહો, બંને એક છે. જડ કે ચેતન પદાર્થો પ્રત્યે રાગ-દ્વેષ કરવાથી મન બર્વિમુખ થાય છે. બર્ણિમુખ મન અનેક પ્રકારના સંલેશનું ભાગી બને છે અને અનેક પ્રકારના પાપ કાર્યો તરફ ચાલ્યું જાય છે. આથી જડ અને ચેતન પદાર્થો પ્રત્યે ઉદાસીનભાવ કેળવવો જરૂરી છે. તેનાથી મન શાંત-પ્રશાંત બને છે અને ચિત્તની પ્રસન્નતા પ્રાપ્ત થાય છે. આથી શાંતસુધારસમાં કહ્યું છે કે, श्रान्ता यस्मिन् विश्रमं संश्रयन्ते, रुग्णाः प्रीतिं यत्समासाद्य सद्यः। लभ्यं रागद्वेषविद्वेषिरोधा-दौदासीन्यं सर्वदा तत् प्रियं नः // 16-1 // જેના સહારે ગ્રાન્ત (થાકેલો) અને કલાન્ત (કુલેશ પામેલો) જીવ વિશ્રામ પામે છે, જેના દ્વારા બિમાર માણસો તુરંત પ્રસન્નતાને પામે છે, રાગ-દ્વેષ રૂપી શત્રુનો રોધ થવાથી સહજ ઔદાસીન્ય જેમાં પ્રાપ્ત થાય છે, તે માધ્યચ્યભાવ અમને ઈષ્ટ છે-હિતકારક છે. - ઉદાસીનભાવ અમૃત છે ? જગતના સર્વ પદાર્થો અને ભાવો પ્રત્યેનો ઉદાસીનભાવ રાગદ્વેષના વિષને મારે છે અને હૈયામાં સમતાભાવનો સંચાર કરે છે. તેથી ઉદાસીનભાવ અમૃત સમાન છે. જેમ અમૃત રોગોનો નાશ કરી પ્રાણોને
