________________ 250 ભાવનામૃતમ્-II : અનુકૂળ મધ્યસ્થભાવ-પ્રતિકૂળ મધ્યસ્થભાવ ચેતનવંતા બનાવે છે, તેમ સમતારૂપી અમૃત પણ રાગ-દ્વેષાદિ રોગોનો નાશ કરી જ્ઞાનાદિ ભાવપ્રાણોને ચેતનવંતા બનાવે છે. આ સમતારૂપ અમૃતને પામવાનો શ્રેષ્ઠ ઉપાય ઉદાસીનતાનો પરિણામ છે અને પ્રભુએ બતાવેલી તમામ ધર્મ આરાધનાઓ પણ ઉદાસીનભાવમાં વિશ્રાન્ત થવી જોઈએ. તો જ તે સાર્થક છે. - ઉદાસીનતાથી મોક્ષસુખઃ ઉદાસીનતાનો પરિણામ યાવત્ મોક્ષ સુધી લઈ જાય છે. કારણ કે, એ પરિણામથી આત્મા ઉપરની રાગ-દ્વેષની ચિકાશ સૂકાતી જાય છે અને તેના કારણે આત્મા ઉપર ચોટેલા કર્મો જલ્દીથી ખરી પડે છે અને સર્વકર્મોનો ક્ષય થતાં મોક્ષની પ્રાપ્તિ થાય છે. ઉદાસીનતાના પરિણામથી આંતરિક સુખની પ્રાપ્તિ થાય છે. કારણ કે, રાગ-દ્વેષનો ક્લેશ એનાથી દૂર થાય છે અને ઉદાસીનતાનું આંતરિક સુખ જ મોક્ષસુખ સુધી લઈ જાય છે. કારણ કે, પ્રાપ્ત થયેલું આંતરિક સુખ મોક્ષસુખની ઝંખના તીવ્ર બનાવે છે અને એ ઝંખનાની પૂર્તિ માટે પુરુષાર્થ કરાવે છે અને એ માટે ઉદાસીનતાનો પરિણામ વૃદ્ધિવંત બનાવવા પરપ્રવૃત્તિથી ખસીને સાધક આત્મપ્રવૃત્તિમાં લીન બની જાય છે અને તેનાથી આત્માનો જલ્દી મોક્ષ થાય છે. પૂ. મહોપાધ્યાયશ્રી યશોવિજયજી મહારાજા ઉદાસીનતાનું ફળ વર્ણવતાં જણાવે છે કે, “ઉદાસીનતા સુરલતા સમતારસફલ ચાખ, પર પેખન એ મત પરે નિજ મેં ગુણ નિજરાય | ઉદાસીનતા જ્ઞાનફલ, પરપ્રવૃત્તિ હૈ મોહ શુભ જાનો સો આદરો, ઉદિત વિવેક પ્રરોહ ." જેને ભવસ્થિતિ-કર્મસ્થિતિ, પરભાવ-સ્વભાવ આદિનું જ્ઞાન થાય છે, તેને જલ્દીથી ઉદાસીનભાવ પ્રાપ્ત થાય છે. હવે આ ભાવનામાં પરિશીલનની શૈલી અંગે વિચારીશું.
