________________ 246 ભાવનામૃત-I: અનુકૂળ મધ્યસ્થભાવ-પ્રતિકૂળ મધ્યસ્થભાવ રાખવાનો છે, તેમ સાથે સાથે તેઓ દુર્ગુણોથી મુક્ત બને તેવી કરુણાભાવના અને તેમનું પણ હિત થાય એવી મૈત્રીભાવના હૈયામાં રાખવાની છે. માત્ર તેઓ કોઈપણ ઉપાયે સુધરી શકે તેમ ન હોવાથી તેમના પ્રત્યે દ્વેષ ન થઈ જાય એટલે ઉપેક્ષા સેવવાની છે. અહીં ઉપેક્ષાનો અર્થ મોં ફેરવી લઈ એમનું જેમ થવું હોય તેમ થાય એવા રીઢા પરિણામોના સંદર્ભમાં લેવાનો નથી. પરંતુ એમના પ્રત્યે દ્વેષ ન થાય અને એમનો સંગ પોતાનામાં દુર્ગુણો ન લાવે, તે માટે તેમના પ્રત્યે ઉદાસીન બની દૂર રહેવાનું છે. દૂર રહીને પણ તેમનું ખરાબ ચિંતવવાનું નથી. - ભવસ્થિતિ-કર્મસ્થિતિનું ચિંતન કરો : | દુર્ગુણી જીવોને જોઈને તેમના પ્રત્યે દુર્ભાવ કરવાની જરૂર નથી. પરંતુ ભવસ્થિતિ અને કર્મસ્થિતિનું ચિંતન કરી મનને સમભાવમાં રાખવાનું છે. આથી “શાંતસુધારસ' ગ્રંથમાં કહ્યું છે કે, लोके लोकाः भिन्नभिन्नस्वरूपा, भिन्नभिन्नैः कर्मभिर्मर्मभिद्भिः / રવારઐશષ્ટતૈ: ચ ચ, તદ્ધિઃ અર્થતે વા ૨૬-રા. આ જગતમાં મર્મભેદક ભિન્ન-ભિન્ન કર્મો દ્વારા, તેમજ સારીખરાબ ચેષ્ટાઓ દ્વારા ભિન્ન-ભિન્ન પ્રકૃતિના જીવો છે. કર્મના જાણકારોએ એમાંથી કોની કોની સ્તુતિ કરવી ? અને કોની કોની ઉપર રોષ કરવો? (સૌ પોતપોતાના કર્માનુસાર વિવિધ ચેષ્ટાઓ કરે છે, એમાં આપણે કોઈની સ્તુતિ ને કોઈની ઉપર ક્રોધ કરીને કે કોઈની નિંદા કરીને શું લાભ થવાનો છે !) - સર્વ જીવો પ્રત્યે ઉદાસીન બનો : ક્રૂર કર્મ કરનારા, દેવ-ગુરુના નિંદક આદિ સર્વે જીવો પ્રત્યે ઉદાસીન બનવું. સર્વે જીવો કર્માધીન છે અને કોઈ જીવને આપણે ખરાબ કાર્યોથી કે ઉન્માર્ગથી રોકી શકતા નથી. શ્રી શાંતસુધારસકાર મહાવીર પ્રભુનું ઉદાહરણ આપીને જણાવે છે કે, મિથ્યા પ્રરૂપણા કરતા સ્વશિષ્ય જમાલીને
